فصل مهمی در تشکیل بورس کالا

در چنین بازاری, بازیگران و فعالان عمده همانگونه که در تعیین ترکیب سهامداران نیز به خوبی توسط نهاد نظارتی مورد عنایت قرار گرفته, محدود به تولید کنندگان, مصرف کنندگان و مبادله گران کالایی نبوده و نهاد های مالی بعنوان حامیان این بخش, پذیرندگان ریسک و داد وستد کنندگان اصلی بازار مالی در بورس کالایی, نقشی حیاتی بعهده خواهند داشت

پس از سپری شدن حدود ۷ سال از آغاز مطالعات و چهار سال از شروع بکار دو بورس کالایی در کشور که بر اساس بند (ج) ماده نود و پنج قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تشکیل گردیده‌اند و در چارچوب قانون جدید بازار اوراق بهادار، مؤسسان و خریداران سهام پذیره‌ نویسی شده شرکت سهامی عام بورس کالای ایران در نخستین مجمع عمومی، سکان اداره بزرگترین بازار متشکل کالایی و مدرن فلزات و محصولات استراتژیک کشاورزی را بدست آنها بسپارند.

به نظر نگارنده که به دلیل تصدی مسئولیت دفتر مطالعات و راه‌اندازی بورس‌های کالا در کشور از سال ۱۳۷۹ و عضویت در هیات مدیره بورس کالای کشاورزی تا سال گذشته، دو جنبه مهم نظری و اجرایی بورس‌های کالایی در کشور را تا حدودی می‌شناسند، توجه به موارد زیر می‌تواند به انتخاب آگاهانه مدیران و در نتیجه توفیق مطلوب‌تر این نهاد بزرگ یاری رساند.

۱) لحاظ این واقعیت که بورس کالا محلی برای دادوستد فیزیکی کالا نیست و وجه غالب معاملات را داد و ستد اوراق مشتقه و مبتنی بر کالا تشکیل می‌دهد و مطابق با قانون اوراق بهادار کشور نیز به سرعت می‌بایست سازوکارهای مدیریتی، کارشناسی، مالی و فنی برای تکوین و توسعه این روند فراهم گردیده و بکار گرفته شود. قدر مسلم در این میان استفاده از مشاوران و کارشناسان خارجی به منظور انتقال تکنولوژی بورس در عملیات و داد و ستد اوراق مالی که ویژگی‌های خاص خود را دارد، امری اجتناب‌ناپذیر بشمار می‌آید.

۲) در چنین بازاری،‌ بازیگران و فعالان عمده همانگونه که در تعیین ترکیب سهامداران نیز به خوبی توسط نهاد نظارتی مورد عنایت قرار گرفته، محدود به تولید‌کنندگان، مصرف‌کنندگان و مبادله‌ گران کالایی نبوده و نهاد‌های مالی بعنوان حامیان این بخش، پذیرندگان ریسک و داد وستد کنندگان اصلی بازار مالی در بورس کالایی، نقشی حیاتی بعهده خواهند داشت.

۳) وجود ظرفیت‌های بزرگ در بخش کشاورزی و امکان ورود محصولات اساسی و دارای حجم انبوه یا برخوردار از مزیت‌های رقابتی در سطح بین‌المللی، این مسئولیت تاریخی را پیش روی تک تک مؤسسین قرار می‌دهد تا در کنار فعالان بازار بزرگ و متشکل فلزات و فولاد، به حضور فعالان این بخش منجمله نهاد‌‌های مالی قدرتمند آن و در راس همه بانک‌ تخصصی بخش، توجه کافی مبذول دارند. ضمن آنکه اجرای موفق سیاست‌های کلی ناظر بر اصل ۴۴ نیز بازار فولاد و فلزات را بیش از گذشته رقابتی ساخته و تسری عملیات بورس بر این بازار را تا جایی که به عنوان یک بورس موفق در سطح منطقه و جهان معرفی شود، توجیه می‌نماید.

۴) مهم‌ترین حلقه مفقوده در تاریخ فعالیت‌ بورس کالا در ایران که مستقیما بازار اولیه را هدف قرار داده و با کمک به سازماندهی آن و تسهیل در انتشار اوراق مشتقه باعث قانونمندی و رونق معاملات مالی بورس‌های فلزات و کشاورزی در قالب سازمان و مدیریت واحد شرکت بورس کالا می‌شود، شرکت تامین سرمایه خاص بورس‌های کالایی (Commodity Investment Bank) است که بدلیل لزوم در اختیا داشتن سرمایه کافی برای تشکیل آن، نقش کلیدی متعلق به بانک‌ها و نهاد‌های مالی کشور می‌باشد و این موضوع نیز به عنوان مکمل موارد اول و دوم این نوشتار، ضرورت توجه جدی مجمع به حضور این نهاد‌ها در ترکیب مدیران را دو چندان می‌سازد.

۵) با یک جمع‌بندی شفاف بنظر می‌رسد، ترکیب مناسب و مؤثر هیات مدیره هفت نفره شرکت سهامی عام بورس کالای ایران می‌تواند توسط مجمع به شرح زیر تعیین گردد.

الف) دو نهاد مالی برتر و فعال در بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار

ب) یک نهاد مالی (بانک) مرتبط با بخش فولاد، فلزات و صنایع مربوطه

ج) یک نهاد مالی (بانک) مرتبط با بخش کشاورزی

د) دو نهاد فعال و تشکل مؤثر در تولید و بازار فولاد

ه) یک نهاد فعال و تشکل بزرگ و سراسری در بخش کشاورزی (بازار محصولات کشاورزی)

امید آنکه با درک این فرصت بزرگ تاریخی در بازار سرمایه رو به توسعه کشور، به دور از نگرش‌های غیر راهبردی، کم دامنه و مبتنی بر روابط و تمایلات صنفی، رسالت پیش روی مؤسسان به درستی در انتخابی آگاهانه تجلی یافته و سازمان بورس و اوراق بهادار نیز به تحقق آن یاری رساند.