تغذیه نامناسب, عامل اصلی پرخاشگری و بی حوصلگی کودکان

بسیاری از مادران امروزه از تغذیه کودکان و خلقیات و رفتارهای آنان شاکی هستند همه می گویند بچه های این نسل عوض شده اند, بیشتر می فهمند, تندخوتر شده اند, ترس نمی شناسند و خارج از کنترل پدر و مادر هستند

بسیاری از مادران امروزه از تغذیه کودکان و خلقیات و رفتارهای آنان شاکی هستند. همه می گویند بچه های این نسل عوض شده اند، بیشتر می فهمند، تندخوتر شده اند، ترس نمی شناسند و خارج از کنترل پدر و مادر هستند. واقعیت این است که هیچ یک از ما از دوران کودکی خود خاطرات زیادی را به یاد نمی آوریم و آن چه می دانیم از گفته های والدین یا نسل گذشته است و با کنار هم گذاشتن آن گفته ها و آن چه از کودکان خود می بینیم تصور می کنیم بچه های این نسل تغییر کرده اند. اما آن چه حقیقت دارد این است که بچه ها تغییر کرده اند درست همان طور که ما نسبت به نسل های گذشته تغییر کرده ایم.

بهتر است در جایگاه پدر یا مادر این حرف ها را کنار بگذارید و برای تربیت نسل آینده خود را بیش از گذشته به ابزارهای اطلاعاتی درباره تربیت کودک، مهارت های فرزندپروری و غیره مجهز کنید. هرچند تاکنون درباره تغذیه کودکان بارها مطالبی را چاپ کرده ایم اما این بار قصد داریم از زاویه دیگری به مسئله تغذیه و تاثیر آن بر خلق و خوی کودکان بپردازیم. این گزارش در پی اظهارات دکتر غلامعلی افروز، رئیس سازمان روان شناسی و مشاوره کشور است که در گفت وگو با فارس می گوید: ریشه اصلی پرخاشگری، عصبانیت و بی حوصلگی کودکان در تغذیه نامناسب آن هاست. رشد طبیعی و بهنجار زیستی، ذهنی، حسی و حرکتی کودکان به طور جدی بستگی به کمیت و کیفیت تغذیه آنان در مراحل مختلف دارد از این رو تغذیه مطلوب و صحیح کودکان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.به دلیل اهمیت این موضوع و ناآگاهی بسیاری از والدین از این مسئله به سراغ دکتر ریحانه احمدزاده، متخصص تغذیه رفتیم.

وی درباره جنبه تغذیه ای روحیه و خلق و خوی کودکان به خراسان می گوید: در زمینه پرخاشگری باید به مهم ترین قضیه که کم خونی است، اشاره کنیم. در واقع کم خونی عمده ترین دلیل پرخاشگری کودکان است. توجه کنید زمانی که کودکی دچار کم خونی می شود خون رسانی نه فقط اعضای بدن بلکه مغز که مهم ترین قسمت بدن است دچار اختلال می شود. زمانی که خون به اندازه کافی به مغز نرسد اکسیژن و مواد غذایی هم به مغز نمی رسد و فرد دچار بی حوصلگی، پرخاشگری و حالات عصبی خواهد شد.در بزرگسالان، فرد خودش می تواند آن را شناسایی و مدیریت کند اما بچه ها هنگامی که دچار کم خونی می شوند پرخاشگر، بی حوصله و کلافه هستند و این حالات علامت کم خونی است که والدین باید نسبت به آن هوشیار باشند.از طرفی تصوری که بسیاری از مردم درباره کم خونی دارند این است که کم خونی یعنی فقر آهن؛ در صورتی که فقر آهن یکی از انواع کم خونی است.

در واقع ۴ نوع کم خونی متداول وجود دارد که شامل کمبود ویتامین B۶، B۱۲ ، کمبود اسیدفولیک و کمبود آهن می شود. به این ترتیب می بینید که ویتامین ها هم در عارضه کم خونی موثرهستند.دکتر احمد زاده درباره تاثیر کمبود ویتامین B۶ در کودکان می گوید: کمبود این ویتامین باعث تحریک پذیری کودک، اختلال خواب، افسردگی، زخم های گوشه لب و دهان می شود. این ویتامین در فرآورده های تخمیری به وفور یافت می شود. همین طور در غلات و زرده تخم مرغ. درباره ویتامین B۱۲ باید گفت که به هنگام کمبود این ویتامین گلبول های قرمز بزرگ و تعداد گلبول های قرمز کم می شود و فرد دچار کم خونی خواهد شد. این ویتامین حیاتی را می توان از مصرف جگر، ماهی، تخم مرغ و گوشت دریافت کرد.کمبود اسیدفولیک نیز همان گونه که گفتیم باعث کم خونی می شود در این حالت هموگلوبین که رنگدانه خون و حامل اکسیژن و مواد غذایی است، تشکیل نمی شود و به این ترتیب فرد دچار کم خونی می شود.

پس دیدید که کم خونی فقط به کمبود آهن مربوط نمی شود و ممکن است فردی آهن دریافتی خوبی داشته باشد اما به علت کمبود ویتامین های B۶، B۱۲ و اسیدفولیک نتواند آهن دریافتی را جذب کند. دریافت این ویتامین ها و اسید فولیک در واقع تضمینی برای جذب آهن مورد نیاز در بدن است. درباره منبع اسیدفولیک هم خوب است ذکر کنیم که قارچ منبع بسیار خوب این ماده مغذی است منتهی به شرطی که خام مصرف شود زیرا قارچ پخته ۹۰درصد اسید فولیک خود را از دست می دهد. هم چنین سبزی های دارای برگ سبز، حبوب، زرده تخم مرغ و جگر و دل و قلوه منابع سرشار اسید فولیک می باشد.کم خونی به علت فقرآهن هم همان طور که ذکر شد یک سری مشکلات رفتاری برای فرد به دنبال خواهد داشت، فقرآهن باعث خستگی عضلانی، کندذهنی، نداشتن تمرکز، کاهش فعالیت، عملکرد ضعیف، تحریک پذیری شدید در کودک می شود. طبق تحقیقات مشخص شده کودکانی که کم خونی شدید دارند ،بیش از سایر همسالان خود از مدرسه غیبت می کنند و حتی فرار از مدرسه در این دسته از کودکان به مراتب بیشتر است. به این ترتیب ریشه بسیاری از موارد پرخاشگری، کندذهنی و بی حوصلگی در کودکان را باید در شیوه تغذیه آن ها جست و تغذیه مطلوب و صحیح را جایگزین تغذیه ناکافی و نامطلوب کرد.این ویتامین ها به طور مستقیم بر کم شدن فعالیت مغز اثر می گذارد و این زمانی رخ می دهد که اکسیژن و ریزمغذی کافی به مغز نمی رسد. در واقع فرد به علت کم خونی نمی تواند از توانمندی مغز خود به طور کامل استفاده کند و دچار بی حوصلگی، بی اشتهایی و علایمی که ذکر شد، می شود.

دکتر احمدزاده درباره والدینی که از غذانخوردن کودکان خود شکایت می کنند می گوید: اگر کودکی در مرحله بی اشتهایی شدید قرار دارد، مجبوریم مکمل مواد مغذی و املاح و ویتامین ها را به بدن او برسانیم تا بدن به وضعیت طبیعی برسد و کودک اشتها پیدا کند سپس مکمل را کم تر می کنیم و یک رژیم غذایی که دارای ویتامین ها و مواد مغذی کافی است را شروع می کنیم. این رژیم می تواند اشتهای کودک را تحریک کند تا بهتر بخورد. بنابراین توصیه اکید ما در مورد بچه های کم اشتها مصرف مکمل تجویز شده توسط پزشک متخصص است. هرگز نباید به زور به بچه ها غذا داد زیرا تاثیری ندارد. این نوع کودکان باید ظرف یک تا ۲ ماه تحت نظر پزشک مکمل مصرف کنند و سپس به خوردن غذاهای مورد علاقه و مقوی سوق داده شوند. هم چنین نباید از نظر دور داشت که تغذیه کودکان ارتباط مستقیمی با سبک زندگی والدین دارد.

چنان چه فرهنگ تغذیه خانواده صحیح نباشد، طبیعی است که بچه ها هم تغذیه صحیحی نخواهند داشت.موارد نادری وجود دارد که کودکی که دچار اضافه وزن است، والدین با وزن طبیعی داشته باشد یا این که کودکی لاغر و بی اشتها باشد اما والدین او این طور نباشند. بنابراین سبک زندگی نقش مهمی در اصلاح شیوه تغذیه کودکان دارد.در واقع عادت های غذایی و سبک زندگی نقش بسیار مهمی در سوءتغذیه کم وزنی و سوءتغذیه چاقی کودکان دارد و والدین خود باید الگوی مناسبی برای کودک باشند و برنامه غذایی صحیحی در منزل داشته باشند.به عنوان مثال اغلب کودکان به فست فود و غذاهای آماده علاقه دارند در این صورت بهتر است که به جای محروم کردن کودک از فست فود و غذاهای آماده تعداد این نوع غذاها را محدود و سالم ترین فست فودها را سفارش دهند. به عنوان مثال مرغ کنتاکی یا پیتزای سبزیجات یا گوشت و قارچ به هر حال بهتر از انواع دیگر فست فود است.

دکتر احمدزاده با تاکید بر نقش والدین به ویژه مادر در تشخیص علایم سوءتغذیه و کمبود ویتامین ها و مواد مغذی اظهار می کند: مادر در درجه اول بیشترین اشراف را بر رژیم غذایی کودک دارد. بسیاری از مواقع قد و وزن کودک طبیعی است اما وقتی از پدر و مادر درباره رژیم غذایی او می پرسیم متوجه می شویم که کودک وزن و قد خود را از چیپس و پفک و تنقلات گرفته است. به عبارتی وزن او به علت ذخیره بالای بافت چربی است و نه ذخیره بافت عضلانی.به این ترتیب توصیه ما به والدین این است که ۵ وعده غذایی کودکان خود را کنترل کنند ۳ وعده مهم صبحانه، ناهار و شام و ۲میان وعده که برای رشد بچه ها بسیار ضروری است و کودک باید حتما این ۵ وعده را کامل بخورد تا به رشد متناسب با سن خود برسد. توجه کنید که نمی توان برای همه کودکان یک نسخه پیچید و والدین باید در مراجعه به پزشک متخصص و با بیان شیوه تغذیه صحیح کودک، نسبت به اصلاح رژیم غذایی او اقدام کنند و در صورت تشخیص پزشک از مکمل ها استفاده کنند. این نکته هم فراموش نشود که کودکان در طول هفته به ۳ بار وعده غذایی گوشتی نیاز دارند و باید حتما بخورند.

والدین برای کسب اطلاعات در این باره می توانند به کارشناس تغذیه هم مراجعه کنند و اطلاعات لازم را از آن ها دریافت کنند.هم چنین دکتر افروز درباره راهکارهای افزایش تمایل کودکان به غذاخوردن می گوید: باید سعی شود زمان غذاخوردن از خوشایندترین اوقات کودک باشد. صرف غذا تا حد امکان به صورت دسته جمعی و با حضور همه اعضای خانواده باشد. می توان سفره های تمیز و در رنگ های متنوع و دلخواه کودک تهیه کرد تا مکان غذاخوردن برای او جذابیت داشته باشد. هنگام غذا خوردن نباید کودک را وادار به عجله کرد و از طرفی فضای عاطفی و خوشایند حاکم بر وقت صرف غذا بسیار مهم است. هرگز نباید کودک را به زور و اجبار به غذاخوردن وادار کرد و اگر کودک غذا نمی خورد، غذایش را برای ساعت یا ساعاتی بعد کنار گذاشت.افروز افزود: باید مطمئن شد که کودک هنگام غذاخوردن تشنه نباشد و قبل از غذاخوردن نیز شکم او را با مایعات پر نکنیم، غذاهای متنوع او نباید دارای ادویه تند و شور باشد و غذای کودک باید در بشقاب مخصوص او سرو شود.