روایتی طنز از فرهنگ شهرنشینی

نگاهی به سریال مهمانان ویژه

رابرت ازرا پارک جامعه‌شناس مطرح آمریکایی که حوزه اصلی تمرکزش روی جامعه‌شناسی شهری بوده است شهر را یک موقعیت ذهنی و کالبدی از آیین و سنت‌ها، نگرش‌های سازماندهی شده و نیز گرایش‌هایی تلقی می‌کند که به صورت فطری در این سنت وجود دارد.

به عقیده او شهر تنها یک مکانیسم فیزیکی و ساختاری تصنعی نیست و در برگیرنده فرآیندهای حیاتی مردمی است که آن را می‌سازند.

به عقیده پارک، شهر در نهایت، مسکن طبیعی انسان متمدن است و به همین دلیل محدوده‏ای فرهنگی است که به وسیله نوع خاص فرهنگی‏اش مشخص می‏شود.

از همین تعاریف و ویژگی‌ها می‌توان نتیجه گرفت فرهنگ شهری ساخته همان مردمانی است که در شهر زندگی می‌کنند و این فرهنگ کمک می‌کند تا شهرنشینان در فضایی که فرآیند مدرنیته را پشت سر می‌گذارد کنار هم راحت‌تر زندگی کنند.

قواعدی که فرهنگ شهرنشینی را به وجود می‌آورند باید برای همه مردم یک شهر درونی شود تا انبوه آدم‌های شهری بتوانند بر اساس همین قواعد مشترک که گونه‌گونی آنها را تا حدی همگون می‌کند زندگی مسالمت‌آمیزی داشته باشند.

اما سخن از فرهنگ شهرنشینی و آموزش شهروندی که به میان می‌آید انگشت اشاره به سمت رسانه‌ها و در راس آنها تلویزیون به عنوان اصلی‌ترین و موثرترین رسانه در این زمینه نشانه می‌رود.

تلویزیون ظرفیت‌های زیادی دارد که به واسطه همین ظرفیت‌ها می‌تواند در قالب‌های متنوع و به صورت پیام‌های مستقیم و غیرمستقیم قواعد شهرنشینی را به شهروندان یادآوری کند و می‌توان انتظار داشت این پیام‌ها به دلیل گستره وسیع اطلاع‌رسانی این رسانه جمعی در ابعاد وسیعی منعکس خواهند شد.

گونه‌های مختلف تلویزیونی از قبیل برنامه‌های ترکیبی، نمایشی، طنز، مستند و... هر کدام به واسطه علاقه‌مندان مشخصی که دارند، می‌توانند طیف‌های مختلفی از مخاطبان را تحت پوشش قرار دهند و در این میان سریال‌های تلویزیونی عامه‌پسند که از طیف وسیع‌تر مخاطبان برخوردارند قدرت بیشتری برای پیام‌رسانی در حوزه شهروندی خواهند داشت.

در جدیدترین اقدام رسانه‌ای، شبکه تهران - که به شبکه پایتخت نیز مشهور است و سعی دارد در راستای فرهنگسازی قواعد شهروندی نیز فعال‌تر از دیگر شبکه‌ها عمل کند - مجموعه تلویزیونی مهمانان ویژه را روی آنتن فرستاده که هرچند مجموعه‌ای طنز است، اما در‌ لا‌به‌لای داستان‌ها و ماجراهایی که روایت می‌کند نگاهی موشکافانه به آسیب‌هایی دارد که رعایت‌نکردن فرهنگ شهرنشینی می‌تواند همراه داشته باشد.

داستان این سریال درباره مجید کشاورز، استاد جوان و موفق دانشگاه است که به تنهایی در طبقه بالای خانه کیهانی (رییس دانشگاهی که در آن تدریس می‌کند) زندگی می‌کند.

پریسا، دختر کیهانی دانشجوی مجید در دانشگاه است و علاقه‌ای بین آنها به وجود آمده است. مجید از او خواستگاری می‌کند و آقای کیهانی از مجید می‌خواهد همراه خانواده خود، آخر هفته برای مراسم خواستگاری به خانه آنها برود و مشکلات مجید از همین جا آغاز می‌شود.

در اولین مواجهه با سریال تلویزیونی مهمانان ویژه یکی از نقاط قوت آن در نحوه معرفی شخصیت‌ها بخوبی نمایان می‌شود.

همه مخاطبانی که قسمت اول این مجموعه را دیده‌اند از همان ابتدا و در رویدادهایی که ماجرای داستان را به جلو هدایت می‌کرد با تک‌تک شخصیت‌ها آشنا شدند و مانند برخی سریال‌های تلویزیونی دیگر، روند معرفی شخصیت‌ها نه کند بود و نه به صورت وصله‌ای ناجور در کلیت سریال تلقی شد.

همچنین علاوه بر معرفی شخصیت‌ها، نمایش روابط و نسبت‌های فامیلی و خانوادگی آنها و ارتباطاتی که با یکدیگر دارند نیز به صورتی کاملا منطقی در اختیار مخاطبان قرار گرفت.

مهمانان ویژه با رویای مجید کشاورز آغاز شد که در خواب می‌بیند دکتر کیهانی در بالای سن او را برای دخترش خواستگاری می‌کند.

او در همین حین با صدای ساعت از خواب بر می‌خیزد و سراسیمه و همان‌طور که در رویایش دیده بود به سمت دانشگاه می‌رود، اما این‌بار رییس دانشگاه به جای خواستگاری، او را به عنوان یکی از استادانی که مقاله‌هایش مورد تایید مراکز علمی قرار گرفته دعوت می‌کند تا به بالای سن بیاید.

از همین ابتدا و با مشاهده اولین سکانس‌ها تکلیف مخاطب مشخص می‌شود و می‌فهمد سریالی که به دیدن آن نشسته مضمونی طنز دارد.

جواد رضویان که خودش از بازیگران شناخته شده مجموعه‌های طنز است هرچند پیش از این سابقه کارگردانی داشته در مهمانان ویژه یک‌بار دیگر به سراغ گونه مورد علاقه‌اش رفته و ترکیب بازیگران نیز نشان می‌دهد با موقعیت‌های طنز مواجه خواهیم شد و شاید بتوان گفت همین ترکیب بازیگران یکی دیگر از نقاط قوت این مجموعه است، چراکه برخی از آنها را پیش از این در مجموعه یا فیلم‌های طنز ندیده بودیم، اما در این اثر موفق ظاهر شده‌اند.

علیرضا خمسه نیز به واسطه گریم متفاوت و نقش متفاوتی که با دیگر تجربیاتش دارد بخوبی در نقش جعفر کشاورز جا افتاده و موقعیت‌هایی را به وجود می‌آورد که به دل مخاطب می‌نشیند.

طنزهای موقعیت مجموعه تلویزیونی مهمانان ویژه بدون تعارف مخاطب را می‌خنداند و از این حیث می‌توان آن را در زمره مجموعه‌های خوب طنز قلمداد کرد.

تقابل میان خانواده‌ای برخاسته از جامعه سنتی که به قواعد شهروندی اشراف ندارند و خانواده‌ای که تجربه زیسته آنها محیط شهری بوده منجر به ایجاد این موقعیت‌های طنز شده و تفاوت‌های دو سبک زندگی مدرن و سنتی به گونه‌ای که هیچ‌کدام به آن دیگری ارجح‌تر نشان داده نمی‌شود بی‌طرفی این مجموعه را نیز زیرسوال نبرده است.

همچنین بیان معضلاتی از قبیل عجله در رانندگی و عدم رعایت حق‌تقدم، پارک نامناسب اتومبیل، هدر دادن آب، رعایت‌نکردن فرهنگ آپارتمان‌نشینی، دروغ گفتن، فرار از صحنه تصادف و... از جمله پیام‌هایی است که در لابه‌لای موقعیت‌های طنز این مجموعه به آن اشاره می‌شود.

مهمانان ویژه توانسته، داستانش را روایت کند و پیام‌هایش را در لایه‌های زیرین داستان انعکاس دهد. این مجموعه همچنین به منطق داستانی خود پایبند است که در میان آثار طنز نمونه موفقی محسوب می‌شود.

مبینا بنی‌اسدی