گزدم, کژدم یا عقرب

عقرب ها موجوداتی شکارچی و زنده خوار هستند البته عقرب ها بندرت در شرایط آزمایشگاهی و در مراحل ابتدایی زندگی شان می توانند از گوشت هم تغذیه کنند, اما به طور کلی کژدم ها جانورانی هستند که در طبیعت شکار می کنند و شکارشان می تواند از حشرات, بندپایان و دیگر جانوران باشد که بعضی از آنها ممکن است به عنوان آفت گیاهان و مزارع مطرح باشد

عقرب‌ها موجوداتی شکارچی و زنده‌خوار هستند. البته عقرب‌ها بندرت در شرایط آزمایشگاهی و در مراحل ابتدایی زندگی‌شان می‌توانند از گوشت هم تغذیه کنند، اما به طور کلی کژدم‌ها جانورانی هستند که در طبیعت شکار می‌کنند و شکارشان می‌تواند از حشرات، بندپایان و دیگر جانوران باشد که بعضی از آنها ممکن است به عنوان آفت گیاهان و مزارع مطرح باشد.

این موجودات در جای خودشان در محیط زیست نقش بسیار ارزشمندی دارند، اما اگر به هر دلیلی انسان پا به حریم یا قلمرو آنها بگذارد، این حشرات می توانند دشمن تلقی شده و زندگی انسان را به خطر اندازند.

بعضی از عقرب ها قادرند در مناطق مسکونی پناهگاه و غذا پیدا کرده و همان جا ماندگار شوند بنابراین می توان گفت این حشرات در جای خودشان مفید هستند، اما اگر در کنار انسان باشند می توانند خطرات جدی را به همراه داشته باشند. هر سال گزارش هایی مبنی بر مرگ حدود ۱۲ تا ۲۰ نفر بر اثر عقرب گزیدگی اعلام می شود.

براساس اطلاعاتی که در این زمینه به دست آمده ما در دنیا از نظر آمار عقرب گزیدگی رتبه دوم جهانی را داریم. عقرب اساسا واژه ای عربی است که کژدم یا گزدم به عنوان جایگزین مناسب فارسی برای این واژه مطرح است.

گزدم جانوری است که از طریق دم، دیگر موجودات را می گزد و گزدم زیباترین و علمی ترین نامی است که به این جانور نسبت داده می شود.

در بعضی مناطق کشور ازجمله استان خراسان و چهارمحال و بختیاری حتی امروز هم این موجود را گزدم می نامند. البته کژدم نیز واژه ای است که با توجه به ویژگی های دم این حشره برای این موجود مناسب است، اما بیشتر مردم ایران این موجود را با همین نام عربی یعنی عقرب می شناسند.

بررسی ها نشان می دهد در جاهایی که انسان طبیعت را دستخوش تغییر کرده است و با مصالح اولیه مانند سنگ برای خودش محلی را به عنوان محل سکونت بنا کرده است جمعیت عقرب ها بشدت بیش از اندازه طبیعی است.

در روستاها و شهرهای کوچک استان خوزستان کژدم گزدیدگی به عنوان یک مشکل عمده مطرح است و بخشی از این گزش ها به این دلیل است که مردم عادی با مصالح ابتدایی و قدیمی در این مناطق برای خودشان مسکن ساخته اند. اگر در شرایط طبیعی بتوان در این منطقه در هر هزار متر مربع ۵ تا ۶ عقرب پیدا کرد در این اماکن و در زیر پی های ساختمان در هر صد متر ۲۰۰ تا ۴۰۰ عقرب پیدا می شود. یعنی براساس نوع ساختمان سازی ظرفیت تولید جمعیت و تکثیر عقرب ها افزایش پیدا می کند.

این موجودات برای زندگی به دنبال پناهگاه مناسب و غذا هستند. وقتی چنین پناهگاه هایی را برایشان فراهم کنیم غذای آنها نیز تامین می شود. ساکنان این منازل مسکونی با رها کردن باقیمانده آب و مواد غذایی و ایجاد مکانی مناسب برای زندگی کژدم ها در افزایش جمعیت این گروه از موجودات نقش بسیار مهمی دارند.

در شرایط طبیعی جمعیت این موجودات به این اندازه افزایش پیدا نمی کند. در مناطق روستایی شرق استان خوزستان که انسان پناهگاه و غذای مناسبی را برای این موجودات فراهم کرده است جمعیت عقرب ها در مقایسه با شرایط طبیعی رشد چشمگیری داشته است.

این موجودات خونسردند و فعالیت آنها تابع درجه حرارت محیط است. هرچه محیط گرم تر باشد زمان فعالیت این موجودات در طول سال بیشتر بوده و این موجب می شود بیشتر غذا بخورند، سریع تر رشد کرده، زودتر به بلوغ برسند و زاد و ولد کنند که در نتیجه جمعیت شان افزایش پیدا می کند. بنابراین احتمال مواجه شدن با این موجودات در مناطق گرمسیری بیشتر است.

اگرچه در همه مناطق کشور ردپایی از این موجودات یافت می شود، اما فراوانی کژدم ها در مناطق گرمسیری و بخصوص استان خوزستان و هرمزگان بیشتر است و بیش از ۸۰ درصد عقرب هایی که نیش آنها موجب مرگ و میر انسان ها می شود ساکن استان های خوزستان، هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان هستند.

ایلیا امیری