کابوس طلایی

نخستین بار رابرت کخ« استافیلوکک طلایی» را از چرک بیماران به دست آورد و حالا نوع مقاوم این باکتری باعث نگرانی پزشکان شده است
استافیلوکک طلایی یکی از خطرناک ترین و مقاوم ترین انواع باکتری ها در علم پزشکی محسوب می شود

نخستین بار رابرت کخ« استافیلوکک طلایی» را از چرک بیماران به‌دست آورد و حالا نوع مقاوم این باکتری باعث نگرانی پزشکان شده است.

استافیلوکک طلایی یکی از خطرناک‌ترین و مقاوم‌ترین انواع باکتری‌ها در علم پزشکی محسوب می‌شود. اخیراَ نوع مقاوم و بسیار خطرناکی از این باکتری یافت شده که باعث بروز عفونت‌های مهلکی به‌خصوص در میان مردان همجنس باز شده است. شبیه همان اتفاقی که اولین بار برای ایدز افتاد.

نخستین بار رابرت کخ پزشک و میکروبیولوژیست معروف آلمانی در سال ۱۸۷۸ استافیلوکک طلایی را از چرک بیماران به‌دست آورد و پس از ۲ سال لویی پاستور آن‌را در محیط مایع کشت داد. این باکتری به‌طور وسیع در طبیعت پراکنده است؛ در چرک بیماران، روی پوست و مخاط اشخاص سالم، آب، خاک و گرد و غبار.

استافیلوکک طلایی عامل بروز بیماری‌های متعددی در انسان است که اغلب آنها از پوست منشأ می‌گیرند. این باکتری در افرادی که مقاومت بدنشان به‌عللی کاهش یافته باشد می‌تواند باعث بروز عفونت‌های حاد و چرکزا شود.

برخی از رایج‌ترین انواع عفونت‌های پوستی نظیر کورک، کفیگرک، زرد زخم به واسطه این باکتری ایجاد می‌شوند. از سوی دیگر این باکتری در افرادی با زخم‌های باز، یا بیمارانی که دچار سوختگی شده‌اند می‌تواند باعث ایجاد عفونت اضافی شوند. گل مژه و ورم ملتحمه نیز به واسطه استافیلوکک طلایی ایجاد می‌شوند.

در عین حال این باکتری باعث ایجاد عفونت در انساج عمقی بدن یا ایجاد آبسه‌های پوستی و عمقی و عفونت استخوان می‌شود.

در زمان کشف پنی سیلین این باکتری کاملاَ به این آنتی بیوتیک حساس بود، اما استفاده بی‌رویه از پنی سیلین باعث ایجاد گونه‌های مقاوم در بسیاری از باکتری‌ها به‌خصوص در استافیلوکک طلایی شده، به‌نحوی که در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد نمونه‌های بدست آمده از بیماران و ناقلین به پنی سیلین مقاوم است.

این باکتری‌ها ماده‌ای ترشح می‌کنند که اثر پنی سیلین را کاملاَ خنثی می‌کند. به‌همین دلیل دانشمندان درصدد تولید آنتی بیوتیک‌هایی برآمدند که استافیلوکک طلایی به آن حساس باشد. در نتیجه تلاش‌های دانشمندان آنتی بیوتیک‌هایی تولید شد که تنها مورد مصرفشان درمان عفونت‌های ناشی از استافیلوکک طلایی بود که ماده بی‌اثر‌کننده پنی سیلین را ترشح می‌کند. معروف‌ترین این داروها متی سیلین نام داشت.

اما به مرور گونه جدیدی از استافیلوکک طلایی پدیدار شد که به آنتی بیوتیک متی سیلین و سایر هم گروه‌هایش مقاوم بود. بیماری‌های مرتبط با این گونه عمدتاَ در بیمارستان‌ها و در افرادی با زخم‌های باز، ایمنی سرکوب شده یا ضعیف، کسانی که کاتتر داخل رگی دارند یا داخل دستگاه تنفسی و ادراری شان لوله کار گذاشته شده دیده می‌شود.

به‌همین دلیل به این گونه، استافیلوکک طلایی مقاوم به متی سیلین می‌گویند Methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA) و عفونت‌های ایجاد شده به واسطه آن عفونت بیمارستانی نامیده می‌شود.

MRSA نخستین بار در سال ۱۹۶۱ در بریتانیا کشف شد. این عفونت‌ها بسیار خطرناک‌اند و درصورت درمان نشدن به موقع به خون وارد شده و می‌تواند بیمار را از پای درآورد. در این بین رعایت دقیق اصول کنترل عفونت از سوی کارکنان بیمارستان نقش مؤثری در کاهش انتقال این باکتری ایفا می‌کند.

● MRSA خطرناک‌تر از ایدز

در یک دهه گذشته عفونت‌های MRSA بشکل فزاینده‌ای در ایالات متحده گسترش یافته است. گزارش مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا در سال ۲۰۰۷ تخمین می‌زند که تعداد موارد درمان شده عفونت MRSAدر سراسر آمریکا ۲ برابر شده و این رقم از ۱۲۷ هزار مورد در سال ۱۹۹۹ به ۲۷۸ هزار مورد در سال ۲۰۰۵ افزایش یافته است، در حالی‌که مرگ ومیر به واسطه عفونت ناشی ازMRSA از۱۱ هزار مورد به ۱۷ هزار مورد افزایش یافته است.

گزارش دیگر مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها نشان می‌دهد MRSA مسئول ۹۴۳۶۰ مورد عفونت جدی و ۱۸۶۵۰ مورد مرگ مرتبط با اقامت در بیمارستان در سال ۲۰۰۵ در آمریکا بوده است. این ۲ گزارش نشان می‌دهد عفونت‌های ناشی از MRSA در آمریکا سالانه بیشتر از ایدز قربانی می‌گیرد. بنابر نظر متخصصان، بیماری‌های عفونی و نتایج تحقیقات مختلف بیماران بستری در بیمارستان در معرض خطر بستری از جهت ابتلا به عفونت‌های ناشی از MRSA هستند.

در سراسر دنیا به‌طور تخمینی ۲ میلیارد نفر حامل یکی از انواع استافیلوکک طلایی هستند. از این بین بیش از پنجاه و سه میلیون نفر حامل باکتری MRSA هستند. در آمریکا ۹۵ میلیون نفر حامل استافیلوکک طلایی در بینی خود هستند و از این رقم ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر حامل MRSA هستند.

برخی از انواع MRSA که در خارج بیمارستان باعث بیماری می‌شوند بسیار ساده‌تراز عفونت‌های بیمارستانی تحت درمان قرار می‌گیرند. کارکنان مراکز درمانی به‌خصوص بیمارستان‌های بزرگ باید مراقبت‌های لازم جهت عدم ابتلا به این بیماری را در دستور کار خود قرار دهند. برای درمان عفونت‌های ناشی از MRSA می‌توان از ترکیب چند آنتی بیوتیک قوی و گران‌قیمت استفاده کرد.

● نوع جدیدی از MRSA

گزارش چند روز اخیر محققان نشان می‌دهد گونه جدیدی از باکتری MRSA کشف شده که به‌شدت به داروهای ضد MRSA مقاوم است و عمدتاَ در مردان همجنس باز در شهرهای سان فرانسیسکو و بوستون دیده شده است.

به‌نظر می‌رسد این نوع خاص از باکتری براحتی از طریق فعالیت جنسی انتقال می‌یابد، اما نکته ترسناک اینکه این باکتری از تماس تصادفی پوست با پوست یا پوست با سطوح آلوده بسیار ساده‌تر انتقال پیدا می‌کند. محققان هشدار داده‌اند که اگر آزمایشگاه‌های میکروب شناسی در تشخیص این باکتری دچار اشتباه شوند یا پزشک آنتی بیوتیک‌های مورد نیاز را تجویز نکند، عفونت ممکن است خیلی زود در بین سایر اقشار جامعه گسترش یافته و به یک تهدید جدی و فراگیر تبدیل شود.

محققان در گزارش خود می‌نویسند: به‌نظر می‌رسد این گونه جدید MRSA گسترش سریعی در بین مردان همجنس باز سان فرانسیسکو و بوستون دارد و پتانسیل گسترش عمومی در بین تمام همجنس بازان آمریکا را دارد. طبق گزارش دانشگاه کالیفرنیا در سان فرانسیسکو از هر ۵۸۸ نفر مرد همجنس باز در این شهر یک نفر با این گونه جدید و به‌شدت مقاوم از باکتری MRSA آلوده شده‌اند.

در نتیجه براساس بررسی‌های آماری از هر ۳۸۰۰ نفر شهروند سان فرانسیسکویی یک نفر آلوده به این باکتری است. در عین حال تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد مردان همجنس باز سان فرانسیسکو ۱۳برابر بیشتر از افراد عادی در معرض آلودگی با این باکتری قرار دارند.

محققان شستن دست‌ها و تمیز کردن زیر ناخن‌ها را برای پیشگیری از انتقال پوست به پوست مؤثر می‌دانند. همان‌طور که اشاره شد استافیلوکک طلایی مقاوم به متی سیلین اصولاَ به‌عنوان یک عفونت بیمارستانی مطرح می‌شود ولی در سال‌های اخیر افراد سالم نیز در خارج از بیمارستان به این عفونت مبتلا شده‌اند.

عفونت‌های ناشی از MRSAاغلب بیماری‌هایی ناشایع و خطرناک هستند. عفونت‌هایی نظیر آبسه‌های پوستی و زخم‌های شدید جلدی. این باکتری می‌تواند به پوست نفوذ کرده بیماری بسیار خطرناک و مرگبار فاشئیت نکروزان را ایجاد کند. همچنین می‌تواند ایجاد ذات الریه کرده و با صدمه به قلب و ریه باعث عفونت خون شود. ماهیت همه این بیماری‌ها ایجاد نکروز یا مرگ بافتی است.

وقتی بافتی نکروز می‌شود تمام سلول‌های آن از بین می‌روند، ساختارآن بافت به‌شدت دچار تخریب شده دچار حالتی شبیه خوردگی می‌شود. به‌همین دلیل در میان عامه مردم از این بیماری‌ها باعنوان گوشت خوار(flesh- eating) یاد می‌شود.

این بیماری در بین مردان همجنس باز از طریق تماس پوستی انتقال یافته و ایجاد آبسه‌های پوستی و عفونت وسیع در ناحیه تماس می‌شود.

پروفسور مارک آن‌رایت استاد کالج سلطنتی لندن و یکی از افراد صاحب‌نظر در زمینه عفونت‌های مرتبط با این باکتری می‌گوید: «منبع اصلی این عفونت‌ها مردان همجنس باز، معتادان و ورزشکاران رشته‌های تماسی(مثل کشتی گیرها) هستند. در عین حال یکی از اصلی‌ترین عوامل گسترش بیماری روابط جنسی متعدد و مشکوک است.»

پروفسور هنری ف. چیمبرز سرپرست تیم تحقیقاتی مطالعه فوق گفته چون این گونه جدید علاوه بر متی سیلین در برابر بسیاری آنتی بیوتیک دیگر هم مقاوم است درمان عفونت‌های ناشی از آن بسیار دشوار خواهد بودچراکه آنتی بیوتیک‌هایی که سابقاَ برای درمان عفونت‌های ناشی از این باکتری مورد استفاده قرار می‌گرفتند اکنون کارایی خود را از دست داده‌اند.

دکتر علیرضا آشوری