از کجا بدانیم نمازمان قبول شده؟

نماز باز دارنده از فحشا و منکرات است. نماز و صلات از وصلت و پیوند است، یا از زیارت و دیدار. حضرت امیر علیه السلام در تفسیر قد قامت صلواهٔ فرموده : یعنی وقت دیدار یا رحمت فرا رسید. …

نماز باز دارنده از فحشا و منکرات است. نماز و صلات از وصلت و پیوند است، یا از زیارت و دیدار. حضرت امیر علیه السلام در تفسیر قد قامت صلواهٔ فرموده : یعنی وقت دیدار یا رحمت فرا رسید. (۱)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس نمازش او را از زشتی و گناه باز ندارد، از خدا دورتر می‌شود. نماز کسی که از نمازش اطاعت نمی‌کند نماز نیست. اطاعت نماز یعنی بازداشتن از گناه و زشتی.

روایت است یکی از انصار همراه پیامبر نماز می‌خواند، ولی مرتکب گناه می‌شد. به پیامبر گفتند، فرمود: بالاخره روزی نمازش از گناه باز خواهد داشت چندی نگذشت که توبه کرد!

امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس می‌خواهد بداند نمازش قبول شده یا نه، بنگرد آیا نمازش او را از فحشا و منکر باز داشته است یا نه؟ به هر مقدار که باز داشته، همان مقدار از نمازش پذیرفته شده است. نماز بی روح تأثیری در جلوگیری از گناه ندارد.

و این حقیقتی قرآنی است. نمازی که خاصیت بازدارندگی از گناه را نداشته باشد، تنها شکلی از نماز و اسکلتی بی روح است. هر مقدار که نماز روح داشته باشد، تاثیر گذار است. نماز بی روح نوعی نفاق است. نفاق آنست که خشوع اندام، بیش از خشوع دل و درون باشد.

هر مقدار از نماز که فاقد روح باشد، به سوی خدا بالا نمی‌رود. آیات و روایات نشان می‌دهد نماز، تنها اعمال و حرکات ظاهری نیست.

خداوند می‌فرماید "وای بر نمازگزارانی که در نمازشان اهل سهو و سهل انگاری هستند". این آیه غفلت نمازگزاران را مذمت و سرزنش می‌کند، با آن که نماز می‌خوانند. مؤمنانی رستگارند که در نمازشان خاشع باشند. نماز را برای یاد من بر پا دار.

نماز را در حال مستی نخوانید تا آنکه بدانید چه می‌گویید.(۲) گفته‌اند مستی، هم مستی شراب است و هم مستی دنیا، چرا که مست نمی‌فهمد چه می‌گوید.

امام صادق فرمود: هر کس می‌خواهد بداند نمازش قبول شده یا نه، بنگرد آیا نمازش او را از فحشا و منکر باز داشته است یا نه؟ به هر مقدار که باز داشته، همان مقدار از نمازش پذیرفته شده است. نماز بی روح تأثیری در جلوگیری از گناه ندارد

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند به نمازگزاری که قلبش همراه دلش حاضر نباشد نمی‌نگرد. وقتی نماز واجب می‌خوانی، سر وقت بخوان، به گونه نماز وداع کننده ای که می‌ترسد دیگر بازگشتی نداشته باشد. یعنی گویا آخرین نماز است.

حضرت ابراهیم که درود خدا بر او باد هنگام نماز و نیایش، ناله‌اش از مسافتی طولانی شنیده می‌شد و در نمازش مثل بیمناکان، زاری می‌کرد. به نقل از یکی از همسران پیامبر: رسول خدا صلی الله علیه و آله با ما مشغول صحبت بود، وقت نماز که می‌رسید گویی ما را نمی‌شناخت.

امیرالمومنین علیه السلام هنگام وضو از بیم خدا رنگ از چهره‌اش می‌پرید و هر گاه وقت نماز می‌رسید، می‌لرزید و رنگ به رنگ می‌شد. علت آنرا پرسیدند، فرمود: هنگام ادای امانتی رسیده است که آسمانها و زمین از پذیرفتن آن ابا کردند و ترسیدند.

امام حسن مجتبی علیه السلام وقتی از وضو گرفتن فارغ می‌شد، رنگش عوض می‌شد. وقتی از او پرسیدند فرمود: کسیکه کی خواهد بر خدای صاحب عرش وارد شود، سزاوار است رنگ ببازد.!

امام سجاد هنگام وضو رنگش دگرگون می‌شد، خانواده اش پرسیدند این چه حالتی است که هنگام وضو پیدا می‌کنی ؟ فرمود: آیا می‌دانی در حضور چه کسی می‌خواهم بایستم ؟ گاهی در نماز عبا از دوشش ‍ می‌افتاد، ولی آنرا درست نمی‌کرد تا نمازش پایان یابد، علت را پرسیدند، فرمود: می‌دانید در برابر چه کسی ایستاده بودم؟ نماز بنده به مقداری پذیرفته است که اقبال و توجه قلبی داشته باشد.

وقتی امام سجاد علیه السلام به نماز می‌ایستاد، مثل تنه یک درخت بی حرکت بود، مگر آنچه را باد تکان دهد!

۱- الصلاه فی الکتاب و السنهٔ، ص ۱۴۶

۲-نساء، آیه ۴۳

نماز عارفانه، جواد محدثی، ترجمه اسرار الصلواهٔ، میرزا جواد ملکی تبریزی