انتظار بزرگ

آرمان قیام و انقلاب مهدی عج یک فلسفه بزرگ اجتماعی اسلامی است این آرمان بزرگ, گذشته از اینکه الهام بخش ایده و راهگشایی به سوی آینده است, آیینه بسیار مناسبی است برای شناخت آرمان های اسلامی

آرمان قیام و انقلاب مهدی (عج) یک فلسفه بزرگ اجتماعی اسلامی است. این آرمان بزرگ، گذشته از اینکه الهام بخش ایده و راهگشایی به سوی آینده است، آیینه بسیار مناسبی است برای شناخت آرمان‌های اسلامی.

این نوید، ارکان و عناصر مختلفی دارد که برخی فلسفی و جهانی است و جزئی از جهان‌بینی اسلامی است، برخی فرهنگی و تربیتی است، برخی سیاسی است، برخی اقتصادی است، برخی اجتماعی است برخی انسانی، یا انسانی- طبیعی است.

اینک به‌طور اجمال درباره مشخصات این نوید بزرگ به بحث می‌پردازیم:

● مشخصات انتظار بزرگ

▪ خوش‌بینی به آینده بشریت

درباره آینده بشریت نظرها مختلف است: بعضی معتقدند که شر و فساد و بدبختی، لازمه لاینفک حیات بشری است و بنابراین زندگی بی‌ارزش است و عاقلانه‌ترین کارها، خاتمه دادن به حیات و زندگی است.

برخی دیگر اساسا حیات بشر را ابتر می‌دانند، معتقدند که بشر در اثر پیشرفت حیرت‌آور تکنیک و ذخیره کردن انبارهای وحشتناک وسایل تخریبی، رسیده به مرحله‌ای که به اصطلاح با گوری که با دست خود کنده، یک گام بیشتر فاصله ندارد.

▪ دو نوع انتظار:

آنچه باید امید و آرزو داشت و آن چیزی که تقدیر الهی، نظام جهان را پوینده به سوی آن قرار داده آن بود که اشاره کردیم.

انتظار فرج دو گونه است: انتظاری که سازنده است، تحرک بخش است تعهدآور است عبادت، بلکه با فضیلت‌ترین عبادت است و انتظاری که ویرانگر است بازدارنده است فلج کننده است و نوعی «اباحیگری» محسوب می‌شود. این دو نوع انتظار، معلول دو نوع برداشت از ظهور عظیم تاریخی مهدی موعود (عج) است و این دونوع برداشت به نوبه خود از دو نوع بینش درباره تحولات تاریخی ناشی می‌شود. حال به تشریح این دو نوع انتظار می‌پردازیم و از انتظار ویرانگر آغاز می‌کنیم.

۱) انتظار ویرانگر

برداشت قشری مردم ازمهدویت و قیام و انقلاب مهدی موعود این است که صرفا ماهیت انفجاری دارد، فقط و فقط از گسترش و اشاعه و رواج ظلم‌ها و تبعیض‌ها و اختناق‌ها و حق‌کشی‌ها و تباهی‌ها ناشی می‌شود، نوعی سامان یافتن است که معلول پریشان شدن است.

آن گاه که صلاح به نقطه صفر برسد، حق و حقیقت هیچ طرفداری نداشته باشد، باطل یکه تاز میدان گردد جز نیروی باطل نیرویی حکومت نکند فرد صالحی در جهان یافت نشود این انفجار رخ می‌دهد و دست غیب برای نجات حقیقت نه اهل حقیقت. زیرا حقیقت طرفداری ندارد از آستین بیرون می‌آید. علیهذا هر اصلاحی محکوم است، زیرا هر اصلاح یک نقطه روشن است. تا در صحنه اجتماع نقطه روشنی هست، دست غیب ظاهر نمی‌شود برعکس هر گناه و هر فساد و هر ظلم و هر تبعیض و هر حق‌کشی، هر پلیدی‌ای به حکم اینکه مقدمه صلاح کلی است و انفجار را قریب الوقوع می‌کند، رواست . زیرا «الغایات تبرر المبادی» هدف‌ها وسیله‌های نامشروع را شروع می‌کنند. پس بهترین کمک به تسریع در ظهور و بهترین شکل انتظار، ترویج و اشاعه فساد است. اینجا است که گناه هم فال است و هم تماشا، هم لذت و کام جویی است و هم کمک به انقلاب مقدس نهایی. اینجاست که این شعرمصداق واقعی خود را می‌یابد:

در دل دوست به هر حیله رهی باید کرد

طاعت از دست نیاید گنهی باید کرد

این گروه طبعا به مصلحان و مجاهدان و آمران به معروف و ناهیان از منکر با نوعی بغض و عداوت می‌نگرند، زیرا آنان را از تاخیر اندازان ظهور و قیام مهدی موعود (عج) می‌شمارند برعکس اگر خود هم اهل گناه نباشند. در عمق ضمیر و اندیشه با نوعی رضایت به گناهکاران و عادلان فساد می‌نگرند. زیرا اینان مقدمات ظهور را فراهم می‌نمایند.

این نوع برداشت از آن جهت که با اصلاحات مخالف است و فسادها و تباهی‌ها را به‌عنوان مقدمه یک انفجار مقدس، موجه و مطلوب می‌شمارد باید «شبه دیالکتیکی» خوانده شود. با این تفاوت که در تفکر دیالکتیکی، با اصلاحات از آن جهت مخالف می‌شود و تشدید نابسامانی‌ها از آن جهت اجازه داده می‌شود که شکاف وسیع‌تر شود و مبارزه پیگیرتر و داغ‌تر گردد. ولی این تفکر عامیانه فاقد این مزیت است، فقط به فساد و تباهی فتوا می‌دهد که خود به خود منجر به نتیجه مطلوب بشود.

این نوع برداشت از ظهور و قیام مهدی موعود و این نوع انتظار فرج که منجر به نوعی تعطیلی در حدود مقررات اسلامی می‌شود و نوعی «اباحیگری» باید شمرده شود به هیچ وجه با موازین اسلامی و قرآنی وفق نمی‌دهد.

۲) انتظار سازنده

آن عده از آیات قرآن کریم- که همچنان که گفتیم ریشه این اندیشه است و در روایات اسلامی به آنها استناد شده است- در جهت عکس برداشت بالا است. از این آیات استفاده می‌شود که ظهور مهدی موعود حلقه‌ای است از حلقات مبارزه اهل حق و اهل باطل که به پیروزی نهایی اهل حق منتهی می‌شود. سهیم بودن یک فرد در این سعادت موقوف به این است که آن فرد عملا در گروه اهل حق باشد. آیاتی که به آنها در روایات استناد شده است، نشان می‌دهد که مهدی موعود (عج) مظهر نویدی است که به اهل ایمان و عمل صالح داده شده است، مظهر پیروزی نهایی اهل ایمان است: «وعد الله الذین آمنوا و عملو الصالحات لیستخلفتهم فی الارض و ..»

«خداوند به مومنان و شایسته کاران وعده داده است که آنان را جانشینان زمین قرار دهد، دینی که برای آنها پسندیده است، مستقر سازد. دوران خوف آنان را تبدیل به دوران امنیت نماید (دشمنان آنان را نابود سازد) بدون ترس و واهمه خدای خویش را بپرستند و اطاعت غیر خدا را گردن ننهند و چیزی رادر عبادت یا طاعت شریک حق نسازند.»

ظهور مهدی موعود منتی بر مستضعفان و خوار شمرده شدگان است، و وسیله‌ای است برای پیشوا و مقتدا شدن آنان، و مقدمه‌ای است برای وراثت آنها خلافت الهی را در روی زمین. «و نرید آن نمن علی الذین استفعفوا فی‌الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین»

ظهور مهدی موعود (عج) تحقق بخش وعده‌ای است که خداوند متعال از قدیمی ترین زمان‌ها در کتب آسمانی به صالحان و متقیان داده است که زمین از آن آنان است و پایان، تنها به متقیان تعلق دارد: «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر آن الارض یرثها عبادی الصالحون»- «آن الارض لله یورثها من یشاء من عباده و العاقبه للمتقین»

حدیث معروف که می‌فرماید: «یملا الله به الارض قسط و عدلا بعد ما ملئت ظلما و جورا« نیز شاهد مدعای ما است که در این حدیث نیز تکیه به روی ظلم شده است و سخن از گروه ظالم است که مستلزم وجود مظلوم است و می‌رساند که قیام مهدی (عج) برای حمایت مظلومانی است که استحقاق حمایت دارند. شیخ صدوق از قول امام صادق (ع) می‌فرماید: «این امر تحقق نمی‌پذیرد مگر اینکه هر یک از شقی و سعید به نهایت کار خود برسند» پس سخن در این است که گروه سعدا و گروه اشقیا هر کدام به نهایت کار خود برسند، سخن در این نیست که سعیدی در کار نباشد و فقط اشقیا به منتهی درجه شقاوت برسند.

در روایات اسلامی، سخن از گروهی زبده است که به محض ظهور امام به آن حضرت (عج) ملحق می‌شوند. بدیهی است که این گروه ابتدا به ساکن خلق نمی‌شوند و به قول معروف از پای بوته هیزم سیر نمی‌شوند. معلوم می‌شود در عین اشاعه و رواج ظلم و فساد، زمینه‌هایی عالی وجود دارد که چنین گروه زبده را پرورش می‌دهد. این خود می‌رساند که نه تنها حق و حقیقت به صفر نرسیده است، بلکه فرضا اگر اهل حق از نظر کمیت قابل توجه نباشند از نظر کیفیت ارزنده‌ترین اهل ایمانند ودر ردیف یاران سیدالشهداء. از نظر روایات اسلامی در مقدمه قیام و ظهور امام یک سلسله قیام‌های دیگر از طرف اهل حق صورت می‌گیرد (قیام یمانی.) این جریان‌ها نیز ابتدا به ساکن و بدون زمینه قبلی رخ نمی‌دهد و استنباط شخصیت‌های علمی و دینی از مجموع آیات و اخبار و احادیث مهدی موعود، این نبوده است که جناح حق و عدل و ایما ن باید یکسره درهم بشکند و نابود شود و اثری از صالحان و متقیان باقی نماند تا دولت مهدی (عج) ظاهر شود، بلکه آن را به صورت پیروزی جناح صلاح و عدل و تقوا بر جناح فساد و ظلم و بی‌بند و باری تلقی کرده‌اند.

مهدی دهشیری