چهره جدید تروریسم

چند ماه پیش باراک اوباما, رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد القاعده در مسیر حذف و شکست قرار گرفته است وی همچنین گفت که اعضای باقیمانده این گروه تنها به فکر امنیت خود هستند و دیگر نمی توانند به منافع غرب حمله کنند باراک اوباما همچنین این ادعا را مطرح کرد که حملات تروریستی در آینده مانند حملات دهه ۹۰ خواهد بود و بیشتر جنبه محلی خواهد داشت و نه بین المللی

چند ماه پیش باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد القاعده در مسیر حذف و شکست قرار گرفته است. وی همچنین گفت که اعضای باقیمانده این گروه تنها به فکر امنیت خود هستند و دیگر نمی‌توانند به منافع غرب حمله کنند. باراک اوباما همچنین این ادعا را مطرح کرد که حملات تروریستی در آینده مانند حملات دهه ۹۰ خواهد بود و بیشتر جنبه محلی خواهد داشت و نه بین‌المللی.

پیام کلی اوباما این بود که دیگر زمان آن فرارسیده که جنگ جورج بوش علیه تروریسم جهانی به پایان برسد.

ممکن است رئیس جمهور آمریکا این استدلال را مطرح کند که حمله به مرکز خرید وست گیت در نایروبی توسط گروه الشباب از گروه های وابسته به القاعده نیز مشابه پیش بینی های وی بوده است. حمله ای که مرگبار و شوک آور بود و از مرزهای این کشور نیز فاصله بسیاری داشت.

با این حال، این حقیقت ناخوشایند وجود دارد که در ۱۸ماه گذشته و به رغم شکست ها و تلفاتی که القاعده با آن مواجه شده، این گروه بازگشتی غیرمنتظره داشته است. این شبکه تروریستی هم اکنون در مناطق بیشتری حضور دارد و بیش از هر زمانی در ۲۵ سال گذشته توانسته نیرو جذب کند.

● احیای مجدد

دو سال پیش شرایط متفاوت بود. حتی پیش از کشته شدن اسامه بن لادن در سال ۲۰۱۱، رهبران القاعده در تنگنا و فشار شدیدی قرار داشتند و حملات هواپیماهای بدون سرنشین آنها را مستاصل کرده و موجب دشواری و پرهزینه شدن برقراری ارتباط میان رهبران القاعده و اعضای آن شده بود.

حتی «القاعده در شبه جزیره عرب» که از گروه های اصلی حمله کننده به منافع غرب است، به دلیل حملات این هواپیماها و همچنین عملیات دولت یمن بشدت ضعیف شده بود.

گروه الشباب در سومالی نیز با همین فشار مواجه بود، چراکه نیروهای اتحادیه آفریقا این گروه را از بسیاری از شهرهای مهم بیرون رانده بود. مهم تر از همه آن که بهار عربی نیز این ادعای القاعده که رژیم های فاسد مورد حمایت غرب را تنها با خشونت می توان سرنگون کرد، به طور کامل ناموجه ساخته بود.

تمام این پیشرفت ها هم اکنون با ابهام و تردید جدی روبه رو شده اند. هم اکنون گروه الشباب بیش از هر زمان دیگری موفق به جذب جنگجویان خارجی می شود.

همچنین ترس از اقدام های تروریستی «القاعده در شبه جزیره عرب» موجب بسته شدن ۱۹ سفارت آمریکا در سراسر منطقه و اعلام وضع هشدار در اوایل ماه آگوست شد.

در عین حال، با توجه به خروج نیروهای خارجی از افغانستان پس از سال ۲۰۱۴، هسته اصلی گروه القاعده در حال بازگشت به مناطق خالی از سکنه شرق این کشور است.

تحولات صورت گرفته در چند ماه اخیر در مصر نیز فضای مناسب و بی سابقه ای در اختیار گروه القاعده قرار داده است.

کودتای انجام شده بر ضد دولت اسلامی میانه رو در مصر به احیای مجدد قدرت ایدئولوژیک القاعده کمک فراوانی کرده است.

هم اکنون تسلیحات بی شماری از لیبی به دیگر کشورهای منطقه سرازیر شده و جنگ داخلی در سوریه موجب بازگشت و قدرت گرفتن مجدد القاعده عراق شده است.

القاعده عراق که هم اکنون به « دولت اسلامی عراق و شام» تغییر نام داده، از خشن ترین و بی رحم ترین زیرشاخه های القاعده است.

تلاش برای سرنگون ساختن دولت سوریه نیز همانند آهن ربایی است که هزاران جنگجو را از کشورهای اسلامی و همچنین کشورهای اروپایی و شمال آمریکا به سوی این کشور جذب می کند.

هم اکنون برخی گروه های جهادی را که به لحاظ ساختاری و امکانات از شرایط مطلوبی برخوردار هستند، جایگزین ارتش آزاد سوریه کرده است.

برآورد دستگاه های جاسوسی کشورهای غربی نشان می دهد که این گروه ها هم اکنون ۸۰ درصد نیروهای مبارز در سوریه علیه دولت بشار اسد را تشکیل می دهند حتی اگر این گروه ها نتوانند مناطق بیشتری را از آنچه هم اکنون در اختیار دارند به دست آورند، باز هم ممکن است کنترل مناطقی را در دست بگیرند که در مجاورت مرزهای مشترک با عراق قرار دارد. القاعده در عراق طی ماه گذشته حدود هزار غیرنظامی را کشته است.

● چشم انداز تاریک

اما در این میان این پرسش مطرح می شود که انفعال و اشتباه های دولت های غربی چه میزان در بازگشت و قدرت گیری مجدد القاعده اثرگذار بوده است؟ باراک اوباما برای فرار از عراق بسیار مشتاق بود. وی هم اکنون در حال ارتکاب همان اشتباه، اما این بار در افغانستان است.

آمریکا برای از بین بردن گروه های وابسته به القاعده اتکای فراوانی به هواپیماهای بدون سرنشین خود داشته است.

لئون پانه تا، وزیر دفاع پیشین آمریکا به طور بسیار ناشیانه ای و تنها با کشتن ده تا بیست رهبر القاعده در پاکستان، یمن و سومالی از شکست القاعده صحبت به میان آورد.

پرسش مهم دیگر این است که بازگشت مجدد القاعده تا چه میزان می تواند برای منافع غرب تهدید جدی تلقی شود؟ این تصور که گروه های جهادی علاقه مند جنگ های محلی هستند، امری کاملا اشتباه است. برخی از جنگجویان خارجی در سوریه کشته خواهند شد.

برخی نیز از بازگشت به زندگی عادی خود در اروپا و آمریکا خوشحال خواهند شد و رضایت خواهند داشت اما بخش مهمی از این جنگجویان نیز با تجربه و مهارت به دست آمده در سوریه به کشورهای خود بازخواهند گشت و در اولین فرصت ممکن از تمام داشته های خود استفاده خواهند کرد.

سوال پایانی نیز این است که آیا می توان باز هم به مهار این گروه پرداخت یا نه؟ جواب مثبت است. زمانی که بوش موضوع جنگ با تروریسم را مطرح کرد، خواستار حذف رژیم های حامی تروریسم بود، اما امروز، هدف اصلی باید حمایت از دولت های ضعیف در عراق، لیبی، سومالی، یمن، نیجر و مالی باشد، کشورهایی که در حال مبارزه با القاعده هستند. همچنین نیجریه و کنیا نیز نیازمند کمک هستند البته این کمک ها باید در قالب آموزش نیروهای امنیتی محلی و نوسازی اقتصادی این کشورها باشد.

خطر مهم بازگشت مجدد القاعده و اشاعه ایدئولوژی این گروه است؛ چراکه این ایدئولوژی به دلیل شکست برخی انقلاب های عربی بیش از پیش تقویت شده است.

هم اکنون پول کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس موجب تقویت این گروه ها و وخیم شدن شرایط شده است. غرب باید فشار بیشتری به این کشورها بیاورد تا آنها کمک های مالی خود به گروه القاعده را متوقف کنند.

منبع:اکونومیست

مترجم: علیرضا ثمودی