سینمای ایران در تسخیر ستارگان تلویزیونی

حضور ستارگان طنزهای ۹۰ شبی تلویزیون در فیلم های سینمایی در چند سال اخیر به رواج پدیده کمدی تلویزیونی انجامید آثاری با ویژگی مشترک که آشکارا سلیقه مخاطب سینما را پائین می آورند

حضور ستارگان طنزهای ۹۰ شبی تلویزیون در فیلم های سینمایی در چند سال اخیر به رواج پدیده کمدی تلویزیونی انجامید؛ آثاری با ویژگی مشترک که آشکارا سلیقه مخاطب سینما را پائین می آورند. به گزارش مهر، مقایسه کمدی های دهه ۶۰ و چند سال اخیر نشاندهنده افول این گونه محبوب سینمایی است. در سال های اخیر پس از فروش فیلم هایی مثل «بله برون» و «شارلاتان» که ملغمه کلیشه های سرگرم کننده بودند، موجی به راه افتاد که منجر به ساخت انبوهی کمدی کم هزینه و متاثر از طنزهای شبانه شد.

ستارگان مجموعه های ۹۰ شبی در سینما آزادی بیشتری برای شوخی و مزه پراکنی دارند و این باعث می شود دایره شوخی های سخیف و مبتذل گسترده تر شود. مقایسه بازی ها و بازیگران فیلم های کمدی با کمدین هایی که در گذشته در سینما فعالیت می کردند، نشانگر روند نگران کننده سینمای کمدی است و این سینما برای جذب مخاطب به مجموعه های طنز تلویزیون نزدیک می شود. کافی است ستارگان سینمای کمدی را در گذشته به یاد بیاوریم. اکبر عبدی و حمید جبلی از مجموعه های کودکان به سینما آمدند، اما به واسطه استعداد و توان بازیگری فرصت همکاری با کارگردان های مطرح را به دست آوردند. آنها خود را به بازی در فیلم های کمدی محدود نکردند و توانستند نقش های جدی و کاملا متفاوت با شمایل بازیگری شان را تجربه کنند. عبدی سبکی در بازی دارد که کمدین های دیگر مانند علیرضا خمسه و جبلی ندارند. او در کمدی فانتزی «سفر جادویی»، در کمدی اجتماعی «اجاره نشین ها» یا کمدی متفاوت «ای ایران» تصویرهایی از خود ارائه می دهد که نشانگر درک از بازیگری است. عبدی در «مادر» نقش جوانی مجنون را بازی کرده و نمی توان کارنامه او را به یاد آورد و از حضورش در «هنرپیشه» چشم پوشید. عبدی فیلم هایی غیر قابل دفاع هم در کارنامه دارد، اما در قالب بازیگر تعدادی از نقش های او در بهترین های کمدی تاریخ سینمای ایران ثبت می شود. محبوبیت عبدی این فرصت را به او داد تا نقش هایی متنوع را تجربه کند. حتی در روزهایی که از دوران اوج فاصله داشت با «نان، عشق و موتور ۱۰۰۰» موقعیت خود را به عنوان کمدینی بااستعداد به خاطر مخاطبان آورد. عبدی از معدود کمدین هایی است که به واسطه انعطاف در چهره و قدرت تقلید صدا، تیپ سازی و بداهه گویی توانسته حضور در فیلم ها و مجموعه های تاریخی را تجربه کند. «امام علی (ع)»، «معصومیت از دست رفته» و «مسافر ری» وجهی از بازیگری عبدی را نشان می دهند که در کمدی ها دیده نمی شود. خاستگاه تلویزیونی عبدی باعث نشد همیشه در قالب نقش پسربچه تنبل «بازم مدرسم دیر شد» یا قالب های فانتزی «محله برو بیا» و «محله بهداشت» اسیر شود. این راز موفقیت او در سینما بود؛ اتفاقی که برای کمدین های این روزهای سینما نمی افتد. آنها در حالی نقش های تلویزیونی شان را تکرار می کنند که کمدی تلویزیونی با کمدی سینمایی فرق دارد. حمید جبلی هم از تلویزیون به سینما آمد، اما هرگز در نقش های تلویزیونی متوقف نشد. جبلی مانند عبدی با نقش هایی که در «محله برو بیا» و «محله بهداشت» بازی کرده بود به شهرت رسید، اما دومین نقشی که در سینما بازی کرد تصویری تازه از این بازیگر ارائه می داد. جبلی در فضای رئالیستی «جاده های سرد» در قالب جوانی شیرین عقل و روستایی قالب شهری اش را شکست. همکاری جبلی با مسعود جعفری جوزانی پس از «جاده های سرد» با «شیر سنگی» ادامه پیدا کرد و او توانست نقشی متفاوت بازی کند. جبلی گرچه بازیگری محبوب است، اماهیچگاه ستاره نبوده و مجبور نشده در یک قالب محدود شود. کارنامه او متنوع است و در کنار نقش کمدی، نقش جدی هم بازی کرده و فرصت همکاری با علی حاتمی و داریوش مهرجویی را به دست آورده است.

در مثلث فاطمه معتمد آریا، ایرج طهماسب و جبلی، سومی همیشه محبوب بوده اما در آثار مشترک با دو نفر دیگر نقش های متنوع را تجربه کرده و مانند طهماسب و معتمد آریا خود را محدود به نقش هایی نکرده که با شمایل بازیگری شان همخوانی دارد و برای بیننده دوست داشتنی است. جبلی از نقش کوتاه ابایی ندارد و می کوشد این نقش ها را به شکلی قابل قبول اجرا کند. چهره دیگر سینمای کمدی پس از انقلاب خمسه است؛ چهره محبوب سینمای کمدی دهه های ۶۰ و ۷۰ که بازی را با نقش جدی «مرگ یزدگرد» بهرام بیضایی آغاز کرد. خمسه در کنار بازی در کمدی های عامه پسند «شکار خاموش» و «زیر بام های شهر» در تجربه های متفاوت «جیب برها به بهشت نمی روند» و «من زمین را دوست دارم» و نمونه متاخر «قاعده بازی» بازی کرده است. او طعم شکست را با بازی در فیلم سینمایی «چشم شیطان» در نقشی جدی چشید و همین موضوع باعث شد دیگر سراغ نقش جدی نرود. اما نمی توان کوشش او برای تجربه نقش های متفاوت و سبک های متنوع بازی را نادیده گرفت. خمسه در مجموعه نوروزی «مرد هزارچهره» سیمایی تازه در نقشی منفی با مایه طنز ارائه داد که نقش کوتاهش را به برگ برنده کارنامه اش تبدیل کرد. جسارت او در شکستن سیمای همیشگی در «مرد هزارچهره» و « قاعده بازی» قابل توجه است. جسارتی که در بازیگران طنز امروز نمی توان سراغ گرفت. کدامیک از بازیگران جوان طنز و کمدی در سینمای ایران در این سال ها از شخصیت محبوب خود فاصله گرفته اند؟ حتی مهران مدیری هم در سینما نتوانسته نقشی متفاوت بازی کند و از قالب مورد نظر مخاطب فاصله بگیرد. ماهایا پطروسیان پدیده سینمای کمدی در دهه ۷۰ است که قابلیت و استعدادی بالا برای بازی انواع نقش های جدی و کمدی دارد و در بهترین دوران حرفه ای توانست طیفی از نقش ها را بازی کند. او هم مانند خمسه با فیلمی جدی وارد سینما شد. شاید کمتر کسی گمان می کرد بازیگر نقش دختر لال «پرده آخر» در کمدی فانتزی «دیگه چه خبر؟» معیار بازیگران زن کمدی را تغییر دهد. نوع حرکات، لحن و جنس بازی پطروسیان شوق و شور فرشته را نشان می داد. با این فیلم بود که سینمای ایران پطروسیان و استعدادش در کمدی را کشف کرد.

حضور در «ناصرالدین شاه آکتور سینما» و «هنرپیشه» توانایی های او را مشخص کرد، اما پطروسیان تا سال ها نقش جدی بازی کرد و حضورش در کمدی های عامه پسند او را به روزهای اوج بازنگرداند. در میان بازیگران زنی که در این سال ها در فیلم های کمدی مقابل دوربین رفته اند کدامیک توانایی های پطروسیان را داشته اند یا این اطمینان را به کارگردان های شاخص می داده اند که در فیلم آنها بازی کنند؟ بازیگران زن کمدی های این سال ها در بهترین حالت برای بازی در مجموعه های ۹۰ شبی و تیپ هایی مشابه مناسب بوده اند. رامبد جوان از نسل جدید کمدین هایی است که پس از محبوبیت در تلویزیون به سینما آمدند. گرچه تجربه های جدی جوان در فیلم های «کمکم کن» و «پشت دیوار شب» نتیجه ای بهتر از شکست نداشت، اما این بازیگر با بازی در کمدی های متفاوت «مومیایی ۳»، «صورتی» و «سیندرلا» نشان داد سبک و شیوه اجرای خاص خود رادارد. اما دیگر بازیگران کمدی به ویژه تلویزیونی ها هرگز از دایره نقش های تلویزیونی بیرون نیامدند. حتی کارگردانی باهوش مانند رضا عطاران در کمدی های سینمایی مدام خود را تکرار کرده و آنچه بیننده از او انتظار داشته را به نمایش گذاشته است. مهران غفوریان هم آنقدر در تکرار خود و تیپ جوان ساده لوح زیاده روی کرد که دیگر جذابیتی برای بیننده ندارد.

به گزارش مهر، رضا شفیعی جم که معمولا منجی مجموعه های مدیری می شود، در سینما لودگی می کند و با روش های مختلف بیننده را می خنداند. بازی او در فیلم های «چارچنگولی»، «قلقلک» و... چیزی به کارنامه این بازیگر اضافه نمی کند. حتی طراوت و شیرینی بازیگری را که در بداهه پردازی قابل است و در تیپ سازی بی رقیب، کمرنگ می کند. شفیعی جم در کمدی رمانتیک «صورتی» نقشی متفاوت با اغلب تجربه هایش در سینما و تلویزیون بازی کرد، اما به نظر می رسد او ترجیح می دهد از قالب آشنا و محبوب همیشگی برای مخاطب طنزهای ۹۰ شبی خارج نشود. بازی در این نقش های تکراری برای شفیعی جم ساده تر از قرار گرفتن در معرض تجربه های تازه است.

جواد رضویان تا آنجا که در توان دارد با جسارتی مثال زدنی نقش های مشابهش را از تلویزیون به سینما می آورد. نوع بازی او در نقش های مختلف تغییر نمی کند و حتی نوع خنده ها و لحن او تکراری است. جالب اینکه تصاویر رضویان در پوسترها و سردر سینماها هم تغییر نمی کند و همیشه تصویر او که به پهنای صورتش می خندد همه جا دیده می شود. مجید صالحی مانند دیگر بازیگران طنز شبانه سال ها است در دایره نقش های مشابه گرفتار شده و حتی در کمدی های تلویزیونی فاقد نوآوری است. شیرینی و طنزی که در بازی صالحی است هنوز او را نجات می دهد، اما او سال ها است در نقش جوان رند و لاف زن در سینما و تلویزیون خود را تکرار می کند. به نظر نمی رسد این قالب تا درازمدت برای مخاطب جذاب باشد. روندی نگران کننده که سینمای کمدی و بازیگرانش می پیمایند مرگ این سینما را به تعجیل می اندازد، آنچه امروز به عنوان کمدی بر پرده سینماها نقش می بندد با کمدی های مفرح و متفاوت سال های قبل تفاوت دارد.