از این گنبد به آسمان بروید

یکی از اصلی ترین نمادهای دنیای اسلام در اروپا, مسجد ایاصوفیاست بنایی که دومین گنبد بزرگ تاریخی جهان به شمار آمده و به نوعی نماد کشور ترکیه و شهر استانبول است

یکی از اصلی‌ترین نمادهای دنیای اسلام در اروپا، مسجد ایاصوفیاست. بنایی که دومین گنبد بزرگ تاریخی جهان به شمار آمده و به نوعی نماد کشور ترکیه و شهر استانبول است.

مسجد ایاصوفیا در دوره پادشاهی بیزانس یک کلیسای ارتدوکس بوده که بعدها مسلمانان به عنوان مسجد از آن استفاده کردند و امروزه کاربری آن به یک موزه تغییر کرده است. این گنبد بزرگ و زیبا در استانبول ترکیه قرار دارد.

ساختمان اصلی این بنا سال‌های ۵۳۲ تا ۵۳۷ میلادی و به دستور امپراتور بیزانس در این محل ساخته و به کاتولیک‌های یونانی اهدا شده بود، البته باید اشاره کرد که این کلیسا سومین کلیسایی است که در این محل ساخته شده. دو کلیسای قبلی پس از مدتی خراب شدند.

این کلیسای تازه تاسیس تا سال ۱۴۵۳ میلادی کاربری کلیسا داشته و پس از آن که این منطقه توسط مسلمانان فتح شد، آن را به عنوان مسجد تغییر کاربری دادند.

این بنا برای هزار سال بزرگ‌ترین کلیسای جهان به حساب می‌آمده که با ساخت کلیسای جامع سویل (Seville Cathedral) در سال ۱۵۲۰ میلادی در اسپانیا این رکورد را از دست داد.

طراحی بنای اصلی ایاصوفیا توسط سه نفر انجام شد که تخصص و مهارتشان در فیزیک و ریاضی بود و جالب توجه است که پس از آن در سده‌های بعدی طراحی گنبد این بنا موضوع مورد بحث دانشمندان، فیزیکدانان و ریاضیدانان مختلفی بود تا بتوانند راز سبک جدید معماری را در آن دوره پیدا کنند.

این بنا از گنبد، ایوان غربی (که به شکل هشتی است)، لژ ویژه ملکه، سرسرای بخش بالایی که نعلی شکل بوده و در اصلی سالن و محراب کلیسا به حساب می‌آمده است، تشکیل شده که در دوره‌های پس از آن بخش‌های مناره، منبر و محراب به آن افزوده شدند.

شاخصه اصلی و بسیار مهم این مسجد گنبد بسیار بزرگ آن است. این بنا نمای بسیار خوبی از معماری دوره بیزانس است. بلندای گنبد بزرگ این مسجد از سطح زمین ۵۵ متر و قطر آن ۳۱ متر است که به وسیله ۴۰ پشت بند و چهار ستون استوار شده است.

۴۰ پنجره دور تا دور پایه گنبد کار گذاشته شده که انعکاس نور به داخل باعث می‌شود حالتی نورانی و روحانی به محیط ببخشد.

پاولوس از مرمتگران بنا در این باره گفته ‌است: «روی طاق‌بندی با چند مربع طلا پوشانده شده ‌است و از همین جاست که امواج نور به درون می‌تابند و چشم‌های تماشاگران را چنان خیره می‌کنند که به ندرت جرات می‌کنند سرشان را بالا بگیرند و به منبع نور نگاه کنند».

از تزئینات خاص این بنا می‌توان به دکوراسیون داخلی بنا، طراحی شده با تخته سنگ‌های مرمری روی دیوارها و موزائیک‌های به کار رفته در هلال طاق‌ها اشاره کرد.

در برخی از بخش‌ها طراحی گل و بوته به همراه پرندگان گوناگون با مرمر سفید بر زمینه مرمر سیاه نمایی بی‌نظیر را به بنا بخشیده است که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.

از موزائیک‌های طراحی شده این بنا می‌توان به موزائیک‌های در ورودی امپراتور، موزائیک ورودی جنوب غربی، موزائیک‌های محراب انتهای شرقی کلیسا، موزائیک سلطان الکساندر، موزائیک‌های ملکه ذو، موزائیک‌های کامننوس، موزائیک دیزیز و موزائیک فضای سنگفرش شمالی اشاره کرد که هر کدام دارای طرح‌های بسیار زیبا و بی‌نظیری هستند.

مهم‌ترین بازسازی و مرمت این بنای بزرگ در زمان سلطان عبدالمجید و زیر نظر دو برادر معمار سوئیسی به نام‌های گاسپر و جیوسپ فوستی بین سال‌های ۱۸۴۷ تا ۱۸۴۹ میلادی انجام گرفت. در این کار بزرگ ۸۰۰ کارگر به این معماران کمک کردند.

پس از پایان مرمت بنا، برادران معمار اقدام به ساخت گالری امپراتوری کردند که سبک معماری آن معماری جدید بیزانس است.

در این اقدام دوسالن سلطنتی در پشت مسجد ساخته شد. در بیرون و دور تا دور مسجد ایاصوفیا ساختمانی برای نگهدارنده بنا و مدرسه‌ای به سبک جدید ساختند.

از تاریخ اول فوریه ۱۹۳۵ میلادی موزه ایاصوفیا در مسجد ایاصوفیا آغاز به کار کرد و بنا از کاربری مسجد خارج شد. مجموعه بسیار نفیسی از تزئینات و وسایل مذهبی کلیسا در این موزه به نمایش گذاشته شده است.

در اشیای به نمایش گذاشته در ایاصوفیا می‌توان دو گلدان مرمری را دید که در زمان پادشاهی سلطان مراد سوم به این بنا منتقل شده بود.

جالب است که این گلدان‌ها از یک قطعه سنگ مرمر یکپارچه و در دوره هلنی یونان ساخته شده بود. از دیگر اشیای بسیار زیبا و باارزش این مجموعه درزی مرمری است که در بخش جنوبی گالری قرار دارد.

ایاصوفیا هر ساله تعداد بسیار زیادی از گردشگران را روانه ترکیه می‌کند.

فاطمه کردی