دو صد گفته چون نیم کردار نیست

خروج از بن بست موجود در پروژه اپراتور سوم

ظریفی در پاسخ کسی که می‌خواند " هفت شهر عشق را عطار گشت/ ما هنوزاندر خم یک کوچه‌ایم" گفت: خوشا به حال تو، که ما هنوز همان کوچه را نیز نیافته‌ایم! گویا این حکایت، حکایت ورود نسل سوم به ایران و یافتن اپراتور سوم ایران شده است که مطابق با وعده‌ها قرار بود تابستان امسال به دست مردم سیم‌کارت دهد.

خوانندگان محترم تصدیق می‌فرمایند که برگزاری مزایده و اعطای مجوز به یک اپراتور فرآیندی است که مکررا در دنیا انجام شده و تمام کشورهایی که سری در سرها دارند، تاکنون حداقل ۳ بار علم اپراتورهای تلفن همراه را در کشورشان به‌پا داشته و شهروندان خود را بی هیچ شعار و منتی بر خوان سرویس‌های رنگارنگ تلفن همراه و رقابت‌های داغ میان اپراتورها- که قطعا به نفع مشتریان است-نشانده‌اند.

حال ما را چه می‌شود که با وجود داشتن جذاب‌ترین بازار منطقه خاورمیانه از نظر پتانسیل‌های جذب مشترک و ارایه سرویس، در انتخاب اپراتور سوم به خانه اول برگشته‌ایم؟ به واقع اشکال در کجای کار بود؟ عدم برنامه‌ریزی مناسب، عدم به کارگیری نظرات کارشناسان یا عدم تدوین صحیح فرآیند مزایده و اسناد مربوطه؟!

به نظر نگارنده آنچه مسبب وضعیت فعلی است بیش از همه "ضعف در مدیریت فرآیند پس از برگزاری مزایده" است. اولین نشانه‌های این ضعف هنگامی آشکار شد که پس از زمان بازگشایی پاکات قیمت و معلوم شدن بالاتر بودن قیمت کنسرسیوم تامین- اتصالات تا زمان اعلام رسمی نام برنده مزایده از سوی رگولاتوری ۱۸ روز به طول انجامید؛ یک فاصله زمانی‌ که شروعی بر بسیاری از شایعات و حرف و حدیث‌ها شد.

در این فاصله زمانی عدم توجیه برخی نمایندگان و مسوولین و متولیان امنیتی موجب شد تا مدتها بحث بر روی جایز نبودن واگذاری مجوز به یک اپراتور اماراتی باشد و شایعات ریز و درشت در این‌باره نقل محافل گردد. در نهایت نیز از عدم اجرای تعهدات از سوی اتصالات سخن گفته شد و به قول وزیر محترم "پروانه از دست اتصالات پرید". در این میان سوالات زیادی بی‌پاسخ ماند: آیا اتصالات فهمید قیمت پیشنهادی اش بالا بوده و برای ابطال مزایده دنبال بهانه بود؟ طرف ایرانی-تامین تلکام- جلوی پای اتصالات سنگ اندازی کرد یا اتصالات جلوی پای او؟ آیا اصلاً مسوولین از اعطای مجوز اپراتور سوم به اتصالات پشیمان شدند؟

اما این پایان ماجرا نبود. اپراتور کویتی زین که در بسیاری از کشورهای خاورمیانه و آفریقا صاحب شبکه است به همراه شریک ایرانی‌اش (موسوم به کنسرسیوم زین ایران) مشتری دوم اپراتور سوم ما بود. در حالی که مسوولین رگولاتوری بر پرداخت رقم برنده اول از سوی زین برای اخذ مجوز اصرار داشتند، این اپراتور بر کوتاه نیامدن از قیمت پیشنهادی خود تاکید کرد تا جایی که حتی کنار گذاشته شدن از فرایند مزبور را به عقب نشینی از قیمت خود ترجیح داد.

اکنون طبق قانون با کنار رفتن دو برنده اول، مزایده باطل شده و همه چیز به خانه اول برگشته است.

گروهی داد "چه نیاز به اپراتور سوم داریم؟ همین دو اپراتور ما را بس است! مجوز نسل سوم را به این نورچشمی‌ها بدهید!" سر داده و گروهی دیگر دم از تجدید مزایده بدون الزام حضور اپراتور خارجی می‌زنند و دسته سوم خواهان اعطای مجوز به کنسرسیوم داخلی با ترک تشریفات (بدون مزایده) هستند.

اما در میان این سه راه‌حلی که ارایه شده است راه حل سوم نسبت به دوتای اول با توجه به شرایط موجود عاقلانه‌تر می‌نماید زیرا:

اعطای مجوز نسل سوم به همراه اول یا ایرانسل به جای ورود اپراتور جدید قطعاً بدترین راه حل ممکن است. گذشته از آنکه وجود سه اپراتور برای شکل گیری رقابت سازنده در بازار یک نیاز حداقلی است، این دو اپراتور در زمینه رعایت حقوق مشترکین و ارایه سرویس‌های با کیفیت (آنهم سرویس‌های ابتدایی تلفن همراه) کارنامه قابل قبولی ندارند، چه رسد به آنکه بخواهند سرویس‌های نسل سوم ارایه کنند.

تجدید مزایده ولو با شرایط جدید نظیر عدم الزام به حضور اپراتور خارجی نیز به صلاح نیست؛ زیرا اولاً از زمان مزایده اول تاکنون نه تغییر قابل ملاحظه‌ای در اوضاع اقتصاد جهان به وجود آمده و نه شرایط اقتصادی-مخابراتی ایران پیشرفت خاصی کرده است که بر پیشنهاد متقاضیان تاثیر مثبتی بگذارد (اگر نگوییم شرایط به سمت بدتر شدن رفته است) از این رو برگزاری مزایده مجدد به احتمال فراوان منجر به حضور شرکت‌های ضعیف‌تر و با پیشنهاد قیمت‌های بسیار پایین‌تری از سطح فعلی خواهد شد.

اعطای مجوز به کنسرسیوم داخلی و ملزم نمودن آن به یافتن اپراتور خارجی-که بسیاری از فعالان مخابراتی هم در این چند هفته به این راهکار تاکید کرده‌اند- هم حرکتی در راستای استفاده از توان داخل و منطبق بر قوانین موجود است و هم توان چانه‌زنی طرف ایرانی را با شریک خارجی بالا می‌برد (چرا که صاحب مجوز سرمایه‌گذاری شبکه نسل سوم در این بازار جذاب، طرف ایرانی است) و احتمال حضور اپراتور خارجی قوی‌تری را در ایران فراهم می‌سازد.

به نظر نگارنده این مشکل نیز دیر یا زود و لو به خون جگر حل خواهد شد اما یک حرف با مسوولین می‌ماند و آن اینکه آقایان! دوصدگفته چون نیم کردار نیست. پس به جای امروز و فردا کردن هر چه سریع‌تر به فکر حل مشکل باشید؛ چرا که هر روزی که می‌گذرد تیشه‌ای است که بر منافع مشترکین ایرانی فرود می‌آید.

محمد کشوری

دبیرعلمی همایش تلفن همراه چشم اندازها و چالش‌ها

گروه علمی تحلیلی طیف