نیمه پنهان ترک سیگار

در سال های اخیر تعداد مصرف کنندگان دخانیات روندی رو به رشد داشته و متاسفانه در میان نوجوانان و جوانان شیوع بیشتری پیدا کرده است

در سال‌های اخیر تعداد مصرف‌کنندگان دخانیات روندی رو به رشد داشته و متاسفانه در میان نوجوانان و جوانان شیوع بیشتری پیدا کرده‌است...

آنتونینو دلئو، نماینده دفتر مقابله با موادمخدر عقیده دارد:«گروه درمانی و جذب جوانان به ورزش و‌ ارائه الگوی صحیح ورزشی به آنان از راه‌های موثر پیشگیری از اعتیاد است.» اما آیا این روش در معتادان به سیگار هم موثر است؟ به همین بهانه گفت‌وگویی انجام دادیم با دکتر هومن شریفی، قائم‌مقام مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی.

▪ آقای دکتر! روند اعتیاد به سیگار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

- سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد سالانه حدود ۴/۵ میلیون نفر در اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند و بیش از ۸۰ درصد این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. متاسفانه ما هم بعد از گذشت این سال‌ها نتوانستیم روند رو به رشد مرگ‌ومیر و ناتوانی ناشی از استعمال دخانیات را کاهش دهیم. در قرن گذشته ۱۰۰ میلیون‌ نفر در اثر استعمال دخانیات فوت کردند که این میزان در قرن حاضر بیش از یک میلیارد نفر خواهد شد.

▪ برای کاهش این اعداد و ارقام چه باید بکنیم؟

- ۲ راه در پیش داریم؛ یکی اینکه از ابزارهای موجود استفاده کنیم یا ابزارهای مناسب را برای کنترل دخانیات بسازیم و به جنگ آن برویم. قطعا ابزارهای موجود مانند ورزش، تفریح سالم، روابط اجتماعی و... موثر هستند اما نمی‌توانند برای کنترل دخانیات کافی باشند. در حقیقت این ابزار لازم هستند اما کافی نیستند. بار اصلی این کار بر دوش تبلیغاتی است که برای کنترل دخانیات مناسب هستند و معرفی شده‌اند؛ مانند نصب هشدارهای بهداشتی روی بسته‌های سیگار. متاسفانه ما هنوز برای نصب هشدارهای بهداشتی روی بسته‌های سیگار معضلات زیادی داریم. حدود ۳ سال پیش ۸ تصویر به شرکت دخانیات ارائه شد که از این ۸ تصویر تنها یک تصویر چاپ می‌شود. در حالی که ما همین ۸ تصویر را به سازمان بهداشت جهانی معرفی کردیم و این سازمان آنها را در سال ۲۰۰۹ در گزارش سالانه خود در کتابچه‌اش آورده است. این ۸ تصویر توسط ایران چاپ و تهیه شده و بهترین کیفیت را دارد. ما آنجا معرفی شدیم ولی متاسفانه در کشور خودمان این همکاری و همیاری وجود ندارد.

▪ گفتید ورزش و فعالیت‌های اجتماعی لازم است ولی کافی نیست.

- آمارها این‌طور می‌گویند که ما طی یک دوره یکساله با الصاق هشدارهای بهداشتی توانستیم ۱۰ درصد میزان مرگ و میر را در جمعیتی که از لحاظ آماری معرف جمعیت کل کشور نبودند، کم کنیم.

▪ فعالیت‌های بدنی و ورزش سال‌هاست برای پیشگیری از بسیاری از بیمار‌ی‌ها توصیه می‌شود ولی آیا از استعمال دخانیات هم پیشگیری می‌کند؟

- بله! پیشگیری می‌کند ولی به میزان بسیار کم. مطالعه‌هایی که به‌طور طولی در عرض ۲۰ تا ۲۵ سال در آ‌مریکا، انگلستان، فرانسه و فنلاند انجام شده، نشان داده است نوجوانان و جوانانی که یک عامل خطر در این دوره از زندگی‌شان دارند، آن را به دوره بزرگسالی‌شان هم منتقل می‌کنند. یکی از این عوامل خطر می‌تواند استعمال دخانیات و عامل دیگر ورزش نکردن یا گوشه‌گیری بدنی و فیزیکی باشد.

▪ سیگار با چه مکانیسم هایی سلامت سیگاری ها را به خطر می اندازد؟

- افراد سیگاری حدود ۵/۴ درصد انرژی و حدود ۵ درصد جذب چربی بیشتر از حد معمول دارند. در کشورهای غربی حدود ۷۷ درصد الکل بیشتر مصرف می‌کنند. در حالی که میزان جذب بتاکارون (پیش‌ساز ویتامین A) توسط بدنشان حدود ۱۳ درصد کمتر از افرادی است که سیگار نمی‌کشند؛ جذب ویتامین E و C بدنشان کمتر است و به همین ترتیب، جذب بسیاری از موادغذایی توسط بدنشان هم کاهش پیدا می‌کند.

▪ از نظر سلامت روان چطور؟ آیا سیگاری‌ها سلامت روان کاملی دارند؟

- نه! نه تنها سلامت روانی کاملی ندارند بلکه آسیب‌های مختلفی را به خود وارد می‌کنند. از نظر آماری، ۸۷ درصد کسانی که شیزوفرنیا دارند، ۵۹ درصد افرادی که به افسردگی مبتلا هستند، ۴۷ درصد کسانی که از اضطراب رنج می‌برند و ۴۷ درصد افرادی که اختلالات شخصیتی دارند، دخانیات استعمال می‌کنند، حال سوالی که مطرح می‌شود این است که ابتدا بیماری شیزوفرنیا به وجود آمد و بعد استعمال دخانیات یا اول استعمال دخانیات رواج پیدا کرد و بعد شیزوفرنیا به وجود آمد؟ مشخص نیست ولی در خانم‌ها برآورد این است که در اکثر مواقع استعمال دخانیات بعد از افسردگی اتفاق می‌افتد ولی در آقایان برعکس است. در آقایان ابتدا استعمال دخانیات شروع می‌شود که درنهایت به مشکلات خاص روانی منجر می‌شود.

▪ از بحث ورزش و تاثیرات آن بر استعمال دخانیات دور شدیم.

- حدود چند سال پیش، تحقیقی در مرکز تحقیقات و پیشگیری از دخانیات انجام شد که در مورد تاثیر استعمال دخانیات بود. در این طرح مشخص شد سن مرگ در افراد سیگاری در کشور ما و مطابق با داده‌های قبرستان بهشت‌زهرا، ۸ سال از افراد غیرسیگاری پایین‌تر است. میزان آسیب‌های ورزشی در فرد سیگاری ۲ برابر بیشتر است و ترمیم آسیب‌ها مدت‌زمان بیشتری طول می‌کشد. به عنوان مثال زمان ترمیم شکستگی پایین پا در افراد سیگاری حدود ۴ هفته بیشتر از غیرسیگاری‌ها طول می‏کشد. ثابت شده که میزان خطر شکستگی در افراد سیگاری ۲/۷ درصد بیشتر و سریع‌تر به وجود می‌آید. همچنین به دلیل تسریع متابولیسم هوازی در سیگاری‏ها این افراد خیلی سریع‌تر خسته و دچار پادرد می‌شوند. غیر از این، آثار و آسیب‌های قلبی-عروقی، ریوی و... هم مهم هستند.

▪ آیا شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و عضویت در گروه‌ها می‌تواند در پیشگیری از استعمال دخانیات موثر باشد؟

- متاسفانه ما قبل از اینکه بخواهیم بحث پیشگیری را تعریف کنیم باید ببینیم آیا مبحث سیگار کشیدن یا اعتیاد برای ما روشن است یا خیر. از چه دروازه‌ای وارد می‌شود؟ آیا در خانواده‌ها، اجتماع، سازمان های مردم نهاد این باب باز شده است که بتوانیم در این‌باره با پدر و مادر، فرزندان، همسایه، فامیل صحبت کنیم که این معضل اصلا وجود دارد یا خیر. خیلی صریح می‌گویم که در ایران و در بسیاری از کشورهای دنیا این ضعف وجود دارد. به قول یکی از اساتید «اگر برای پیشگیری از استعمال دخانیات یا موادمخدر به نتیجه نرسیدیم باید این شجاعت را داشته باشیم تا از صفر شروع کنیم» زیرا برنامه‌هایمان مقطعی است و آموزش‌ها کافی نیست. امروز ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که تعریف بهداشت تفاوت کرده است.

۲۰ یا ۲۵ سال پیش فرد سالم، فردی بود که در مزرعه‌ای کار می‌کرد، تنومند بود و توانایی فعالیت‌های بدنی را در ساعت‌های طولانی در روز داشت اما امروزه فرد سالم کیست؟ واقعیت این است که برای فعالیت‌های پیشگیری از استعمال دخانیات نیز باید این تعاریف را لحاظ کنیم و برای تمام گروه‌های مردم فعالیت‌های پیشگیری را تعریف کنیم. امروزه نمی‌توانیم ارتباط کامپیوتری نداشته باشیم، نمی‌توانیم در گروه همسالان نباشیم یا در مدرسه و دانشگاه زندگی نکنیم. باید بررسی کنیم که آیا با این سبک زندگی و با این شبکه ارتباطی قوی می‌توانیم حفاظتی برای خود ایجاد کنیم یا نه. قطعا هر چقدر این شبکه حمایتی سالم‌تر باشد و زندگی بدون دودتری داشته باشیم برای ما حفاظت‌کننده‌تر خواهد بود.

مریم منصوری