ما و نمایشنامه های ما

قَدَر بودن نمایشنامه نویس را زمان مشخص می کند چرا که وقتی نمایشنامه نویسانی بزرگ هم شروع به نمایشنامه نویسی کردند کسی به آنها جدی نگاه نمی کرد باید اجازه دهیم زمان بگذرد تا متوجه شویم کسانی که شروع به نوشتن نمایشنامه کرده اند در آینده بزرگ می شوند یا نه چون فاکتورهای متفاوتی برای ارزیابی موفقیت نمایشنامه نویس داریم

▪ نگاه سطحی به واقعیات زندگی و ناهوشمندی نویسندگان نسبت به وقایع ‏اطرافشان بزرگترین دلایل ضعف نمایشنامه‌های ایرانی است. مسائل کلان فرهنگی ‏بویژه در سالیان اخیر تا حدود زیادی به سطح،‌گرایش پیدا کرده و از سوی دیگر ‏نویسندگان ما نسبت به اتفاقات اطرافشان چندان هوشمندانه برخوردنمی‌کنند واین ‏دو عامل موجب می‌شود در سالیان اخیر نمایشنامه‌نویسان بزرگ کمتر داشته باشیم ‏‏. کم حوصله بودن جوانان در دراماتیزه کردن آثار ادبی فارسی یکی از دلایل عمده ‏آنان به انتخاب متون خارجی است در حالی که ادبیات ما بسیار غنی است اما تبدیل ‏این آثار به آثار نمایشی مدرن نیازمند پژوهش وزحمات فراوان است .

اما از آنجا ‏که جوانان ما بیشتر به دنبال سرعت هستند وکمتر توانایی تقبل چنین زحماتی را ‏دارند بیشتر ترجیح می‌دهند متون خارجی را برای اجرا برگزینند. اصولا ما در ‏انتخاب نمایشنامه ساده‌ترین راه را برمی‌گزینیم و از آنجا که نمایش‌های خارجی ‏اغلب کلاسیک و تعریف شده ودارای ساختار و بافت درستی هستند معمولا جوانان ‏ترجیح می‌دهند آنها را انتخاب کنند. هم اکنون در زمینه نمایشنامه نویسی در ‏مرحله‌گذار به سر می‌بریم و اتفاقاتی درونی در حال شکل‌گیری است که ناشی از ‏پتانسیل‌های نهفته جوانان است و بزودی شاهد اتفاقات بسیار خوبی در این زمینه ‏خواهیم بود .

زیرا در این گونه موارد معمولا اتفاقات به شکل درونی آغاز می‌شود ‏و به شکل ناگهانی بروز پیدا می‌کند و آن روز چندان دور نیست.‏

▪ قَدَر بودن نمایشنامه نویس را زمان مشخص می‌کند چرا که وقتی ‏نمایشنامه نویسانی بزرگ هم شروع به نمایشنامه‌نویسی کردند کسی به آنها جدی ‏نگاه نمی‌ کرد. باید اجازه دهیم زمان بگذرد تا متوجه شویم کسانی که شروع به ‏نوشتن نمایشنامه کرده‌اند در آینده بزرگ می‌شوند یا نه؟ چون فاکتورهای متفاوتی ‏برای ارزیابی موفقیت نمایشنامه‌نویس داریم .

این که چه قدر از یک نمایشنامه ‏استقبال می‌شود و کارگردان‌ها آن را اجرا می‌ کنند آیا آن نمایشنامه‌ها بعد جهانی ‏پیدا می‌کنند یا طی زمان تاریخ مصرف آن می‌گذرد. همگی می‌تواند نشان دهنده ‏موفقیت نمایشنامه‌نویس باشد . اما من نمایشنامه نویسان خوبی را در حال حاضر ‏می‌شناسم که فکر می‌کنم د رآینده جزء بزرگان نمایشنامه‌نویسی محسوب شوند.

‏یکی از مشکلاتی که داریم این است که اغلب نمایشنامه‌نویسان ،‌کارگردان هم ‏هستند. یعنی نمایشنامه‌ای را می‌نویسند تا خود کارگردانی کنند وخیلی کم پیش ‏می‌آید که نمایشنامه خوب خود را در اختیار یک کارگردان قرار دهند. به همین ‏جهت این حرف که کارگردانان با کمبود متن خوب مواجه هستند صحیح است .

به ‏هر حال ما باید قبول کنیم که در نمایشنامه‌نویسی ضعف اساسی داریم ویکی از این ‏ضعف‌ها این است که بسیاری از نمایشنامه‌های ما تاریخ مصرف‌دار هستند و بُعد ‏جهانی پیدا نمی‌کنند. اگر هم نمایشنامه‌ای خوب بوده در همان حیطه زمانی خود ‏مطرح شده ولی به مسائل عمیق فرهنگی یا سنتی ما مربوط نمی‌شده است. اگراز ‏سوی مرکز هنرهای نمایشی یا ارگان دیگری نمایشنامه نویسان مورد تشویق قرار ‏گیرند آنان به سمت ارائه نمایشنامه خوب تمایل پیدا می‌کنند.‏

▪ برخی برای ارتقای نمایشنامه نویسی ما از راه اندازی کارگاه‌های ‏نمایشنامه‌نویسی سخن می‌گویند. درباره تشکیل کارگاه‌های نمایشنامه‌نویسی باید ‏گفت که این کار یک فعالیت فوق‌العاده است ونمایشنامه نویسی کارگاهی بازتاب ‏خوبی خواهد داشت.

چیزی که بسیار مهم است استاد خوب است صِرف اینکه یک ‏کارگاه نمایشنامه نویسی راه بیفتد موثر نیست. بلکه باید فردی باشد که بتواند این ‏کلاس را راهنمایی کند. کارگاه‌های نمایشنامه‌نویسی درهمه سطوح می‌تواند ‏قابلیت‌های واقعی نمایشنامه‌نویسان را نشان دهند . اینکه هر کس چه قدر در چنته ‏دارد وچه قدر می‌تواند موثر باشد .‏

▪ درباره گرایش کارگردان‌های بزرگ و نیز جوان به متون خارجی باید ‏گفت که اگر متون ایرانی خوبی داشته باشیم بسیاری از کارگردان‌ها با میل و ‏رغبت آنها را اجرا می‌کنند کما اینکه در جشنواره‌ها نیز بیشتر شاهد اجرای متون ‏ایرانی هستیم واز آنجا که جشنواره کانال عبور کارها برای اجرای عمومی است ‏درطول سال هم شاهد اجرای نمایشنامه‌های ایرانی هستیم . تمایل به نمایشنامه‌های ‏خارجی شاید متاثر ازهمان ذهنیت است که درایران متن خوب نداریم. ‏

غافل از اینکه تئاتر ما هم مثل هر جریان دیگری همه وجوهش به هم وابسته ‏است . نمی‌توانیم دراین جریان کارگردان خوب زیادی داشته باشیم اما نمایشنامه ‏نویس خوب نداشته باشیم . به آسانی نمی‌توان گفت که نمایشنامه‌های ایرانی ‏درمقایسه با نمایشنامه‌های خارجی خیلی ضعیف‌تر هستند زیرا در ایران بهترین ‏نمونه‌های نمایشنامه‌های خارجی را ترجمه می‌کنیم و در دسترس هستند. ‏

مشکل ما این است که نمایشنامه‌نویسان ما اغلب شاهد اجراهای بدی از ‏آثارشان هستند و خودشان نیز ما محدودیت‌های اجرایی بسیاری روبه‌رو می‌شوند. ‏بدیهی است که سرعت پیشرفت کند باشد. ‏

باید اجرای نمایشنامه دیده شود تا نویسنده بتواند اشکالات ساختاری را در ‏آثار بعدی برطرف کند. اما از آنجا که برخلاف تصور رایج با انبوهی از نمایشنامه‌ ‏وتعدادمحدودی سالن اجرا و نیز کارگردان توانا روبه‌رو هستیم جریان ‏نمایشنامه‌نویسی مدام دچارانفعال وتقطیع است .‏