پنجشنبه, ۹ اسفند, ۱۴۰۳ / 27 February, 2025
شعبده کلامی در دنیای پروپاگاند
تاریخچه اقناع به دوران یونان باستان برمی‌گردد، برای یادگیری اقناع، شهروند یونانی می‌توانست با استخدام یک «سوفسطایی» راهنمایی‌های لازم پیرامون نحوه مباحثه کردن را به دست آورد. سوفسطاییان گروهی از معلمان سیار بودند که اولین سخنرانی‌ها را درباره اقناع ایرادکردند و اولین کتب را در این باره نگاشتند. این کتاب‌های راهنما که اغلب به محاق نسیان فرورفته است، به شرح «شیوه‌های معمول» در ارایه ادله کلی و تکنیک‌هایی که می‌توان برای اهداف متنوع اقناعی به کاربرد می‌پرداختند. کتاب راهنمای مشهور «Dissoilogoi» مشتمل بر مجموعه‌یی از مباحث موافق و مخالف در باب شماری از موضوعات بود که سخنوران با یک نگاه می‌توانستند به آن مراجعه کنند.
شهرت عمده سوفسطاییان شاید به سبب نظرهای «خطرناک» آنان درباره نقش اقناع در جامعه باشد. از این رو واژه سفسطه با مفاهیم منفی چون «حیله‌گری» یا مباحثات فریبنده معادل شده است. دیدگاه سوفسطاییان در دو اصل به ظاهر غیرمغرضانه که به «پروتاگوراس» منسوب است بیان شده است: «بشر مقیاس همه چیز است» و «هر مطلبی دارای دو جنبه است». برای سوفسطایی هیچ حقیقتی مطلق و هیچ وسیله‌یی، اعم از وحی الهی، یا شهود، برای نیل به حقیقت وجود ندارد. معیارها تنها به دست انسان ساخته شده و همواره محل بحث است. پس چگونه شخص تصمیم به انجام کاری می‌گیرد؟ سوفسطاییان اعتقاد داشتند اقناع برای کشف «بهترین» نحوه عمل ضروری است، به وسیله مجادله و مباحثه بسیاری از جوانب موضوع را می‌توان آشکار ساخت و فواید و مضار یک عمل را با وضوح بیشتر مشاهده کرد. افلاطون با شنیع خواندن موضع سوفسطاییان، پیشکسوت تفسیرهای انتقادآمیزی شد که امروزه اغلب درباره اقناع به عمل می‌آورند. افلاطون به دانش مطلقی باور داشت که تنها از طریق مطالعه فلسفی درک می‌شد. جامعه به «شعبده کلامی» سوفسطاییان چندان نیازی نداشت. به نظر افلاطون چنین شعبده‌بازی‌هایی جوانان آتن را به گمراهی می‌کشانید. به نظر او ، روش سوفسطاییان در بحث هر دو جنبه موضوع تنها درک آنچه به نظر او حقیقت بود تیره می‌ساخت. حوالی سال ۳۲۳ ق.م ارسطو نظر سوفسطاییان و استاد خویش افلاطون را در اولین کتاب جامع اقناع به نام «معانی و بیان» با یکدیگر وفق داد. برای ارسطو، هدف اقناع انتقال یک نقطه نظر یا موضع بود. سوفسطاییان معتقد بودند که برای کشف حقایق مهم، اقناع ضرورت دارد، اما ارسطو بر این اعتقاد بود که دانش تنها از طریق منطق و عقل به دست می‌آید. ارسطو همچنین باور داشت که متاسفانه همگان قابلیت تعقل روشن درباره تمامی مسائل را ندارند. هنر اقناع برای این اشخاص بی‌مایه ضرورت داشت تاحقیقت چنان بدانها انتقال یابد که به نتیجه صحیح نایل شوند.
سنت تصمیم‌گیری از طریق اقناع، توسط رومیان قدیم زنده نگه‌داشته شد. نظام سیاسی و قضایی روم با شباهت بسیار به یونانی‌ها مباحثه و سخنرانی سیاسی را تشویق می‌کرد اما برخلاف یونانی‌ها، رومی‌ها اقناع‌کنندگان حرفه‌یی، یعنی سیاستمداران و وکلایی که مباحثه را پیشه خود ساخته بودند را به کار گماردند. نقش اقناع در جامعه روم به درستی توسط یکی از مشهورترین اقناع‌کنندگان حرفه‌یی روم، سیسروی حقوقدان(۱۰۶ تا ۴۳ ق.م) بیان شده است. در پاسخ به این سوال که آیا علم معانی و بیان بیشتر منفعت یا زیان می‌رساند، سیسرو جوابی داد که حتی ارسطو را قانع می‌ساخت: «عقل بدون فصاحت کمک اندکی به دولت‌ها کرده است، لیکن فصاحت بدون عقل مانع بزرگی بوده و هیچگاه سودی نداشته است.»
فن بلاغت نزد یونانی، رومی و دوران مستعمراتی امریکا، با ارتباطات معمول امروزه که تاکیدشان به استفاده از شعارها و تصاویر ساده است، بسیار متفاوت بود. هدف فزاینده تبلیغات امروزی نه اطلاع و آگاهی، بلکه سوق دادن توده مردم به سوی یک موضع یا دیدگاه معین است. زمینه اقناع امروز در برخی از شیوه‌های بسیار مهم، با گذشته‌ها تفاوت بسیار دارد. ما در محیطی آکنده از پیام به سر می‌بریم. آل رایز و چک تراوت از متخصصان تبلیغات تجاری دنیای ما را «پیام زده» خوانده‌اند. بطور مثال یک امریکایی معمولی در طول زندگی خویش، بیش از ۷ میلیون آگهی می‌بیند یا می‌شنود. در مقابل یک پاک اندیش پیورتین پرهیزکار متعارف که در قرن هفدهم در نیوانگلند هفته‌یی یک بار در کلیسا حاضر می‌شد، در طول زندگی‌اش حدود سه هزار خطبه می‌شنید این محیط آکنده از پیام بار شاقی است بر دوش فرستنده و گیرنده پیام اقناعی. ارتباط گر باید پیام را طوری طرح کند که نه تنها جذاب باشد بلکه توجه ویژه‌یی در این محیط شلوغ به خود جلب کند. از سوی دیگر گیرنده آنچنان غرق در پیام‌ها شده است که از تخصیص انرژی مغزی ضروری برای فهم بسیاری از مسائل مهم روز عاجز است.
عصر تبلیغاتی ما به طریق دیگری متفاوت است. خطبه واعظه پیورتین می‌توانست تا دو ساعت به طول انجامد. خطبای روم در قرن دوم میلادی، دوره‌های تقویت حافظه می‌گذراندند تا بتوانند تمامی آنچه را که باید بگویندبه خاطر بسپارند. میهن‌پرستان قدیم امریکا تمام تابستان ۱۷۸۷ م را به بحث قانون اساسی پرداختند و سپس در دفاع از آن ۸۵ مقاله که بالغ بر ۶۰۰ صفحه می‌شد، برای روزنامه‌ها تهیه کردند. امروزه یک آگهی سیاسی تلویزیونی ۳۰ ثانیه یا کمتر به طول می‌انجامد. آگهی‌های مجله‌ها اغلب حاوی یک تصویر و یک جمله است. اخبار روز در قالب واحدهای کوتاهی چون «بایت صوتی» و «بریده‌های خبری» پخش می‌شوند. یک مفسر روزنامه به نام جرج ویل در جایی گفته است که اگر بنا می‌شد لینکلن بیانیه آزادی خود را امروز صادر کند، شاید چنین می‌گفت: «در یک کلمه برده‌داری ممنوع». عصر اقناع ما انباشته از پیام‌های کوتاه، گیرا و اغلب تصویری است. هرچند این تصویرهای اقناع‌کننده اغلب در جلب توجه ما در محیط پیام‌آکنده موفق‌اند، اما شعارها و ایماژها را جایگزین استدلالهای منطقی می‌کنند و موضوعات پیچیده را به کاریکاتوری سیاه و سفید از منطق مبدل می‌سازند. اقناع در عصر جدید بسیار لحظه‌یی‌تر شده است. یک پیورتین تمام هفته را منتظر خطبه و ماه‌ها در انتظار اخبار انگلستان می‌ماند. حال آنکه پوشش CNN از کشتار میدان تین آن من و مشابه این حوادث در نقاط مختلف جهان نقطه مقابل آن است. به رغم تلاش‌های حکومت چین، روزنامه‌نگاران گزارش‌های مفصلی از خشونت، توصیف‌های لحظه به لحظه اقدامات دولت و واکنش دانشجویان را تلفنی مخابره کردند و این گزارش‌ها برای جهانی مبهوت و مشتاق بسرعت پخش شدند. در یک وضع مشابه، یک هفته پیش از بمباران عراق توسط نیروهای مشترک در سال ۱۹۹۱ م، طارق عزیز، وزیر خارجه عراق، ادعا کرد سیاست‌های امریکا را در می‌یابد، زیرا اخبار خود را از CNN دریافت می‌دارد. نتیجه اینکه اطلاعات بموقع است اما شاید بسیاری از اوقات «زیادی بموقع» در حالی که پیورتین می‌توانست تمام هفته را به تامل درباره مفاهیم خطبه یکشنبه گذشته بگذراند، بیننده امروزی تلویزیون یا خواننده مجله زمان اندکی برای تفکر درباره فلان صحنه اقناع کننده را قبل از آنکه دیگری جای آن را بگیرد، دارد: درختان جای جنگل را می‌گیرند.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست