۱۸ کیلو کاهش وزن در یک سال

کاهش وزن شقایق جهان بخش جاوید

شقایق جهان‌بخش جاوید، ۲۴ساله، توانسته با تنظیم ساعات غذا خوردنش و رعایت تعادل در مصرف غذاها و ورزش، نه تنها به تناسب اندامی ایده‌آل دست پیدا کند؛ بلکه بر ناراحتی‌های جسمی‌اش هم غلبه کنند...

این هفته، پای صحبت‌های او و متخصصان «سلامت» نشسته‌ایم تا از نحوه کاهش وزن او اطلاعات بیشتری به‌دست آوریم.

شقایق جهان‌بخش جاوید که توانسته در یک سال از ۸۳ کیلو به ۶۵ کیلو برسد، می‌گوید:

بخشی از چاقی من تقصیر کنکور بود!

▪ وزن شما در حال حاضر چقدر است و قبلا چقدر بود؟

ـ سال آخر پیش‌دانشگاهی، حدود ۸۳ کیلوگرم بودم. قدم ۱۶۳ سانتی‌متر است. یعنی تقریبا ۲۰ کیلوگرم اضافه وزن داشتم. امروز اما وزنم به ۶۵ کیلوگرم رسیده و ثابت مانده است.

▪ این وزن را به طور تدریجی کم کردید؟

ـ بله؛ وارد مقطع پیش‌دانشگاهی که شدم، تقریبا ۸۳ کیلوگرم بودم و ۲ سال هم پشت کنکور ماندم و برای همین، چاق‌تر شدم. از سال اول دانشگاه ورزش ایروبیک کار می‌کردم و با ‌آنکه احساس می‌کردم این ورزش روی سلامت جسمی و روانی من تاثیر زیادی گذاشته اما وزنم خیلی تغییر نکرد. شاید یکی‌دو کیلوگرم وزن کم کردم. چون معتقد بودم برای لاغر شدن، ورزش و رژیم در کنار هم باید باشند، سال دوم یا سوم دانشگاه به متخصص تغذیه مراجعه کردم. متخصص تغذیه بعد از وزن کردنم (۸۰ کیلوگرم بودم) یک رژیم غذایی به من داد و شکلات و شیرینی را حذف کرد و تاکید زیادی بر تنظیم ساعات غذایی و نظم غذا خوردنم داشت. البته توصیه‌های دیگری نیز به من کرد؛ به عنوان نمونه اینکه قبل از هر وعده غذا کمی آبلیمو مصرف کنم. توصیه‌ها را جدی گرفتم ولی برخی مسایل را دقیقا رعایت نکردم. مثلا شکلات و شیرینی را به‌طور کامل از برنامه غذایی حذف نکردم، در عوض ورزش ایروبیک را ادامه دادم. طی ۵/۱ ماه موفق شدم ۷ کیلوگرم وزن کم کنم و به ۳۰۰/۷۲ کیلوگرم برسم. ماه بعد کمی در گرفتن رژیم سست‌تر بودم ولی با ادامه ورزش یک کیلوی دیگر کم کردم و به ۷۱ کیلوگرم رسیدم. یک سال گذشت و طی این سال من ایروبیک را به صورت حرفه‌ای ادامه دادم و با رعایت نظم ساعات غذایی و برخی نکات تغذیه‌ای مربوط به رژیمی که برایم تجویز شده بود باز هم وزن کم کردم و به ۶۹ کیلوگرم رسیدم. حدود ۹ ماه گذشت و من همان وزن را ثابت نگه داشته بودم تا آنکه خردادماه به دلیل تصوری که از خود پیدا کرده بودم و فکر می‌کردم هنوز چاقم دوباره همان رژیم را گرفتم و با کم کردن میزان برنج، روغن و قند مصرفی تا اواسط تیرماه به ۶۵ کیلوگرم رسیدم و دوباره وزنم را ثابت نگه داشتم.

▪ دلیل چاق شدنتان چه بود؟

ـ در ۲ سالگی، ریفلاکس کلیه داشتم و مجبور بودم برای درمان عمل کنم. بعد از عمل، لاغر و ضعیف بودم و همه خانواده برای تقویت، زیاد به من می‌رسیدند. از کلاس چهارم دبستان شروع کردم به چاق شدن دلیل آن هم کم‌تحرکی و آپارتمان‌نشینی بود. وارد سن بلوغ که شدم بیشتر چاق شدم و بعد از آن کنکور و استرس و پرخوری باعث شد طی ۱۰ تا ۱۲ سال حدود ۱۵، ۱۶ کیلوگرم اضافه وزن پیدا کنم. البته دلیل اصلی چاقی من شاید به بیماری PCO (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک) برگردد که سال دوم یا سوم دبیرستان به آن مبتلا شدم و هورمون‌درمانی را آغاز کردم. متخصص غدد به من توصیه کرد وزنم را کاهش دهم زیرا هر چه چربی کمتری در بدنم باشد کنترل بیماری‌ راحت‌تر خواهد بود.

▪ چطور متوجه این بیماری شدید؟

ـ کنار گوشم موهای زاید درآمده بود و سرم هم جوش‌های زیادی داشت که گویا از نشانه‌های همین بیماری است. بنابراین اول به دکتر پوست و بعد به متخصص غدد مراجعه کردم.

▪ کاهش وزنتان سبب بهبود این بیماری شد؟

ـ بله؛ تخمدان‌ پلی‌کیستیک کاملا درمان شده و عوارض جانبی مانند موهای زاید و جوش‌ها هم دیگر وجود ندارد.

▪ از اینکه وزنتان را پایین آورده‌اید، چه حسی دارید؟

ـ خوشحالم و اعتماد به نفسم بالاتر رفته و احساس می‌کنم معده‌ام بسیار کوچک شده. حالا هر لباسی که بخواهم، می‌توانم به سایزم پیدا کنم و این موضوع برایم بسیار لذت‌بخش است

● نگاه اول

نظر دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و رژیم درمانی درباره رژیم کاهش وزن شقایق جهان‌بخش جاوید

مطلق‌گرایانه رژیم نگیرید!

▪ نظر شما درباره رژیم غذایی توصیه‌شده به خانم جهان‌بخش چیست؟

ـ یکی از توصیه‌هایی که به ایشان شده، تنظیم ساعات صرف غذا و نظم غذایی است. نظم غذایی یک شمشیر دولبه است که می‌تواند هم به فرد کمک کند و هم ضرر برساند. اگر شیوه زندگی شخصی به گونه‌ای است که نتواند نظم غذایی را رعایت کند مانند افرادی که شیفتی کار می‌کنند ساعات کاری متغیری دارند، زیاد مسافرت می‌روند و... نظم، کمکی به کاهش وزن نمی‌کند. مهم‌تر از رعایت نظم، تنظیم کالری است. از نظر بنده این توصیه بی‌پایه است. نظم گاهی ضدرژیم عمل می‌کند. به هر حال سر ساعت غذا خوردن خوب است اما در حوزه رژیم تنظیم کالری اهمیت بیشتری دارد. نکته دیگر اینکه تحمیل سختی در رژیم باعث می‌شود فرد خیلی سریع رژیم خود را رها کند. حذف شیرینی و شکلات از برنامه غذایی کار اشتباهی است. مطلق‌گرایی در رژیم لاغری کار را غیرعملی می‌کند. رژیم صحیح باید با تنظیم کالری همراه باشد. به این ترتیب فرد می‌تواند حتی ۲ بار در هفته شیرینی، شکلات یا بستنی بخورد. به دلیل همین رژیم غیراصولی بوده است که ایشان طی ماه اول ۷ کیلوگرم کاهش وزن داشته اما در ماه بعد تنها یک کیلوگرم وزن کم کرده‌اند. شاید فرد بتواند یک ماه از نیازهای خود بگذرد اما بعد از یک ماه طبع سرکش می‌شود و نمی‌تواند رژیم را به شکل منظم ادامه دهد. بنابراین، رژیم باید با شرایط زندگی افراد وفق داده شود و کسانی که این موضوع را در نظر نمی‌گیرند موفق نخواهند شد. البته توصیه دیگر پزشک به ایشان مصرف آب‌لیمو قبل از هر وعده غذایی بوده که این نیز غیرعلمی و بی‌پایه است.

▪ ایشان یکی از دلایل چاقی خود را ابتلا به بیماری ریفلاکس کلیه در کودکی و ضعیف شدن به دنبال عمل جراحی و تلاش اطرافیان برای تقویتشان می‌دانند. نظر شما چیست؟

ـ به هر حال، جراحی و عمل در ماه‌های اول سبب ضعف، بی‌اشتهایی و لاغری فرد می‌شود. مسلما اطرافیان، زیادی به او رسیده‌اند و به احتمال زیاد چاقی دوران کودکی مربوط به توجه بیش از حد اطرافیان بوده است. نحوه صحیح تقویت کردن یک کودک بعد از جراحی این است که به اندازه کافی پروتئین و ویتامین C به فرد برسانند. در ضمن، کالری باید به حدی باشد که پروتئین بتواند مصرف شود زیرا پرکالری کردن غذا با تصور اینکه فرد تقویت می‌شود اشتباه محض است.

▪ آیا افزایش وزن در سن بلوغ طبیعی است یا خیر؟

ـ من فکر می‌کنم مشکل تخمدان‌ پلی‌کیستیک از همان دوران بلوغ خود را به شکلی نشان داده و سبب چاقی در بلوغ شده است اما به هر حال در سن بلوغ تغییرات هورمونی به چاقی کمک می‌کند.

▪ چطور تخمدان ‌پلی‌کیستیک سبب چاقی می‌شود؟

ـ تخمدان‌های پلی‌کیستیک یکی از زمینه‌هایی است که سبب چاقی افراد می‌شود البته مقدار چاقی که این ناراحتی دارد شاید در ماه نیم کیلوگرم یا حتی کمتر باشد که به مرور زمان به همراه مصرف داروهایی که زمینه افزایش وزن دارد سبب اضافه وزن می‌شود. مقداری از این چاقی به دلیل احتباس آب است و چاقی واقعی نیست. یک بخش هم به دلیل افزایش بافت چربی و چاقی واقعی است. این افراد با رژیم، لاغر می‌شوند اما زمان لاغری کمی طولانی‌تر است. آن هم به دلیل داروهایی است که مصرف می‌کنند. پس به این افراد تنها گوشزد می‌کنیم که کندتر از افراد معمول لاغر می‌شوند اما برای ناراحتی‌شان رژیم متفاوتی لازم نیست که بگیرند.

▪ با توجه به این مساله که خانم جهان‌بخش در کنار رژیم، ورزش ایروبیک را هم به صورت حرفه‌ای دنبال کرده‌اند، باید چه نکات تغذیه‌ای را در نظر بگیرند؟

ـ ورزش بدون رژیم می‌تواند کمی لاغر کند اما در درازمدت نیاز به همراهی این دو با هم برای کاهش وزن هست. رژیم بدون ورزش می‌تواند سبب لاغری شود اما ورزش بدون رژیم لاغر نمی‌کند. در کنار ورزش حتما باید فرد یک رژیم غذایی حساب‌شده داشته باشد و حتی اگر نمی‌خواهد وزن کم کند تنظیم برنامه غذایی برای پیشگیری از بروز کمبود ضروری است.

▪ با توجه به سن و قدی که دارند، وزنشان مناسب است یا هنوز باید کاهش وزن داشته باشند؟

ـ با فرمول استاندارد، ایشان باید ۵۸ کیلوگرم باشند

● نگاه دوم

ایروبیک را از ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز شروع کنید

دکتر لیلا اتفاق/ متخصص طب فیزیکی

عضو هیات علمی بیمارستان شهید رجایی

از ورزش ایروبیک با نام ورزش قلبی‌ ـ ‌عروقی یاد می‌شود. در واقع، به هرگونه فعالیت پیوسته و ریتمیک که در آن عضله‌های بزرگی دخیل باشند، ایروبیک اطلاق می‌شود. این ورزش در دسته ورزش‌های هوازی طبقه‌بندی شده و به ریه‌ها و سیستم قلب و عروق کمک می‌کند تا به تناسب نیاز ورزشی، عملکرد بهتری داشته باشند. ورزش هوازی منظم فوایدی مانند افزایش سطح انرژی، کاهش سطح استرس و بهبود قوای فکری به علت ترشح بیشتر آندورفین درونی، بهبود کارایی قلب و ریه، کاهش فشار خون و ضربان قلب حین استراحت، کاهش خطر حمله‌های قلبی و مغزی دارد. به همین دلیل است که خانم جهان‌بخش با شروع ورزش ایروبیک معتقدند احساس بهتری از نظر جسمی و روانی پیدا کرده‌اند.

در ورزش‌های هوازی میزان زیادی کالری مصرف می‌شود و به خصوص اگر انجام این ورزش با رژیم مناسب غذایی همراه باشد، به تناسب وزن کمک زیادی می‌کند. به همین دلیل به افرادی که می‌خواهند وزن کم کنند، توصیه می‌شود. به عنوان نمونه، نیم ساعت دویدن ملایم حدود ۳۰۰ کیلوکالری مصرف می‌کند. مزیت ورزش ایروبیک این است که شرکت در باشگاه الزامی نیست و می‌توان به کمک سی‌دی‌های ورزشی یا موسیقی متناسب در خانه نیز ورزش کرد.

توصیه من به خانم جهان‌بخش این است که روزانه برنامه منظمی برای ورزش‌های هوازی و قدرتی داشته باشند زیرا همراه کردن این ۲ نوع ورزش فواید بسیاری دارد. بهتر است ۳ تا ۵ روز در هفته به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه ورزش هوازی داشته باشند تا سلامت قلب و عروق و تناسب اندام شان تضمین شود. نکته‌ای که نباید فراموش کرد این است که ورزش هوازی را باید آرام و ملایم آغاز کرد و شروع آن به طور شدید بدون آمادگی بدنی می‌تواند سبب بروز ناراحتی‌های عضلانی اسکلتی شود. ابتدا می‌توان ورزش هوازی را از ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز شروع و بعد به ۳۰ دقیقه رساند. ایروبیک سبب می‌شود نسبت چربی و عضله در بدن تغییر کرده، متابولیسم افزایش یافته و هورمون‌های درونی تنظیم شوند و تاثیر شگرفی بر سلامت پوست و حتی روان افراد، به ویژه مبتلایان به افسردگی، بگذارد.

● نگاه سوم

شما چاقید

یا فکر می‌کنید چاقید؟!

دکتر محمدرضا خدایی/ روان‌پزشک

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی

چاقی، چند شکل است. گاهی یک فرد چاق است و دیگران هم به چاقی او اذعان دارند. در واقع، هم از نظر عرف و هم از نظر پزشکی این فرد چاق محسوب می‌شود. گاهی فرد به حد زیادی چاق نیست؛ یعنی اضافه وزن دارد و از نظر پزشکی لازم است وزن کم کند اما در چشم اطرافیان چاق به نظر نمی‌رسد. گاهی هم نگاه فرد به اندامش و تصورات ذهنی که دارد، باعث می‌شود گمان کند چاق است؛ در حالی که در حقیقت، این‌طور نیست. داشتن رضایت از اندام بسیار مهم بوده و البته در مردان و زنان با هم کمی متفاوت است. در زنان، این تصور ذهنی و نگاه فرد به اندامش مهم تلقی می‌شود و می‌تواند بالابرنده اعتمادبه‌نفس وی باشد. گاهی در خانم‌هایی که در سنین نوجوانی و جوانی هستند (مانند خانم جهان‌بخش)، نگاه به اندام و رضایت فرد از ظاهرش بسیار مهم تلقی می‌شود و فرد گمان می‌کند به واسطه آن می‌تواند اعتماد به نفس خود را باز یابد.

به نظر من، خانم جهان‌بخش با توجه به جنس، سن و قدی که دارد، وقتی ۸۰ کیلوگرم وزن داشته، خیلی چاق نبوده است اما مشکلات پزشکی و داشتن تفکراتی مانند اینکه لباس سایز مناسب پیدا نمی‌کند و اندامش در مقایسه با سایر دختران همسن‌و‌سال متناسب نیست، انگیزه‌ای شده است تا او وزن خود را کاهش دهد. بعد از کاهش وزن نیز به دلایل اجتماعی و پزشکی نگاه رضایت‌مندانه‌ای از خود پیدا کرده و این، خود، مشوق کاهش وزن بیشترش شده است. در حال حاضر، به نظر من، وزن ایشان متناسب با قدشان است اما اگر ایشان بیش از حد عادی به سمت کاهش وزن بروند و با آنکه پزشک و اطرافیان اذعان دارند که وزنشان مطلوب است چون با توجه به نگاه قبلی هنوز فکر می‌کنند چاق هستند بخواهند وزن خود را پایین بیاورند از نظر روان‌پزشکی در رده نگاه وسواس‌گونه به بدن طبقه‌بندی می‌شوند.

توصیه من به این خانم جوان این است که سعی کنند در همین حد که وزن متناسبی دارند، ورودی و خروجی انرژی را تنظیم کنند و وزنشان را ثابت نگه دارند. ۲، ۳ کیلوگرم بالا و پایین رفتن وزن ایرادی ندارد اما بیش از این حد، مجاز نیست. پس باید سعی کنند با یک رژیم غذایی مناسب و ورزش متناسب تعادل وزن شان را حفظ کنند.

● نگاه چهارم

چاره تخمدان پلی‌کیستیک

متخصص زنان و زایمان /دپکتر ابوالفضل مهدی زاده

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

تخمدان‌های پلی‌کیستیک در حقیقت نوعی آشفتگی سیستم هورمونی در بدن است. تخمدان پلی‌کیستیک یک بیماری نیست؛ بلکه منشا بسیاری از بیماری‌های غدد است. افرادی که کم‌کاری یا پرکاری تیرویید یا مشکل غده فوق‌کلیه یا غده هیپوفیز دارند ممکن است بیماری در آنها خود را به صورت تخمدان پلی‌کیستیک ظاهر کند. یک نوع از تخمدان پلی‌کیستیک که اصطلاحا به آن تخمدان پلی‌کیستیک خالص می‌گویند و مربوط به بیماری خاصی نمی‌شود مربوط به دختران جوان حساس و هیجانی است. در این خانم‌ها تخمدان‌ها دچار فولیکول‌های ریزی می‌شوند. فولیکول‌هایی که هر ماه قرار است رشد و تخمک‌گذاری کنند، به سایز ۶ تا ۸ یا ۱۰ میلی‌متر می‌رسند و در نتیجه تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود. این موضوع سبب به هم ریختگی سیکل قاعدگی می‌شود. معمولا این خانم‌ها ممکن است تا ۳ ماه قاعده نشوند چون تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود، فولیکول‌هایی که رشد مختصر کرده‌اند هورمون آندروژن مردانه تولید می‌کنند. این هورمون روی پوست تاثیر گذاشته و باعث می‌شود فرد دچار جوش‌های فراوان در ناحیه‌های مختلف بدن مانند صورت و پشت شود. در موارد شدید سر فرد هم دچار جوش می‌شود. از علایم دیگر درآمدن موهای زاید و ضخیم است چون آندروژن در بدن این خانم‌ها بالاست حتی دچار ریزش مو هم می‌شوند. این ۳ علامت مهم ابتلا به تخمدان پلی‌کیستیک است. در طولانی‌مدت این خانم‌ها یا چاق هستند یا چاق می‌شوند و بدن نسبت به انسولین مقاومت پیدا می‌کند و ابتدا دیابت نهفته و در آینده دیابت آشکار می‌گیرند.

از طرفی هم به دلیل بالا بودن هورمون مردانه در بدنشان عروق تنگ شده و در سن بالای ۴۰ سال دچار مشکلات عروقی می‌شوند. از سویی چون تخمک‌گذاری نمی‌کنند و هورمون استروژن در آنها بالاست اگر درمان نشوند ممکن است دچار سرطان پستان و رحم در سنین پایین شوند. تخمدان پلی‌کیستیک یک اورژانس پزشکی است و باید پس از ارزیابی و مطمئن شدن از اینکه فرد بیماری زمینه‌ای ندارد تحت درمان دارویی قرار بگیرد. اورژانسی بودن آن به دلیل اولا علایم نازیبایی است که در پوست و مو به وجود می‌آورد و دوما بعد از ازدواج در صورت درمان نشدن مسبب نازایی می‌شود و در ضمن می‌تواند عاملی برای سکته‌های نابه‌هنگام باشد.

درمان این بیماری راحت اما طولانی است. اگر فرد بیماری زمینه‌ای دارد ابتدا باید آن را درمان کرد. اگر بیماری زمینه‌ای وجود نداشته باشد درمان به دو صورت است یا خانم ازدواج کرده و می‌خواهد باردار شود یا ازدواج نکرده است. اگر قصد بارداری دارد داروهایی برای تخمک‌گذاری و بارداری داده می‌شود اما در دختران به کمک دارو ابتدا تولید آندروژن تخمدان کم می‌شود و از طرفی، تاثیر آن را روی پوست کاهش می‌دهند. در این میان داروهای زیادی وجود دارد که بهترین آن قرص‌های جلوگیری از بارداری است. قرص پروژسترون یا داروهای هورمونی و داروهای ضدآندروژن هم می‌توان تجویز کرد و به این ترتیب، درمان حداقل ۶ تا ۸ ماه طول می‌کشد. نکته دیگر اینکه برخی افراد مبتلا به این بیماری لاغر هستند اما افرادی که در عین ابتلا به بیماری چاق هستند، لاغر شدنشان به بهبود این بیماری کمک‌ بسیار می‌کند.

سمیه مقصودعلی

با حضور دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و رژیم درمانی دکتر محمدرضا خدایی روان‌پزشک، دکتر لیلا اتفاق متخصص طب فیزیکی /و دکتر ابوالفضل مهدی‌زاده متخصص زنان و زایمان