خرید ماهی قرمز؛ سنتی نادرست در نوروز

با رسیدن نوروز و تحویل سال، عنصری جدید به تزیینات خانه ایرانیان افزوده می‌شود. این عنصر، سفره هفت‌سین است که هر کدام از اعضای آن نمادی خاص برای بیان آرزوی سلامت، بهروزی و بهبود شرایط مالی خانواده‌های ایرانی محسوب می‌شوند.

با رسیدن نوروز و تحویل سال، عنصری جدید به تزیینات خانه ایرانیان افزوده می‌شود. این عنصر، سفره هفت‌سین است که هر کدام از اعضای آن نمادی خاص برای بیان آرزوی سلامت، بهروزی و بهبود شرایط مالی خانواده‌های ایرانی محسوب می‌شوند.

گرچه در این سفره، قرآن مجید و آیینه، دو نمونه از این همراهان همیشگی هفت سین هستند، اما ماهی قرمز که طی سالهای اخیر بدین سفره افزوده شده، باید به عنوان یک عضو نامتجانس این سفره نام برده شود.

این ماهی که معمولاً در تنگ شیشه‌ای و در برخی مواقع در کاسه‌های سفالی برای قرار گرفتن بر سر سفره هفت‌سین جا خوش می‌کند، عنصر بیگانه‌ای است. بیگانه چون در اسناد و مدارک سده‌های گذشته نوروز هیچ اشاره‌ای به ماهی قرمز به عنوان یکی از اجزای اصلی و حتی فرعی سفره نوروز نشده و تابلوی نوروز کمال‌الملک از هفت‌سین دوره قاجاری نزدیکترین سند است.

ریشه دار نبودن حضور ماهی قرمز بر سر سفره هفت سین نیزدلیل نامتجانس بودن ماهی قرمز با سفره هفت سین ایرانی است. البته باید به سرانجام تلخ این ماهی‌ها اشاره کرد که با فلسفه نوروز و هفت سین کاملاً در تضاد است.

نوروز؛ زمان نو شدن، تازه شدن و زنده شدن است و یکایک عناصر سفره هفت سین نیز نمادی از زندگی و زایش محسوب می‌شوند، اما هر ساله میلیونها ماهی قرمز قبل و بعد از مراسم تحویل سال از بین می‌روند و بر این اساس حتی می توان نوروز را زمان قتل عام ماهی‌های قرمز در ایران دانست که بی‌شک با اساس تفکر وجود ایامی با عنوان نوروز تضاد کامل دارد.

در چرایی خرید ماهی قرمز عنوان می‌شود که این موجود برای افزایش زیبایی سفره هفت سین تهیه شده و پس از پایان ایام نوروز آن را در رودخانه رها می‌کنند تا مانع از مرگ وی شوند، اما باید به این عزیزان یادآور شد که زیبایی لحظه‌ای، نه تنها ارزش زیر سؤال بردن اصالت یک فرهنگ را ندارد، بلکه این امر ممکن است سلامت خود ایشان و فرزندان عزیزشان رانیز با خطراتی مواجه کند، زیرا تماس دست با بدن ماهی قرمز این امکان را میسر می‌کند.

کوتاه سخن آنکه خوشی لحظه‌ای نوروز نه به قتل عام میلیونی ماهیان قرمز می‌ارزد، نه به در معرض بیماری قرار دادن خود و فرزندان و نه به زیر سؤال بردن اصالت یک سنت فرهنگی کهن، پس بیاییم با نخریدن ماهی قرمز، از ادامه این سنت نادرست جلوگیری کنیم.

رضا سلیمان نوری

ایرانشناس