سوریه در جست وجوی صلح سرد با اسرائیل

به نظر می رسد مذاکرات بین سوریه و اسرائیل به زودی از سر گرفته شود این چیزی است که از سخنان مقام های آمریکا, سوریه و ترکیه برداشت می شود

به نظر می‌رسد مذاکرات بین سوریه و اسرائیل به زودی از سر گرفته شود. این چیزی است که از سخنان مقام‌های آمریکا، سوریه و ترکیه برداشت می‌شود. به احتمال زیاد مذاکرات دمشق - تل‌آویو در دوره آینده به صورت مستقیم خواهد بود و این تحولی بزرگ در روابط دو طرف به شمار می‌رود. سوریه و اسرائیل سال میلادی گذشته پنج دور مذاکره غیرمستقیم با میانجیگری ترکیه برگزار کردند. در حالی که به قول رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه قرار بود دو کشور مذاکرات مستقیم خود را آغاز کنند، اسرائیل با حمله گسترده به نوار غزه، همه چیز را به هم ریخت.

سوریه در اعتراض به حمله اسرائیل به نوار غزه مذاکرات غیرمستقیم با تل‌آویو را به حال تعلیق درآورد و حتی بشار اسد رئیس جمهور این کشور در کنفرانس تعدادی از سران عرب در دوحه، خواستار کنار گذاشتن طرح صلح عربی شد. اینک اما آتش سلاح‌ها در نوار غزه خاموش شده و آقای اسد هم به موضع قبلی خود برگشته است. آقای اسد هفته جاری به یک روزنامه اماراتی گفت که حاضر است با هر دولتی که بر سر کار آید مذاکره کند، زیرا چپ و راست اسرائیل با هم تفاوتی ندارند. از نگاه آقای اسد، اعراب نباید امید خود به صلح را به ایدئولوژی احزاب اسرائیلی پیوند بزنند، زیرا احزاب چپ و راست اسرائیل سر و ته یک کرباسند. با این حال، آقای اسد در گفت‌وگو با نشریه اماراتی به نکته ظریفی هم اشاره کرد که پیش از آن، از زبان او شنیده نشده بود.

رئیس‌جمهور جوان سوریه، برای نخستین بار بین «صلح» و «پیمان صلح» تفکیک قائل شد و گفت: پیمان صلح، امضایی روی کاغذ است که می‌تواند به تبادل سفیر و برخی امور شکلی منجر شود، اما این صلح است که روابط را عادی و همکاری در همه زمینه‌ها را ممکن می‌کند. از نگاه بشار اسد، صلح با اسرائیل در گرو حل مساله فلسطین است و بدون حل این مشکل، سوریه که میزبان نیم میلیون آواره فلسطینی است، نمی‌تواند با اسرائیل به صلح برسد. این سخنان اما مضمونی تلویحی نیز با خود دارد و آن اینکه سوریه در صورت بازپس‌گیری بلندی‌های جولان و صرف‌نظر از حل بحران فلسطین، حاضر است با اسرائیل «پیمان صلح» امضا کند و به نوعی «صلح سرد» با اسرائیل دست یابد، کاری که مصر و اردن سال‌ها پیش انجام داده‌اند. در واقع، آن بخش از سخنان آقای اسد که به فلسطینی‌ها هشدار می‌دهد، از آمادگی تلویحی وی برای امضای پیمان صلح با اسرائیل در صورت پس‌گیری سرزمین اشغالی جولان پرده برمی‌دارد. آقای اسد به فلسطینی‌ها هشدار داده است که مذاکرات خود با اسرائیل را با سوریه هماهنگ کنند، چرا که اگر اسرائیل با سوریه پیمان صلح امضا کند، موضوع فلسطین را کنار خواهد گذاشت. البته فلسطینی‌ها معمولا از این مساله که مذاکرات صلح اسرائیل با سوریه از اهمیت مذاکرات آنها با اسرائیل بکاهد، نگران بوده‌اند، اما در شرایط حاضر، این نگرانی کم رنگ شده است چرا که مجموعه کشورهای عربی با ارائه طرح صلح مورد نظر خود، عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل را به تشکیل کشور مستقل فلسطینی در مرزهای پیش از جنگ ژوئیه سال ۱۹۶۷ پیوند زده‌اند. به هر حال، آنچه احتمال مذاکره مستقیم سوریه با اسرائیل را بیشتر کرده، سیاست دولت باراک اوباما رئیس‌جمهور اسرائیل است که از این موضوع حمایت می‌کند.

در دوران ریاست جمهوری جورج بوش، دولت آمریکا نظر مثبتی نسبت به مذاکره اسرائیل با سوریه نداشت و ایهود اولمرت نخست وزیر اسرائیل بدون توجه به موضع آمریکا مذاکرات غیر مستقیم با سوریه را آغاز کرد. با این حال، در تمام طول مدت مذاکرات غیر مستقیم، طرف سوری خواستار حمایت آمریکا از این مذاکرات و حتی شرکت آن کشور در این روند بود و بدون نظر مثبت آمریکا، مذاکرات دوجانبه با اسرائیل را بیهوده می‌دانست. دولت آقای اوباما اما به خلاف دولت آقای بوش، سیاست تعامل با سوریه را در پیش گرفته به طوری که طی هفته‌های اخیر، دمشق میزبان شماری از سناتورهای برجسته و مقام‌های ارشد وزارت خارجه آمریکا بوده است. هیلاری کلینتون نیز در سفرش به آنکارا، با تاکید بر اهمیت مذاکرات سوریه و اسرائیل از مقام‌های ترک خواست که به میانجیگری خود برای ازسرگیری مذاکرات دو کشور ادامه دهند، درخواستی که با استقبال ترکیه روبه‌رو شد. آنچه آمریکا و اسرائیل در ازای باز پس دادن بلندی‌های جولان، از سوریه می‌خواهند روشن است: عدم حمایت از حزب‌الله و حماس و قطع روابط استراتژیک آن با ایران و کاهش آن در سطحی معمولی. برخی گزارش‌های مطبوعاتی حکایت از آن دارد که سوری‌ها در این باره حاضر به مصالحه‌اند، مصالحه‌ای که اگر صورت واقعیت به خود بگیرد، توازن قوا در خاورمیانه را به صورتی ژرف به نفع آنچه غربی‌ها «محور میانه‌روی» می‌نامند، به هم خواهد زد. از نگاه محافل آمریکایی و اسرائیلی، راه منزوی کردن ایران و گروه‌های متحدش در منطقه از دمشق می‌گذرد و بنابراین، آنها برای عبور از دروازه دمشق حاضرند تصمیم‌های به قول خودشان دردناکی را بگیرند، یعنی پس دادن بلندی‌های اشغالی جولان!

احمد زیدآبادی