رژیم غذایی ضدنقرس

به گفته دکتر ضیاءالدین مظهری نقرس با رژیم های لاغری سفت و سخت شعله ور می شود

با شنیدن نام نقرس یاد چه چیزی می‌افتید؟ واقعیت این است که خیلی از ما با شنیدن نام این بیماری فورا ذهنمان به سمت افراط در مصرف غذاهای پر پروتئین (مخصوصا گوشت) می‌رود. البته مصرف زیاد گوشت نقش مهمی در ایجاد این بیماری دارد اما عوامل دیگری نیز هستند که در بروز این بیماری‌ موثرند. برای درک بهتر این بیماری با دکتر سیدضیاءالدین مظهری گفتگویی کرده‌ایم که ماحصل آن را می‌‌خوانید...

در گذشته به نقرس، بیماری ثروتمندان گفته می‌شد؛ چراکه اعتقاد داشتند با پرخوری ارتباط تنگاتنگ دارد. ولی امروزه این بیماری را در تمام طبقات جامعه با گستردگی تمام می‌بینیم. تغییرعادات غذایی، عدم تحرک و پرخوری سبب شده که این بیماری گریبانگیر بسیاری از افراد شود.

نقرس به دو صورت اولیه و ثانویه دیده می‌شود که در نوع اولیه‌اش عوامل ژنتیکی و اختلالات متابولیکی سبب افزایش اسید اوریک خون می‌شود و با بالا رفتن این ماده، التهاب دردناک مفاصل و رسوب اورات و سنگ‌ کلیوی بروز می‌کند.

در نوع ثانویه آن نیز اختلالات خونی و کلیوی دلیل ایجاد بیماری است. مصرف الکل، اضافه وزن و چاقی (به خصوص چاقی شکمی و انباشتگی چربی در اطراف شکم) به بروز این بیماری کمک می‌کند.

تجمع اسید اوریک و کریستال‌های حاصله چند محل در بدن را مورد حمله قرار می‌دهند که از جمله می‌توان به کلیه‌ها و مفاصل اشاره کرد. تجمع این ماده در کلیه‌ها موجب تشکیل سنگ‌های اوراتی می‌شود.

● چرا اسید اوریک‌؟

اسید اوریک محصول نهایی سوخت و ساز ماده‌ای به نام پورین است. این ماده از ترکیبات ارزشمند و حیاتی بدن (به خصوص هسته سلول)بوده و در هر نوسازی هسته سلول، پورین در سلول آزاد و در طی مکانیسمی توسط بدن تبدیل به اسید اوریک می‌شود. از این رو در بافت‌هایی نظیر کلیه و کبد، میزان این ماده بسیار فراوان بوده و نهایتا تبدیل به اسید اوریک می‌شود.

● چرا گوشت‌ خطر دارد؟

در منابع غنی از پروتئین مثل گوشت قرمز، گوشت پرندگانی که با پوست سرخ می‌شوند، مرغ کباب شده و اردک بریان شده، میزان پورین بالا است. در صورتی که گوشت پرندگان با پوست سرخ شود، میزان پورین آن ۳۰۰ میلی‌گرم افزایش پیدا می‌کند. گوشت گوساله دارای ۹۰۰ میلی‌گرم، مغز گوساله ۹۰ میلی‌گرم، جگر گوساله ۲۶۰ میلی‌گرم، شش گوساله ۲۴۰ میلی‌گرم، شش گاو ۳۴۰ میلی‌گرم، قلوه ۲۱۰ میلی‌گرم، جگر گاو ۳۶۰ میلی‌گرم و انواع کالباس‌ها بین ۷۰ تا ۱۸۰ میلی‌گرم پورین است.

بنابراین مصرف این مواد در افرادی که دچار این بیماری هستند یا در معرض خطرند، محدود و یا ممنوع است. بسیاری از نقرسی‌ها تصور می‌کنند وقتی نمی‌توانند گوشت قرمز مصرف کنند، باید به میزان فراوانی ماهی بخورند؛ در حالی که ماهی نیز در صورتی که با پوست سرخ شود بین ۱۳۰ تا ۳۲۰ میلی‌گرم پورین دارد. کنسرو ماهی ساردین نیز ۳۵۰ میلی‌گرم پورین دارد. بنابراین ماهی هم باید با احتیاط مصرف شود.

● سبزی و حبوبات هم محدودیت دارد؟

برخلاف تصور عموم که فکر می‌کنند سبزیجات برای افراد مبتلا به نقرس مفیدند، باید گفت که مبتلایان به نقرس نمی‌توانند بدون محدودیت همه انواع سبزیجات را مصرف کنند. زیرا برخی سبزیجات هم دارای پورین هستند. سبزیجاتی نظیر اسفناج، گل کلم، کلم قمری، انواع قارچ‌ها، کلم بروکلی و حتی ذرت، باید کمتر مصرف شوند.

حبوبات که جزو منابع دارای پروتئین محسوب می‌شوند نیز حاوی پورین بوده و ممکن است سبب افزایش اسید اوریک خون شوند. به طور مثال، لوبیای سفید ۱۸۰ میلی‌گرم، نخود ۱۵۰ میلی‌گرم، عدس ۲۰۰ میلی‌گرم و لوبیای سویا ۲۲۰ میلی‌گرم پورین دارد. دانه‌ها از جمله دانه خشخاش، تخم آفتاب‌گردان، بادام زمینی و کنجد هم باید با محدودیت مصرف شده و در موارد حاد بیماری حتی ممنوعیت دارند.

● وزن بر نقرس تاثیر دارد؟

از آنجایی که چاقی تهدیدی برای سلامت افراد است و افراد چاق دچار اضافه وزن در معرض بسیاری از بیماری‌ها هستند، می‌توان گفت چربی خون بالا، فشار خون بالا و قند خون بالا آنها را مستعد ابتلا به بسیاری بیماری‌های دیگر می‌کند. در کنار همه این پیامدها، نقرس در کمین افراد چاق مخصوصا کسانی است که چاقی شکمی دارند. داشتن دور کمری به اندازه ۸۸ تا ۹۶ در زنان و ۹۴ تا ۱۱۰ در مردان آنها را مستعد ابتلا به سندرم متابولیک می‌کند. در این بیمای قند خون ناشتا و کلسترول بد بالاتر از حد طبیعی است و این موضوع زنگ خطری برای ابتلا به نقرس محسوب می‌شود و زمینه برای بروز این بیماری مهیا می‌شود.

از سوی دیگر، وجود زمینه ژنتیکی در افراد لاغر نیز استعداد ابتلا به نقرس را فراهم می‌کند اما افراد چاقی که مبادرت به کاهش وزن می‌کنند و می‌خواهند در مدت کوتاه وزنشان را کم کنند، باید بدانند که رژیم غذایی نامناسب و سخت در مدت کوتاه سبب می‌شود میزان کتون در خون آنها زیاد شده و اسید اوریک به‌طور صحیح دفع نشود و به این ترتیب، احتمال ایجاد نقرس در بدن افزایش می‌یابد.

بنابراین کنترل وزن مطلوب برای بیماران از اهمیت خاصی برخوردار است. افراد باید سعی کنند که با رعایت رژیم غذایی متعادل و متنوع و انجام حرکات ورزشی خصوصا پیاده‌روی وزن خود را در حد ایده‌آل حفظ کنند.

● پس نقرسی‌ها چه کار کنند؟

حال این پرسش به وجود می‌آید که افراد مبتلا به نقرس چه غذایی نباید مصرف کنند و یا محدودیت رژیم غذایی آنان چگونه است؟

باید بگوییم که بیماران مبتلا به نقرس نیز باید مانند سایرین فیبر و پروتئین مورد نیاز بدنشان را تامین کنند؛ اما نه از طریق مواد غذایی که برایشان مضر است. بیماران می‌توانند غذاهایی را که عاری از پورین است یا مقدار کمی از این ماده را داراست، مصرف کنند. این غذاها عبارتند از انواع نان‌های سبوس‌دار، یعنی چیزی معادل ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم نان، ۲۵۰ تا ۳۵۰ گرم سیب‌زمینی، ۷۵ تا ۹۰ گرم برنج کته. به علاوه، سبزیجات به میزان ۳۰۰ تا ۵۰۰ گرم به صورت خام و پخته می‌توانند مصرف شوند؛ چراکه علی‌رغم انرژی ناچیز، حاوی ویتامین و مواد معدنی هم هستند و بسیار مفیدند. سبزیجاتی از قبیل گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای، سبزیجات برگ سبز به غیر از اسفناج، قارچ‌ها و کلم‌ها که ممنوعیت دارند، برای افراد مبتلا به نقرس مفید هستند.

همان‌طور که گفته شد، حبوبات از جمله منابع پروتئین هستند که می‌توانند جایگزین گوشت قرمز شوند؛ اما به مقدار کم، البته به‌غیر از عدس و سویا که مصرف‌شان ممنوعیت دارد. در ضمن، برای افزایش دفع اسید اوریک لازم است بیماران مایعات فراوان بنوشند. نوشیدن حداقل دو لیتر مایعاتی که بخش عمده آن آب باشد، توصیه می‌شود. لبنیات هم جزو گروه موادی هستند که افراد مبتلا به نقرس باید میل کنند؛ چراکه می‌توانند جایگزین خوبی برای سایر منابع پروتئین باشند، البته از نوع کم چرب، چراکه بسیاری از بیماران چاق هستند و چربی‌شان بالاست.

مژگان کریمی