قوانین پشت فیلم فرهادی ایستاده است

بررسی حواشی انتخاب «گذشته» برای معرفی به آکادمی اسکار

به اعتقاد حسندوست یکی از اعضای هیات انتخاب، گزینش فیلم «گذشته» تحقیر سینمای ایران نیست بلکه باعث افتخار است که کارگردانی همچون اصغر فرهادی داریم، این انتخاب با دقت و علم کافی و با در نظر گرفتن شرایط موجود سینمای ایران انجام شده است

فیلم «گذشته»، با توجه به اینکه کارگردان (فرهادی)، فیلمنامه‌نویسان (فرهادی و معصومه لاهیجی)، یکی از بازیگران اصلی (علی مصفا) و مدیر فیلمبرداری (محمود کلاری)، ایرانی هستند، به نظر می‌رسد فیلم تا حد زیادی ویژگی‌های مورد نظر در بند E را داشته باشد

معرفی فیلم به اسکار هر سال در ایران با حاشیه‌هایی همراه می‌شود، گاه از زد و بندهایی صحبت می‌شود و زمانی تصمیم به تنبیه و تحریم اسکار گرفته می‌شود و یک سال هم پدیده سینمای ایران، اصغر فرهادی می‌تواند برای نخستین‌بار مجسمه معتبر اسکار را به ایران بیاورد. امسال هم معرفی نماینده ایران به اسکار با حواشی بسیار همراه شده است؛ «گذشته» در رقابت با «دربند» به کارگردانی پرویز شهبازی از سوی هیات ۹ نفره به عنوان نماینده ایران به اسکار معرفی شد. زبان فیلم که فرانسوی است از سوی گروه منتقد مورد حمله قرار گرفته و گاه هیات انتخاب متهم به بی‌اطلاعی از قوانین شدند. نگاهی به قوانین اسکار و همچنین اظهارات تعدادی از هیات انتخاب می‌تواند نشان دهد. خبرآنلاین در گزارشی جزییات تمامی قوانینی که می‌تواند مربوط به حضور «گذشته» در اسکار باشد را تشریح کرده است. در این گزارش آمده:

انتخاب «گذشته» از این جهت که تمام فیلم در پاریس فیلمبرداری شده و داستان آن هم در فرانسه اتفاق می‌افتد و بیشتر عوامل آن غیرایرانی هستند، بحث‌هایی را در محافل سینمایی به همراه داشته است. گروهی اعتقاد دارند فیلم فرهادی با توجه به این شرایط نمی‌تواند نماینده سینمای ایران در اسکار باشد. هرچند اعتراض‌های منتقدان انتخاب فیلم فرهادی، قابل بحث است، اما برابر با قوانین ویژه جایزه فیلم خارجی‌زبان می‌توان این‌طور استدلال کرد که «گذشته» شرایط حضور در بخش فیلم خارجی‌زبان را دارد. برابر با بند E بخش «واجد شرایط بودن» از قانون سیزدهم آکادمی علوم و هنرهای سینمایی که قوانین ویژه جایزه فیلم خارجی‌زبان در آن تصریح شده (اینجا)، «کشور ارائه‌دهنده باید تصدیق کند که کنترل خلاقانه فیلم ارائه‌شده عمدتا در دستان شهروندان یا افراد مقیم آن کشور بوده است.»ملیت دست‌اندرکاران تولید یک فیلم می‌تواند در تصمیم آکادمی در اینکه فیلمی را در بخش خارجی‌زبان واجد شرایط بداند، موثر باشد.

تاکنون چند فیلم به همین دلیل از سوی آکادمی رد شده‌اند. سال ۲۰۰۷ فیلم «هوس، احتیاط» به کارگردانی آنگ لی از سوی تایوان برای شرکت در هشتادمین دوره جوایز اسکار معرفی شد، اما آکادمی فیلم را نپذیرفت. سخنگوی آکادمی آن سال در توضیح این تصمیم گفت: «این فیلم شایسته حضور در بخش فیلم خارجی نبود، چون قوانین ایجاب می‌کند از میان عوامل تولید یک فیلم، صرف نظر از تهیه‌کننده، کارگردان و نویسنده، حداقل در چند بخش افرادی با ملیت کشوری حضور داشته باشند که آن فیلم را به آکادمی معرفی کرده است.

مدیر فیلمبرداری، تدوینگر، آهنگساز، طراح صحنه، طراح لباس، صداگذار و هیچ یک از بازیگران اصلی «هوس، احتیاط» تایوانی نیستند.»درباره فیلم «گذشته»، با توجه به اینکه کارگردان (فرهادی)، فیلمنامه‌نویسان (فرهادی و معصومه لاهیجی)، یکی از بازیگران اصلی (علی مصفا) و مدیر فیلمبرداری (محمود کلاری)، ایرانی هستند، به نظر می‌رسد فیلم تا حد زیادی ویژگی‌های مورد نظر در بند E را داشته باشد. «گذشته» برابر با دیگر بندهای بخش «واجد شرایط بودن» نیز برای حضور در بخش فیلم خارجی‌زبان مشکلی ندارد.

در بند A آمده: «فیلم ارائه‌شده باید ابتدا از ۱ اکتبر ۲۰۱۲ تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۳ در کشور معرفی‌کننده نمایش داده شده باشد. فیلم‌های معرفی شده باید حداقل هفت روز پیاپی در یک سینما به نمایش درآمده باشند و نمایش آنها با فروش بلیت همراه باشد.»دیگر موارد این بند به موارد تکنیکی چون نمایش فیلم ارائه‌شده به صورت نسخه‌های ۳۵ یا ۷۰ میلی‌متری، یا قالب دیجیتال ۲۴ یا ۴۸ فریم و... اختصاص دارد که همه این موارد درباره «گذشته» صدق می‌کند. برابر با بند B، «نمایش فیلم در موعد مقرر باید همراه با تبلیغات تجاری و به شکل طبیعی و مرسوم در صنعت باشد. اکران فیلم در ایالات متحده ضروری نیست.»

بند C تصریح می‌کند: «فیلم معرفی‌شده نباید پیش از اکران تجاری در سینما از تلویزیون یا اینترنت پخش شده باشد.»در بند D هم آمده است: «دیالوگ‌های فیلم چه در نسخه اولیه چه در نسخه نهایی باید عمدتا به زبان یا زبان‌هایی غیر از انگلیسی باشد. بودن زیرنویس به زبان انگلیسی و به صورت دقیق، ضروری است.»با این حال، در نهایت برابر با بند F، تصمیم نهایی درباره همه موارد ذکر شده با خود آکادمی است. تصمیم درباره شایسته نبودن یک فیلم برای حضور در بخش خارجی‌زبان عموما پیش از نامزد شدن یک فیلم روی می‌دهد. تنها استثنا «جایی در دنیا» (۱۹۹۲) نماینده اروگوئه در شصت و پنجمین دوره جوایز آکادمی بود که هرچند نامزد اسکار شد، اما چون به تشخیص آکادمی بیشتر عوامل آن اروگوئه‌یی نبودند، از رای‌گیری نهایی خارج شد.

نکته دیگر اینکه از سال ۲۰۰۶ فیلم‌های معرفی‌شده لزوما نباید به زبان کشور معرفی‌کننده باشند. این قانون تا پیش از آن اجازه نمی‌داد کشورها فیلم‌هایی را به اسکار بفرستند که بخش زیادی از دیالوگ‌های آن به زبانی غیر از زبان بومی کشور معرفی‌کننده است. مهلت ارسال فیلم‌های خارجی‌زبان به آکادمی اول اکتبر (۹ مهر) به پایان می‌رسد. اسامی پنج نامزد نهایی بخش اسکار فیلم خارجی‌زبان پنجشنبه ۱۶ ژانویه ۲۰۱۴ (۲۶ دی) همراه نامزدان دیگر بخش‌ها اعلام خواهد شد. هشتاد و ششمین دوره جوایز آکادمی یکشنبه دوم مارس (بامداد دوشنبه ۱۲ اسفند به وقت ایران) در دالبی تیه‌تر در هالیوود‌اند هایلند در لس‌آنجلس برگزار می‌شود.

واکنش حسندوست به منتقدان

حسن حسندوست یکی از اعضای هیات انتخاب در گفت‌وگو با ایسنا، بیان کرد: این نخستین باری بود که در کمیته انتخاب فیلم برای آکادمی حضور داشتم که البته این مساله برایم اهمیت زیادی داشت چون علاقه‌مند بودم نظر خود را برای فیلمی که از ایران ارسال می‌شود، اعلام کنم. او ادامه داد: اعضایی که در این کمیته انتخاب شده بودند از افراد معتبر و درجه یک سینما هستند که مردم شناخت نسبت به آنها دارند، اما متاسفانه روز گذشته پس از اعلام نماینده نهایی ایران برای اسکار مطلبی را شنیدم که تعجب‌آور بود. حسندوست با اشاره به ارزش‌های فیلم «دربند» که نشان داد کارگردانش از چه میزان توانایی و اعتبار برخوردار است، افزود: آنچه تهیه‌کننده این فیلم مطرح کرده عجیب است چراکه اعضای کمیته انتخاب بچه نیستند که کسی به آنها اطلاعات غلط بدهد. البته من به دیگران کاری ندارم ولی خودم ۳۰ سال است که در این حوزه فعالیت می‌کنم و اطلاعات کافی نسبت به قوانین آکادمی اسکار دارم. او با بیان اینکه امیدوارم آقای شهبازی (کارگردان «دربند») برای تهیه‌کننده فیلمش توضیح دهد که اعضای کمیته چه کسانی بوده‌اند، چون به نظر می‌رسد هیچ شناختی از آنها ندارد، گفت: چرا گفته شده که انتخاب فیلم «گذشته» خجالت‌آور است؟ آن هم در شرایطی که پشت این فیلم یک کارگردان ایرانی است و سینمایش در جهان شناخته شده است. حسندوست با تاکید بر اینکه انتخاب فیلم «گذشته» تحقیر سینمای ایران نیست بلکه باعث افتخار است که کارگردانی همچون اصغر فرهادی داریم، تصریح کرد: این انتخاب با دقت و علم کافی و با در نظر گرفتن شرایط موجود سینمای ایران انجام شده است و ارزش‌های فیلم آقای شهبازی را فراموش نخواهیم کرد.

پاسخ اسفندیاری به حواشی انتخاب «گذشته»

امیر اسفندیاری در پی اعتراض‌هایی که به انتخاب فیلم «گذشته» برای معرفی به اسکار مطرح شده است، در گفت‌وگویی با ایسنا، بیان کرد: کمیته انتخاب با دقت، با صرف وقت بسیار و بحث‌های چالشی زیاد پس از جلسات طولانی و با در نظر گرفتن قوانین آکادمی اسکار به این نتیجه رسید که فیلم «گذشته» به کارگردانی اصغر فرهادی انتخاب شود.

او با اشاره به اینکه در جلسات کارشناسی مسائل مختلفی از جمله زبان و فرهنگ ایرانی و نیز صنعت کنونی سینمای ایران مدنظر قرار گرفت، ادامه داد: این یک دیدگاه سطحی است که تصور شود، اعضای ۹ نفره کمیته انتخاب، ناآگاهانه فیلمی را براساس یکسری اطلاعات غلط انتخاب کرده‌اند. چرا که از سال ۲۰۰۷ قید زبان بومی از مقررات اسکار حذف شد و به واسطه همین تغییر مقررات، فیلم «عشق» به کارگردانی میشل هانکه از اتریش به اسکار معرفی شد. در حالی که این فیلم به زبان فرانسوی و در فرانسه ساخته شده بود و فقط نیروی خلاقه آن یعنی فیلمنامه‌نویس و کارگردان از کشور اتریش بودند.

اسفندیاری با تاکید بر اینکه ما قطعا پاسخگوی انتخاب صورت گرفته هستیم، ‌گفت: برای هر تصمیمی که گرفته می‌شود، پاسخگو هستم. همان طور که در طول این سال‌ها هیات انتخاب فیلم اسکار در نهایت آزادی و داشتن اطلاعات کامل و بدون اینکه تصمیم آنها به جهت خاصی سوق داده شود، تصمیم‌گیری کردند و همیشه هم پاسخگو بوده است. مدیر بخش بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی یادآور شد: البته در معرفی فیلمی از سینمای ایران به اسکار، دو سال استثنایی وجود داشته است که یکی به فیلم «بدرود بغداد» و دیگری به فیلم «گبه» برمی‌گردد. در زمانی که فیلم «گبه» به اسکار معرفی شد، قرار بود «بچه‌های آسمان» بررسی شود که اتفاقاتی افتاد و در نهایت اکران و معرفی فیلم مجید مجیدی برای معرفی به اسکار یک سال به تاخیر افتاد و فیلم «بدرود بغداد» هم چند سال قبل بدون هیچ گونه بررسی توسط هیات ارزشیابی و نظارت به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار معرفی شد.