بخورنخورهای سردرد

توصیه های تغذیه ای دکتر محمدحسن انتظاری به آنهایی که سرشان درد می کند

بسیاری از دانشمندان بر این باورند که ارتباط معنی داری بین نوع غذا و نوشیدنی‌ای که می‌خوریم با سردرد وجود دارد. بنابراین حذف یا محدودکردن این نوع غذاها ممکن است منجر به از بین رفتن سردرد احتمالی شود.

از آنجا که سردرد ممکن است نشانه‌ای از عملکرد یکی از اعضا باشد بنابراین در وهله اول لازم است فردی که سردرد دارد با پزشک خود مشورت کند و مطمئن شود که آیا ارتباطی بین نوع غذایی که می‌خورد و سردردش وجود دارد یا خیر؟ به همین بهانه گفت‌وگویی با دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان داشته‌ایم که مشروح آن را در ادامه خواهید خواند.

▪ آقای دکتر! آیا مواد غذایی هم می‌توانند سبب بروز سردرد شوند؟

- بله! برخی از مواد غذایی قطعا می‌توانند سردرد ایجاد کنند. این غذاها حاوی موادی هستند که باعث تنگ شدن عروق سر می‌شوند، ایجاد کم‌خونی می‌کنند، باعث افزایش فشارخون شدید می‌شوند و در نهایت ایجاد حساسیت یا آلرژی در فرد می‌کنند و به دنبال حساسیت ها، سردردهای شدید بروز می‌کند.

▪ به نظر شما چه موادی بیشتر این حالت را ایجاد می‌کنند؟

- تمام غذاهایی که در افراد ایجاد آلرژی می‌کنند یا باعث تنگی و گشادی عروق می‌شوند می‌توانند این خاصیت را داشته باشند. به عنوان نمونه در افرادی که به ماهی حساسیت دارند، این آلرژی می‌تواند خود را به شکل سردرد نشان دهد. دیگر غذاها عبارتند از: یک ماده طعم‌دهنده به نام منوسدیم گلوتامات که به برخی از غذاها اضافه می‌شود و در بعضی از ایرانی‌ها بیماری‌ای به نام «نشانگان رستوران چینی» ایجاد می‌کند. برخی پنیرهای کهنه نیز چنین خاصیتی را دارند زیرا معمولا وقتی پنیر می‌ماند طعم بهتر و خوشمزه‌تری به خود می‌گیرد اما به دلیل تشکیل ماده‌ای به نام «تیرامین» در بعضی از افراد ایجاد سردرد می‌کند. شیر گاو نیز می‌تواند سردرد ایجاد کند البته در شیر گاو ماده خاصی وجود ندارد اما اگر فردی نسبت به آن حساسیت داشته باشد، ممکن است دچار سردرد شود. البته منظورم از حساسیت، حساسیت به قند شیر یا لاکتوز که بسیاری از افراد از آن رنج می‌برند، نیست. منظور حساسیت به پروتئینی است که در شیر وجود دارد. خوراکی دیگر ایجادکننده سردرد، شکلات است زیرا شکلات باعث افزایش فشارخون و تپش قلب در افراد می‌شود و همین خاصیت با افزایش فشار خون سردرد را به دنبال خواهد داشت. در ضمن، فراموش نکنید که تمام غذاهای مانده، هم به دلیل تولید تیرامین و هم به دلیل مواد نگهدارنده‌ای که به آنها زده می‌شود می‌توانند سردرد ایجاد کنند. مشروبات الکلی، انواع آجیل، کره بادام‌زمینی، انواع لوبیا و باقلا، غذاهایی که حاوی گلوتامات هستند مانند سس سویا، شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام، پیتزا، غذاهایی که حاوی نیترات هستند مانند سوسیس و کالباس و... نیز از جمله خوراکی‌های سردردآور به حساب می‌آیند.

▪ به افرادی که با خوردن این مواد دچار سردرد می‌شوند چه توصیه‌‌ای می‌کنید؟

- باید ابتدا دید علت اصلی به وجود آمدن سردرد چیست. یا با خوردن یک ماده غذایی چه اتفاقی در بدن افتاده که فرد نسبت به آن حساسیت داشته یا فشارخونش بالا رفته است و اصلا سردرد از نوع میگرنی است یا خیر. در غیر این صورت ممکن است تجویز ما نتیجه معکوس بدهد. توصیه‌هایی که به این افراد می‌کنیم این است که اگر کسی به ماده‌ای آلرژی دارد بهتر است که آن ماده را مصرف نکند زیرا گاهی اوقات عوارض آلرژی بسیار گسترده است یعنی همیشه عوارض پوستی و تنفسی نیستند که در اثر آلرژی بروز می‌کنند. گاهی حساسیت‌ها خود را به صورت سردرد، دل درد و حتی درد استخوان و ماهیچه نشان می?دهند. بنابراین به این افراد توصیه می‌کنم از مصرف غذاهایی که به آنها مواد نگهدارنده اضافه می‌شود، خودداری کنند، مصرف غذاهایی را که در ظروف پلاستیکی هستند، به حداقل برسانند و از مصرف غذاهای مانده و کنسرو شده به شدت اجتناب کنند.

▪ برای اینکه کسی متوجه شود که به کدام یک از موادی که خورده است، حساسیت دارد باید چه نکاتی را در نظر بگیرد؟

- بعضی از مواد اثر کوتاه‌مدتی در بدن دارند و شناسایی آنها راحت است. به عنوان نمونه اگر فردی به برخی از میوه‌ها حساسیت داشته باشد و آنها را مصرف کند ظرف چند ثانیه آثار حساسیت را به صورت برافروختگی صورت، ایجاد جوش‌های قرمز، برافروختگی در زبان و بین دندان‌ها می‌بینید اما بعضی از مواد که ایجاد آلرژی دیررس می‌کنند ممکن است اثرات خود را ۲، ۳ روز بعد که فرد اصلا یادش نیست که چه خورده است، نشان دهد. در این زمان با تست‌های ایمنی که مراکز ایمونولوژی انجام می‌دهند راحت‌تر می‌توان حساسیت افراد را ردیابی کرد. همیشه هم حساسیت‌ها به صورت حاد نیست تا بتوانیم به سرعت متوجه شویم و معمولا خود را به صورت یک سردرد خفیف یا دل درد یا دل‌پیچه خفیف نشان می‌دهند. همان‌طور که گفتم مواد رنگی غیرطبیعی، مواد نگهدارنده و غذاهای مانده احتمال آلرژی را بسیار بیشتر می‌کنند. سردردهای میگرنی هم که معمولا شناخته شده هستند. فرد می‌داند که چه زمانی به سردرد مبتلا می‌شود چون به طور مرتب به سراغش می‌آید و با موقعیت خاصی مانند سکوت، تاریکی و... بهبود می‌یابد.

▪ برخی از افراد اعتقاد دارند که مصرف بعضی از نوشیدنی‌ها مانند چای و قهوه باعث تسکین سردرد در آنها می‌شود. آیا این موضوع از نظر علمی درست است یا فقط جنبه تلقینی دارد؟

- بعضی از سردردها و سرگیجه‌هایی که افراد دارند به دلیل وابستگی‌ای است که به برخی مواد پیدا کرده‌اند. مثلا بیشتر ایرانی‌ها اگر ۲۴ ساعت چای ننوشند دچار کج‌خلقی، سردرد یا سرگیجه می‌شوند. در واقع بدن این افراد به نوعی به چای یا کافئین وابسته شده است. جالب است بدانید کافئین نه به شدت مواد مخدر اما به نوعی اعتیادآور است به همین دلیل نخوردن مواد حاوی کافئین به مدت طولانی سبب ایجاد سردرد شده و با دریافت کافئین به خودی خود سردرد هم برطرف خواهد شد.

▪ آیا بیماران می‌توانند به متخصص تغذیه مراجعه کنند و برنامه غذایی‌ای بگیرند که دچار سردردهای مرتبط با غذاهای دریافتی نشوند؟

- این کار یک مقدار سخت است زیرا طیف وسیعی از خوراکی‌ها می‌توانند سردرد ایجاد کنند و تشخیص اینکه کدام یک از این مواد، کمبود یا مازادشان ایجاد سردرد می‌کند کار بسیار دشواری است. شاید یکی، دو ماه طول بکشد تا ماده غذایی‌ای که باعث سردرد می‌شود را پیدا کنیم و بیمار را تحت درمان قرار دهیم.

▪ در مورد تیرامین هم توضیح می‌دهید؟

- تیرامین در مواد غذایی‌ای که زیاد می‌مانند، تولید می‌شود. این ماده با مکانیسم افزایش فشارخون در ارتباط است و ایجاد سردرد می‌کند.

مریم منصوری