جهان سرد، جنگ سرد

دوران جنگ سرد شاید یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ جهان مدرن باشد که اختلاف و واگرایی دو بلوک قدرت در جهان، تمام ساکنان زمین را تحت‌الشعاع قرار داده بود. جنگ سرد به دوره‌ای از کشمکش‌ها …

دوران جنگ سرد شاید یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ جهان مدرن باشد که اختلاف و واگرایی دو بلوک قدرت در جهان، تمام ساکنان زمین را تحت‌الشعاع قرار داده بود. جنگ سرد به دوره‌ای از کشمکش‌ها و رقابت‌ها در روابط ایالات متحده و شوروی یعنی دو ابرقدرت عمده جهانی و هم‌پیمانان آنها در طول سال‌های دهه‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۹۰ میلادی گفته می‌شود که در طول این دوره کشمکش و اختلاف و رقابت میان این دو ابرقدرت در عرصه‌های گوناگون اعم از ایدئولوژی، روان‌شناسی، جاسوسی، ورزش، تجهیزات نظامی، صنعت، توسعه فناوری و اتحاد نظامی ادامه داشت. این رقابت‌ها پیامدهای سنگینی برای مردم بخش‌های وسیعی از جهان به همراه داشت که در قالب مسابقات فضایی، هزینه‌های گزاف دفاعی، مسابقات جنگ‌افزار هسته‌ای و تعدادی جنگ‌های غیرمستقیم بروز کرد.

در طول جنگ سرد هرگز درگیری نظامی مستقیمی میان نیروهای ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به وجود نیامد اما گسترش قدرت نظامی، کشمکش‌های سیاسی و درگیری‌های مهم بین کشورهای پیرو و هم‌پیمانان این ابرقدرت‌ها از پیامدهای آن به‌شمار می‌روند. جالب آن‌که ایالات متحده آمریکا و شوروی در طول جنگ جهانی دوم و در مقابل آلمان نازی متحد بودند، اما حتی پیش از پایان جنگ نیز بر سر چگونگی دوباره‌سازی جهان پس از جنگ با هم اختلاف داشتند.

پس از جنگ جهانی دوم آمریکا در تلاش بود تا کمونیسم را در جهان محدود کند و جلوی گسترش نفوذ آن را بگیرد، زیرا آمریکا به عنوان نماد سرمایه‌داری جهانی کمونیسم را به عنوان بزرگ‌ترین دشمن سیاست‌های امپریالیستی خود می‌دید، اما در همین حال گستره جنگ سرد به بسیاری از نقاط جهان بویژه اروپای غربی، خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا کشیده شد. جهان معاصر با جنگ سرد با بحران‌های زیادی روبه‌رو شد که می‌توان به ساخت دیوار برلین در فاصله سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۶۱، جنگ کره ۱۹۵۳ـ۱۹۵۰، جنگ ویتنام ۱۹۷۵ـ۱۹۵۹، بحران موشکی کوبا ۱۹۶۲ و جنگ شوروی در افغانستان ۱۹۸۸ـ۱۹۷۹ اشاره کرد. بحران‌هایی که هر کدام از آنها خود می‌توانستند به وقوع یک جنگ جهانی دیگر منجر شوند و این در حالی بود که هر دو طرف جنگ سرد از رویارویی مستقیم با یکدیگر می‌هراسیدند زیرا دسترسی آنها به جنگ‌افزار هسته‌ای و ترس از استفاده طرف مقابل از این سلاح‌ها را داشتند.

جنگ سرد اثرات مخربی را برای مردم سراسر جهان و خاصه کشورهایی که خواسته یا ناخواسته وارد آن شده بودند به همراه داشت که در نهایت در پایان دهه ۱۹۸۰ و با دیدارهای مقام‌های بلندپایه دو ابرقدرت یعنی رونالد ریگان، رئیس‌جمهور آمریکا و میخائیل گورباچف ـ سردمدار شوروی، در اوج دوران دوستی دو کشور که پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد را در ۱۹۸۷ امضا کردند، پایان یافت. در مورد تاریخ پایان آن، عده‌ای البته آن را همزمان با سقوط دیوار برلین در ۱۱ نوامبر ۱۹۸۹ می‌دانند و گروهی آن را همزمان با تاریخ تجزیه اتحاد جماهیر شوروی در ۲۵ دسامبر ۱۹۹۱. البته گویا سرنوشت شوروی نیز آن بود که با پایان یافتن جنگ سرد فرو بریزد.