دیپلماسی مبادله

نگاهی به تاریخچه تبادل اجساد و اسیران عرب و اسرائیلی

در چارچوب نخستین مرحله از تازه‌ترین عملیات مبادله اجساد و اسیران میان حزب‌الله لبنان و رژیم صهیونیستی، این رژیم چهارشنبه گذشته (۲۶/۴/۸۷) پیکر ۱۹۹ مبارز لبنانی و فلسطینی که در خلال سال‌های ۱۹۸۲ تا ۲۰۰۶ میلادی به وسیله نیروهای اسرائیلی کشته شده‌اند را در مرز ناقوره در جنوب لبنان تحویل حزب‌الله داد. در برابر، حزب‌الله نیز با میانجی‌گری «گرهارد کانراد» آلمانی، اجساد دو اسیر اسرائیلی به نام‌های «ایهود اولد واسیر و الداد ریگوف» که در مرداد ۱۳۸۵ در جنوب لبنان و مرز این کشور با فلسطین اشغالی به اسارت گرفته بود و پس از آن آتش جنگ ۳۳روزه رژیم صهیونیستی علیه لبنان شعله‌ور شد را تحویل این رژیم داد. در مرحله دوم و پس از تسلیم پیکرهای دو سرباز یاد شده اسرائیلی و اجساد دیگر سربازان رژیم اشغالگر قدس، این رژیم، «سمیر القنطار» قدیمی‌ترین اسیر لبنان از طایفه دروزیان و نیز چهار مبارز حزب‌الله که در جنگ ۳۳روزه به اسارت نیروهای اسرائیلی در آمده بودند، را آزاد کرد و آنها وارد بندر بیروت پایتخت لبنان شدند و مورد استقبال مقام‌های بلندپایه این کشور قرار گرفتند. قنطار۳۰ سال پیش در یک عملیات تهاجمی و با یک فروند قایق تندرو، با جمعی از یارانش از طریق دریای مدیترانه وارد شهرک یهودی‌نشین «نهاریا» در شمال فلسطین اشغالی شد و پس از درگیری با نیروهای اسرائیلی و کشتن یک یهودی و دختر خردسالش، به اسارت صهیونیست‌ها درآمد. او به زندان ابد محکوم شد، در زمان اسارت با یک عرب اسرائیلی ازدواج کرد و سپس از او جدا شد، به تحصیلش ادامه داد، از درون زندان به طور مرتب به خانواده‌اش و سیدحسن نصرالله نامه نوشت، سیاست‌های اسرائیل را محکوم کرد و هفته گذشته از زندان این رژیم آزاد شد.

در مرحله سوم و پایانی عملیات مبادله اجساد و اسیران، اسرائیل، پیکر ده‌ها مبارز لبنانی و فلسطینی را تحویل خواهد داد و حدود ۱۰ تا ۲۰ اسیر فلسطینی را آزاد خواهد کرد و به نوشته و ادعای روزنامه صهیونیستی «هاآرتص» مقام‌های تل‌آویو از این طریق «حسن‌نیت خود را به حکومت خودگردان و مردم فلسطین نشان خواهند داد!» این در حالی است که هنوز ۹هزار فلسطینی در زندان‌های اسرائیل وجود دارند و در شرایط سختی به‌سر می‌برند.

پیش از این و در دوازدهم خرداد ۸۷ «نسیم نسر» ۴۱ ساله از روستای «بازوریه» در جنوب لبنان که شش سال پیش به اسارت اسرائیل درآمده بود و به اتهام جاسوسی برای حزب‌الله به زندان «الرحله» در فلسطین اشغالی منتقل شده بود، آزاد شد. حزب‌الله نیز بقایای اجساد شماری از سربازان رژیم صهیونیستی را تحویل این رژیم داد. در چارچوب عملیات مبادله اجساد اسیران که اواخر سال ۱۳۸۲ خورشیدی (اوت ۲۰۰۳ میلادی) و با میانجیگری آلمان انجام شد، ده‌ها اسیر و مبارز فلسطینی و لبنانی از جمله شیخ‌عبدالکریم عبید، امام‌جماعت شهرک شیعه‌نشین‌جبشیت در جنوب لبنان، و نیز مصطفی الدیرانی از اعضای جنبش «امل» آزاد شدند. همچنین در آن سال که بنده در بیروت خبرنگار بودم، پیکرهای چندین سرباز اسرائیلی، به همراه یک تاجر اسیر شده اسرائیلی و جسد دو مبارز حزب‌الله مبادله شد. در دسامبر ۱۹۹۹ میلادی پنج لبنانی مبارز و بنیادگرا که چندین سال در اسارت اسرائیل بودند، پس از آغاز مذاکرات میان سوریه و رژیم صهیونیستی از زندان‌های این رژیم آزاد شدند. در ماه‌های نخستین سال ۱۹۹۸ میلادی حزب‌الله در مقابل تحویل گرفتن ۶۰ اسیر لبنانی و پیکر مبارز چهار مبارز عضو این حزب، جسد «ایتامار ایلیا»، سرباز رژیم صهیونیستی که در سپتامبر سال ۱۹۹۷ در عملیات تهاجمی این رژیم در جنوب لبنان کشته شده بود را تحویل داد.

در اکتبر ۱۹۹۷ اسرائیل یکی از بنیانگذاران جنبش مقاومت اسلامی فلسطین، «حماس» که هشت سال عمر خود را در زندان‌های صهیونیست‌ها سپری کرده بود به همراه ده‌ها نفر از دیگر زندانیان فلسطینی و اردنی را آزاد کرد. در مقابل، دولت اردن دو نیروی اطلاعاتی اسرائیل که قصد ترور یکی از مسوولان حماس را در امان پایتخت اردن داشتند اما ناکام مانده و اسیر شده بودند را آزاد کرد. با میانجی‌گری دولت آلمان، اسرائیل در ژوئیه ۱۹۹۶ میلادی، پیکر‌های ۱۳۲ لبنانی را در مقابل تحویل گرفتن اجساد دو سربازش که در جنوب لبنان کشته شده بودند، تحویل حزب‌الله داد.

در اکتبر ۱۹۹۱ اسرائیل یک سرباز اسیر ۴۴ساله‌اش را تحویل گرفت و ۱۵ اسیر لبنانی که ۱۴ نفر آنها در زندان «الخیام» زندانی شده بودند را آزاد کرد. رژیم صهیونیستی پس از اشغال جنوب لبنان، زندان بزرگ و مخوف الخیام را در سال ۱۹۸۴ در منطقه اشغال شده تاسیس کرد. این زندان در سال ۲۰۰۰ میلادی و پس از خروج و فرار نیروهای اسرائیلی به دست حزب‌الله افتاد و اسیرانش آزاد شدند. پس از آنکه گروهی از هواداران حزب‌الله ۳۹ سرنشین آمریکایی هواپیمای ربوده شده بوئینگ شرکت «تی‌دبلیوای» در فرودگاه بین‌المللی بیروت را آزاد کردند، به درخواست و فشار این حزب، اسرائیل وادار شد در سپتامبر ۱۹۸۵ میلادی، ۱۱۹ لبنانی اسیر در زندان «عتلیت» در شمال فلسطین اشغالی را آزاد کند.

در ماه می ۱۹۸۴ میلادی، ۳۱۱ اسیر سوری در مقابل شش سرباز اسرائیلی در منطقه القنیطره، واقع در بلندی‌های جولان مبادله شدند و این بزرگ‌ترین عملیات مبادله اسیران میان دمشق و تل‌آویو پس از جنگ ۱۹۷۳ اعراب و اسرائیل بود.

در نوامبر ۱۹۸۳ و در مهم‌ترین عملیات تبادل اسیران میان اسرائیل و سازمان آزادیبخش فلسطین، «ساف»، رژیم صهیونیستی مجبور شد چهار هزار و ۵۰۰ زندانی فلسطینی و عرب را در مقابل شش سرباز صهیونیست که توسط نیروهای ساف به اسارت در آمده بودند، آزاد کند. در مارس ۱۹۷۹ اسرائیل ۷۶ فلسطینی را در برابر یک سرباز خود که به وسیله جبهه خلق برای آزادی فلسطین- فرماندهی کل به ریاست احمد جبریل، اسیر شده بود، آزاد کرد.

در مارس ۱۹۷۴ میلادی، دو اسرائیلی متهم به جاسوسی در مصر که در این کشور بازداشت شده بودند، با ۶۵ اسیر فلسطینی مبادله شدند. همچنین در همین سال و در دو مرحله، سوریه ۶۸ اسیر اسرائیلی را تحویل مقامات تل‌آویو داد و در مقابل، ۳۹۲ سوری، ۱۰ عراقی و ۶ مغربی که در جنگ ۱۹۷۳ اعراب و اسرائیل به اسارت درآمده بودند، آزاد شدند.

یک ماه پس از پایان جنگ اکتبر ۱۹۷۳ و در قالب عملیات مبادله اسیران میان اسرائیل و مصر، ۲۴۱ سرباز صهیونیست در مقابل هشت‌هزار و ۳۰۱ مصری و ۳ عراقی، مبادله و آزاد شدند. یکی از دلایل و عوامل تن دادن اسرائیل به عملیات مبادله اسیران و دادن امتیاز- به گونه‌ای که حاضر است ده‌ها اسیر را در مقابل یک اسیر یا حتی پیکر او مبادله کند- این است که مطابق متون مذهبی و باورهای خرافی و سنتی صهیونیست‌ها، آنها اجازه ندارند یک یهودی، زنده و مرده‌اش، در خاک دیگران باشد یا باقی بماند. آنها حتی حاضرند امتیاز دهند تا سنگ و خاکی که خون سربازان کشته شده اسرائیلی بر رویش ریخته شده است را جمع‌آوری و به فلسطین اشغالی منتقل کنند زیرا به نادرستی باور دارند که در این صورت، روح کشته‌شدگان، آسوده خواهد شد و به آرامش خواهد رسید!! به این عامل، باید فشار افکار عمومی اسرائیل به مقامات تل‌آویو برای تن دادن به انجام عملیات مبادله اسیران و اجساد آنان را افزود.

حسن سلامی