مری بویس

پرفسورمری بویسنورا الیزایت مری بویس (۱۹۲۰ـ۲۰۰۶) استاد دانشگاه و پژوهشگر در رشته مطالعات زرتشتی بود.اودر دارجیلینگ هند به دنیا آمد. پدرش از قضات دستگاه حکومتی بریتانیا در …

پرفسورمری بویسنورا الیزایت مری بویس (۱۹۲۰ـ۲۰۰۶) استاد دانشگاه و پژوهشگر در رشته مطالعات زرتشتی بود.اودر دارجیلینگ هند به دنیا آمد. پدرش از قضات دستگاه حکومتی بریتانیا در هند، و مادرش نوه مورخ انگلیسی سموئیل گاردنر بود. در دانشگاه کمبریج ادبیات انگلیسی، باستان‌شناسی و انسان‌‌شناسی آموخت و با درجه ممتاز تحصیلات را به انجام رساند.

در ۱۹۴۴ به تدریس ادبیات آنگلوساکسون در دانشگاه لندن پرداخت و همزمان وارد مدرسه مطالعات مشرق زمین و آفریقا شد و به تحصیل در رشته زبانهای ایرانی پرداخت. در آن روزها مینورسکی، والتر هنینگ و تقی‌زاده در این مدرسه تدریس می‌کردند. در ۱۹۴۸ تدریس متون مانوی، پهلوی و پارتی را در همین مدرسه به عهده گرفت. پس از رفتن هنینگ به دانشگاه کالیفرنیا، بویس جانشین او شد و به مقام استادی در مدرسه مطالعات شرقی رسید و تا سال ۱۹۸۶ استاد بود. پس از آن نیز تا پایان عمر به عنوان استاد افتخاری و پژوهشگر کار می‌کرد.

تحقیقات

دلباختگی او به ایران، آنگاه اوج گرفت که سال ۱۹۶۶ را در روستاهای زرتشتی‌نشین اطراف یزد، با کشاورزان تنگدست اما عمیقاً معتقد و متعصب در آیین خود به سر برد. پس از این اقامت یک ساله بود که نظریاتش در باره این کیش زیر و زبر گشت.

اقامت در میان این ساکنان یزد و کرمان سبب شد تا آرا و نظریات اکثریت قریب به اتفاق پژوهشگران را در زمینه کیش زرتشت زیر سؤال ببرد. مری بویس این پرسش را مطرح ساخت که: «سه هزار و اندی سال پس از زرتشت، چه کسی صلاحیت بیشتری در تعبیر و تفسیر و شرح باورها و آموزه‌های او دارد؟ پژوهشگران و دانشمندانی که در صندلی‌های راحت کتابخانه‌های خود لم داده و بر سر جزئیات دستوری گاتها و نیایشها و دیگر ادبیات دینی قلم فرسایی می‌کنند، یا آن کشاورز قبا بر تنی که در کوهها و بیابانهای خشک اطراف یزد و کرمان بیل می‌زند و کار می‌کند و عرق می‌ریزد و آن نیایشهای کهن را زمزمه می‌کند و سفت و سخت، از سنتها و آیینهای آبا و اجدادی خود نگهبانی می‌کند؟»

او بر آن بود که تنها با خواندن کتاب و مقــاله نمی‌توان به چند و چون آیینها پی برد. او توانست با ژرف‌نگری در آیینها و رسوم و باورهایی که از سه هزار سال پیش تاکنون دست نخورده بود، به جزئیـــات زندگانی این اندیشمند ایرانی وآموزه‌هایش و حتی عقاید دینی پیش از ظهــور زرتشت دست بیـــابد. او نتیجـــه پژوهشهای خود را در کتاب پایگاه ایرانی کیش زرتشت در سال ۱۹۷۸ عرضه نمود. کار بزرگ او مجموعه کتابهای تاریخ کیش زرتشت است که به اکثر زبانها از جمله زبان پارسی برگردانده شده ‌است. مرگ مجال نداد که این کتاب را به پایان ببرد؛ ولی پیش از مرگ با آلبرت دو یونگ استاد دانشگاه لیدن به توافق رسید که کار به انجام رساندن را به عهده گیرد.

خانم الموت هیتنر که به جای مری بویس استاد کرسی مطالعات زرتشتی دانشگاه لندن است، در سوگنامه‌ای که در روزنامه دیلی تلگراف چاپ شد، می‌نویسد: «پروفسور مری بویس... چنان دلباخته ایران‌شناسی بود که تمام دارایی و پس‌انداز خود را بی‌هیچ چشمداشتی در این راه صرف کرد.»