طرح‌های سنتی قالی ایران

▪ طرح‌های ایلی
این طرح‌ها از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین طرح‌ها در فرشبافی ایران بوده است و مخلوق ذهن قالیبافان بومی است. طبیعت و محیط زندگی آنها به ساده‌ترین شکلی در طرح این فرش‌ها …

طرح‌های ایلی

این طرح‌ها از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین طرح‌ها در فرشبافی ایران بوده است و مخلوق ذهن قالیبافان بومی است. طبیعت و محیط زندگی آنها به ساده‌ترین شکلی در طرح این فرش‌ها منعکس شده است. از نقشه‌های منظم و مدون پیروی نمی‌شود و دارای زیبایی دلپسندی است. طراحان فرش این طرح را از منطقه ای به منطقه دیگر منتقل کرده‌اند چنانکه از غربی‌ترین نقطه ایران به شرقی‌ترین منطقه راه یافته است.‌

طرح هندسی

دراین طرح از انواع اشکال هندسی استفاده می‌شود، معمولا خطوط، زاویه دارند و بطور دورانی و قوسی شکل حرکت نمی‌نمایند.گروههای مهم این طرح عبارتند از: هندسی بندی قابی، هندسی ترنجدار، هندسی محرمات، هندسی لچک ترنج (شاخه شکسته)، هندسی کف ساده، هندسی خطائی، هندسی ستاره (موزاییک)، هندسی خاتم شیرازی و هندسی جوشقانی.‌

طرح محرمات

طرح محرمات به طرح‌هایی در فرش اطلاق می‌شود که قطعاتی از یک نقشه در طول فرش تکرار می‌گردد و عرض فرش در متن به چند ردیف تقسیم می‌شود و هر ردیف آن از رنگ و طرح مشخص از ابتدا تا انتهای فرش ادامه پیدا می‌کند و بطور راه راه ترسیم می‌گردد. این طرح در بعضی از نقاط ایران به نام قلمدانی نیز مشهور است.‌

طرح محرابی

طرح اصلی محرابی از طرح محراب الهام گرفته شده است و تزئیناتی از قبیل قندیل‌ها و ستون‌ها و سرستون‌ها و گل و برگ‌ها به آن اضافه شده است.گروههای فرعی این طرح به نام‌های محرابی درختی، محرابی گلدانی، ستونی محرابی قندیلی، محرابی گلدانی و محرابی دورنما شهرت دارد.‌

طرح ماهی درهم

این طرح در ردیف طرح‌های بومی و ایلی است. بافت آن مانند سایر طرح‌های هندسی ذهنی است و از روی نقشه به وجود نیامده است. خوشبختانه زیبایی این طرح، طراحان فرش را برآن داشته است که آن‌را بصورت یک طرح منظم و مدون و با حفظ ویژگی‌های قدیمی آن، پیاده نمایند. این طرح در بیرجند بافته می‌شده و به تدریج به سایر مناطق فرشبافی ایران راه یافت. چنانکه امروز از شرق تا غرب و همچنین در نواحی مرکزی ایران یعنی از استان خراسان تا آذربایجان و همدان و اراک رواج پیدا کرده است.‌

‌طرح گلدانی

درطرح گلدانی اغلب شکل گلدان در اندازه‌های مختلف به چشم می‌خورد. گاه یک گلدان بزرگ پر از گل تمام فرش را می‌پوشاند. گاه چندگلدان کوچک به‌طور متقارن در اطراف متن و یا دنبال هم سرتاسر متن را فرا می‌گیرد.گروههای فرعی این طرح عبارتند از: گلدانی ختائی، گلدانی دوطرفه، گلدانی محرابی، گلدانی سراسری، گلدانی ظل السلطان(گل وبلبل)، گلدانی حاج خاتمی، گلدانی تکراری، گلدانی لچک ترنج و گلدانی یکطرفه.‌

طرح گلفرنگ

طرح گلفرنگ ترکیبی است از طرح‌های اصیل ایرانی با گل‌های طبیعی، مخصوصا گل سرخ. در این نوع قالی از رنگ‌های تند و روشن مخصوصا رنگ‌های سرخ استفاده می‌شود.‌

طرح قابی

این طرح از قاب‌های چند ضلعی بوجود آمده است و از گروهای فرعی آن قابی اسلیمی، قابی قرآنی کرمان یا ستونی را می‌توان نام برد.‌ طرح شکارگاه - مشخصاتی که در مورد طرح‌های درختی ذکر شده در طرح‌های شکارگاه نیز وجود دارد، اما در اغلب طرح‌های شکارگاه، حیوانات وحشی در حال شکار نقش بسته شده است. ‌

طرح تلفیقی

علاوه بر طرح‌های نامبرده بالا که هریک برای خود دارای نام‌های مشخص و معین می‌باشند و تاریخچه قابل توجهی دارند به مرور زمان طرح‌های دیگری هم از ترکیب و تلفیق دو یا چند طرح به‌وجود آمده است.‌