از زبان شناسی

هر چند تا به حال تعریفی از زبان ارائه نشده كه مورد قبول تمام زبان شناسان باشد, ولی هر مكتب زبان شناسی تعریفی ارائه داده كه در حوزه ای و از دیدگاهی كه از آن حوزه برمی خیزد صحیح است و كاربرد دارد, البته یك سری از نظریات همگانی است و تقریباً مورد قبول همه است

«ما زبان مادری مان را طی بخش بزرگی از زندگی مان همچون واقعیتی طبیعی می پذیریم و آن را به كار می گیریم، یا چون به كارش گیرند آن را می فهمیم، بی آنكه نسبت به آن هرگز خودآگاه باشیم یا درباره آن اظهارنظر كنیم.» این جملات، جملاتی است كه با آن كتاب بی همتا و منحصر به فرد «تاریخ مختصر زبان شناسی» نوشته آر.اچ. روبینز ترجمه علی محمد حق شناس شروع می شود و در ادامه ۵۹۳ صفحه ای این كتاب با تاریخ زبان شناسی روبه رو می شویم، با افراد، مكاتب، حلقه ها و... كه از یونان باستان تا حال حاضر در سراسر دنیا پتانسیل خود را صرف پی بردن به راز و رمزهای زبان كرده اند.

هر چند تا به حال تعریفی از زبان ارائه نشده كه مورد قبول تمام زبان شناسان باشد، ولی هر مكتب زبان شناسی تعریفی ارائه داده كه در حوزه ای و از دیدگاهی كه از آن حوزه برمی خیزد صحیح است و كاربرد دارد، البته یك سری از نظریات همگانی است و تقریباً مورد قبول همه است.

زبان یكی از توانایی های عام هر انسانی است و از نگاهی زبان نظام یا سازگانی است كه عناصر یا واحدهایش در رابطه متقابل با یكدیگرند.

به عبارتی عناصر و واحدهایش در رابطه متقابل با هم موجودیت خود را به ثبت می رسانند و مطالعه آنها بدون در نظر گرفتن عناصر متقابل شان امكان پذیر نیست. اگر ما معنی واژه ای را ندانیم به یك لغت نامه مراجعه می كنیم و در برابر آن واژه یا واژه هایی را می بینیم. ارتباط متقابل واژه مبدا و مقصد است كه در چرخشی كه كل واژه ها را در یك زبان دربرمی گیرد یك نظام را تشكیل می دهد، نظامی كه یكی از واحدهای تشكیل دهنده زبان است.

و زبان شناسی یعنی مطالعه علمی زبان طبیعی بشر به ماهیت زبان و ارتباط می پردازد.

و اگر نگاهی به تاریخ این رشته بیندازیم و تاثیرات افراد و هر نوع نگرش را درجه بندی كنیم می توان به جرات گفت: تاثیر گذارترین فرد در طول تاریخ این علم فردینان دوسوسور بوده است. وی كه نبوغش در این علم پرورش یافته بود، در طول عمر خود سرسختانه به جست وجوی قانون هایی پرداخت كه بتواند اندیشه های او را از میان آشفتگی های نظریه های زبان شناسی هدایت كند.

او در سال ۱۹۰۶ بر كرسی استادی دانشگاه ژنو تكیه زد.

وی تدریس سه دوره زبان شناسی همگانی را بین سال های ۱۹۰۶ تا ۱۹۱۱ به عهده گرفت ولی هرگز كتابی منتشر نكرد. بعد از مرگ وی دو تن از همكارانش به نام های شارل بالی و آلبرسه شه یه از دست نوشته های او كه به وسیله همسرش جمع آوری شد و جزوه های شاگردانش دوره زبان شناسی عمومی سوسور را به چاپ رساندند. بعد از چاپ این كتاب دامنه نفوذ او در زبان شناسی به مراتب بیشتر از نفوذ و تاثیر هر كسی دیگر شد تا جایی كه به جرات می توان گفت زبان شناسی قرن بیستم را خود او آغاز كرده است و در حوزه زبان شناسی انقلابی كپرنیكی پدید آورده.

دوره زبان شناسی عمومی سوسور را دكتر كورش صفوی به فارسی برگردانده و انتشارات هرمس افتخار چاپ آن را دارد. این كتاب شامل مباحثی مثل نگرش همزمانی و درزمانی، همنشینی و جانشینی، دال و مدلول و... است. دوره زبان شناسی عمومی سوسور تا حال حاضر بسیاری از نظریات معتبر زبان شناسی را بر تنه خود چون شاخه ای رویانده و می رویاند.

منابع:

۱- آر.اچ. روبینز، تاریخ مختصر زبان شناسی، ترجمه علی محمد حق شناس، تهران، مركز.

۲- فردینان دوسوسور، دوره زبان شناسی عمومی، ترجمه كورش صفوی، تهران، هرمس.

۳- كورش صفوی، از زبان شناسی به ادبیات جلد،۲ تهران، سوره مهر

مهدی پهلوان پور