از خارج برای درمان نازایی می آیند ایران

به طور كلی به كسانی كه به مدت یك سال بدون جلوگیری سعی در باردار شدن كنند اما نتیجه نگیرند, نابارور گفته می شود

آنهایی كه در مراكز استان‌ها زندگی می‌كنند حتما تا به حال تابلوی (مركز فوق‌تخصصی نابارروی)را دیده‌اند. آیا می‌دانید در این مراكز چه خدماتی ارائه می‌كنند؟ در این مراكز یك متخصص به تنهایی كار نمی‌كند بلكه مجموعه‌ای از متخصصان با هم و در كنار یكدیگر تلاش و از فناوری‌های پیشرفته موجود استفاده می‌كنند تا به خانواده‌هایی كه می‌خواهند حس پدر و مادر شدن را تجربه كنند، یاری برسانند.

این تیم از متخصص زنان، متخصص ارولوژی و جنین‌شناس تشكیل می‌شود. اگر بیماران نابارور با این مراكز آشنا شوند، به جای اینكه به مدت طولانی نزد این پزشك و آن پزشك بروند تا نتیجه بگیرند، به راحتی می‌توانند در زمان كوتاهی نتیجه مطلوبی بگیرند. دكتر پوپك افتخاری یزدی- عضو گروه جنین‌شناسی پژوهشكده رویان درباره آخرین فناوری‌های مورد استفاده برای زوج‌های نابارور توضیح می‌دهد.

●‌‌ از تعریف ناباروری شروع كنیم؟

▪ به‌طور كلی به كسانی كه به مدت یك سال بدون جلوگیری سعی در باردار شدن كنند اما نتیجه نگیرند، نابارور گفته می‌شود. البته محققان در مواردی كه فرد جوان باشد (زیر ۳۰ سالگی) فرصت بیشتری (یعنی یك و نیم سال تا دو سال را هم در نظر می‌گیرند اما افراد مسن‌تر باید هر چه سریع‌تر تحت بررسی قرار بگیرند.

● زمانی كه یك زوج نابارور به شما مراجعه می‌كنند، چه اقدامی انجام می‌دهید؟

▪ معمولا كسانی به ما مراجعه می‌كنند كه مدت‌هاست به متخصص زنان و یا بقیه همكاران مراجعه كرده و نتیجه نگرفته‌اند. خیلی از آنهایی كه باردار نمی‌شوند با مراجعه مستقیم به متخصص زنان و درمان‌های دارویی ساده، باردار می‌شوند. مثلا بیماری كه سیكل ماهیانه نامرتب دارد یا در تخمك‌گذاری مشكل دارد، با درمان دارویی به راحتی بچه‌دار می‌شود. ما در هنگام مراجعه زوجین، از آنها شرح حال می‌گیریم و درباره درمان‌هایی كه تا به حال انجام شده سوالاتی می‌كنیم و تشخیص می‌دهیم كه علت بیماری خانم است یا آقا (۴۰ درصد از موارد ممكن است زن مشكل داشته باشد و ۴۰ درصد مرد. ۱۰ درصد موارد هر دو مشكل دارند و ۱۰ درصد موارد هم دلایل ناشناخته‌ای وجود دارد كه باروری اتفاق نمی‌افتد.) سپس بر اساس آن یك طرح درمانی مشخص می‌شود.

● چند درصد بیماران جواب می‌گیرند؟

▪ در مركز رویان می‌توانیم با افتخار بگوییم كه هیچ روشی نیست كه در دنیا انجام بشود و ما انجام ندهیم. پا به پای مراكز دنیا پیش می‌رویم. نتایج و موفقیت این امردر دنیا و مركز رویان با هم برابر است. ۲۵ تا ۳۵ درصد در پایان هر سیكل درمانی انتظار بارداری سالم را داریم البته افراد جوان كه شوهرشان سالم است و سابقه ناباروری فامیلی ندارند، پاسخ بهتری می‌گیرند؛ ۶۰ درصد و شاید بیشتر. در كشور ما علاوه بر مراجعان ایرانی، از كشورهای گوناگون (حتی كشورهای اروپایی و آمریكایی) هم مراجعه كننده داریم.

● چرا؟

▪ به لحاظ رعایت مسائل اخلاقی خاص و همین‌طور به دلیل هزینه‌های فوق‌العاده پایین‌تر (یك دهم هزینه‌های دیگر كشورها) بیماران می‌توانند همان روش درمانی را دریافت كنند و همان جواب را هم بگیرند اما با هزینه‌ای بسیار پایین. یكی از مسائل مهمی كه رعایت می‌كنیم این است كه در كشورمان اهدای جنین و تخمك داریم اما اهدای اسپرم در كشورمان صورت نمی‌گیرد.

● درباره انواع درمان‌ها؟

▪ روش‌هایی داریم كه پله‌پله طی می‌شوند و در افراد با مشكلات خاص متفاوت‌ است. اگر خانمی فقط در تخمك‌گذاری مشكل داشته باشد، با دارویی كه داده می‌شود مشكل حل می‌شود. اما اگر شوهر در اسپرم مشكل داشته باشد، ما علاوه بر تحریك‌ تخمك‌گذاری در خانم‌ها به وسیله دادن دارو، نمونه اسپرم را از شوهر می‌گیریم، سلول‌های اسپرم مرده را جدا می‌كنیم و سلول‌های زنده كه قابلیت لقاح بهتری دارند، به داخل بدن خانم وارد می‌كنیم و منتظر می‌مانیم تا حاملگی اتفاق بیفتد. نام این روش، تلقیح داخل رحمی اسپرم یا I.U.I است. اگر با این روش به جواب نرسیدیم، از لقاح خارج رحمی روش I.V.F استفاده می‌كنیم. در این روش علاوه بر اسپرم، تخمك را هم از بدن خانم خارج می‌كنیم و در محیط آزمایشگاه آن دو را در كنار هم قرار می‌دهیم و منتظریم تا لقاح انجام شود و جنین تشكیل شده را به داخل بدن مادر می‌فرستیم. گاهی اتفاق می‌افتد بیماران در اسپرم مشكل دارند و اسپرم قادر نیست حركت كند و با تخمك تركیب شود- چه در محیط آزمایشگاه و چه در داخل بدن خانم- بنابراین این افراد به IVF هم جواب نمی‌دهند. ما خودمان كار اسپرم را انجام می‌دهیم، یعنی با یك سوزن خاص، اسپرم را در محیط آزمایشگاه وارد تخمك می‌كنیم. به این روش میكرواینجكشن می‌گوییم. وقتی اسپرم را وارد تخمك كردیم، منتظر می‌مانیم جنین تشكیل شود و سپس جنین سالم را داخل رحم می‌كنیم.

● چگونه تشخیص می‌دهید جنین تشكیل شده سالم است؟

▪ جنین‌هایی كه در محیط آزمایشگاه‌ تشكیل می‌شوند را با مجموعه آزمایش‌هایی از لحاظ سلامت ژنتیك و كروموزومی بررسی می‌كنیم (به خصوص اگر در خانواده بیماری خاص وجود داشته باشد یا اگر مواردی باشد كه خانمی به صورت مكرر سقط جنین دارد.) تحقیقات نشان داده است، جنینی كه مشكل كروموزومی دارد به صورت خدادادی و طبیعی تشكیل نمی‌شود و تمایل به سقط دارد. بنابراین می‌توانیم با بررسی جنین تشكیل شده در خارج از رحم، بارداری سالمی را انتظار داشته باشیم و جنین سالم را به داخل رحم بفرستیم.

● روش دیگری هم دارید؟

▪ بله، گاهی جنین تشكیل شده در محیط آزمایشگاه‌ نمی‌تواند پوسته اطراف خود را جدا كند و به رحم بچسبد. در برخی بیماران كه این مشكل شناخته شده باشد، چند ساعت قبل از اینكه جنین را به داخل رحم بفرستیم، پوسته را دستكاری می‌كنیم تا به راحتی پاره شود. درگذشته با سوزن، آنزیم و روش‌های خاص این كار انجام می‌شد اما امروزه با لیزر این كار را می‌كنیم كه امن‌تر و بی‌خطر است. تحقیقات دیگری انجام شده و امروزه در دنیا این روش‌های جدید اجرا می‌شود. در مركز رویان هم ما بلوغ آزمایشگاهی تخمك را انجام می‌دهیم، یعنی به جای اینكه بیمار دارو مصرف كند تا تخمك در بدنش بالغ شود، تخمك‌های نابالغ را می‌گیرند و در محیط آزمایشگاه بالغش می‌كنند. این كار درباره خانم‌هایی كه به داروها حساسیت دارند، صورت می‌گیرد. این خانم‌ها اگر با قرص درمان شوند به جای اینكه ۱۰ تا ۱۲ تخمك در هر سیكل درمانی آزاد كنند، ۴۰ تا ۴۵ تخمك آزاد می‌كنند و به دنبال آن سطح هورمونی بالایی در بدنشان ایجاد می‌شود كه عوارض خیلی بد و مرگباری دارد. اگر ما این مشكل را در بررسی سونوگرافی ببینیم، مجبوریم آن دوره درمانی را قطع كنیم. پس بهتر است از همان ابتدا از روش جدید بلوغ آزمایشگاهی استفاده كنیم كه جان بیمار به خطر نیفتد.

● در مورد اهدای تخمك چیزی نگفتید.

▪ اگر خانمی نتواند تخمك‌سازی كند، می‌توانیم توصیه كنیم از خانم دیگری بخواهد برای اهدای تخمك بیاید. اما اگر آقایان نتوانند اسپرم‌سازی كنند، مجبورند از زوجی بخواهند كه جنینی به آنها اهدا كنند چون اهدای اسپرم نداریم. به تازگی در تلاش‌ هستند با استفاده از سلول‌های بنیادی، اسپرم‌سازی كنند كه هنوز در مرحله تحقیق روی موش‌ها هستند. امیدواریم نتیجه بخش باشد.‌

گفتگو با دكتر پوپك افتخاری یزدی، عضو گروه جنین شناسی پژوهشكده رویان درباره تازه‌ترین درمان‌های نازایی

الهه رضاییان