اختلال خواب, یكی از علل مرگ ناگهانی

از شایع ترین علل اختلالات خواب, بی خوابی و بدخوابی رعایت نكردن اصول مربوط به بهداشت خواب است و بهداشت خواب شامل مجموعه اقداماتی است كه به افراد كمك می كند خواب راحتی داشته باشند, در واقع بهداشت خواب همان عادت سالم خوابیدن است

بسیاری از اختلالات روانی به دلیل اختلالات خواب بروز می‌كند و یكی از علل مرگ ناگهانی، اختلالات خواب و قطع تنفس در زمان خواب است. طب خواب سرفصل جدیدی از علم پزشكی است كه از اواسط دهه ۸۰ میلادی به تدریج با توجه به اختلالات جسمی، روانی، عصبی و عوارض و اختلالات تنفسی، قلبی و عروقی اهمیت پیدا كرد و در نتیجه طب خواب شكل گرفت و به مرور، دوره‌های تحصیلات تكمیلی درباره طب خواب راه‌اندازی شد. آیا می‌دانید حادثه چرنویل و غرق‌شدن كشتی تایتانیك به علت بروز اختلالات خواب رخ داده‌اند؟

دكتر محمد فرهادی می‌گوید: <در ایران، سال ۱۳۷۳ بحث‌های اولیه طب خواب مطرح شد كه در پی آن، سال ۱۳۸۲ مركز اختلالات خواب تاسیس شد و تاكنون تعدادی سمینار و كارگاه در خصوص اختلالات خواب برگزار شده است. انجمن طب خواب ایران نیز با حضور متخصصان رشته‌های گوناگون پزشكی با تصویب اساسنامه آن در سال ۱۳۸۴ در حال فعالیت است.>

وی خر‌خر كردن موقع خواب، خستگی، كوفتگی، اضطراب، بی‌حوصلگی و سردرد با وجود خواب شبانه ۶ تا ۸ ساعت‌، دردهای عضلانی، خواب‌آلودگی زمان رانندگی در روز، خواب‌آلودگی زمان تماشای تلویزیون و مطالعه را از علائم اختلالات خواب ذكر می‌كند؛ همچنین افرادی را كه به‌تازگی دچار بیماری‌های قند شده‌اند یا تحت درمان بیماری قند بوده‌اند و در حال حاضر به مقدار بالاتری انسولین نیازمند هستند، افرادی می‌داند كه ممكن است دچار اختلالات خواب باشند. با مطالعات جدید علمی ثابت شده ‌است، خواب یك مرگ موقت نیست بلكه حالت فعال زندگی است كه یك‌سوم عمر انسان را تشكیل می‌دهد كه اگر این یك‌سوم به خوبی برگزار نشود می‌تواند روی مابقی زندگی انسان هم تاثیر داشته باشد.

در طول خواب، ارگان‌های بدن در حالت آرامش، فعالیت دارند و خودشان را برای حالت بیداری انسان آماده می‌كنند. انسان در مدت خواب به طور موقت به تحریكات محیطی جواب نمی‌دهد اما امواج مغزی در زمان خواب یك حالت فیزیولوژیك دارد. دكتر فرهادی، وزن بالا با توجه به شاخص حجم بدن، دور گردن بیش از حد، افزایش بالای چربی خون، استفاده از كافئین‌هایی مانند قهوه و نوشابه در آخر شب و تحرك‌نداشتن و ورزش‌نكردن را از عوامل ایجاد اختلالات خواب ذكر می‌كند و می‌گوید: <در جهان ۲ درصد زنان و ۴ درصد مردان دچار اختلالات خواب هستند.> وی خاطرنشان می‌كند: <افراد اگر دچار علائم ذكر شده اختلالات خواب شدند، می‌توانند به مراكز اختلالات خواب مراجعه كنند. این مراكز بعد از انجام تست‌های لازم و تشخیص اختلالات فرد بیمار، اقدامات لازم را درباره معرفی بیمار به پزشكان متخصص انجام خواهند داد.>

دكتر خسرو صادق نیت از متخصصان آشنا به طب خواب نیز می‌گوید: <با توجه به شیوع بسیار بالای بیماری‌ها و اختلالات مرتبط با خواب، طب خواب در طب نوین جایگاه ویژه‌ای یافته است، به گونه‌ای كه در كشورهای پیشرفته كمتر بیمارستان و شهری را می‌توان یافت كه به این مهم به‌طور جدی نپرداخته باشد. براساس آمارهای به‌دست آمده بیشترین علت مرگ و میر بعد از بیماری‌های قلب و عروقی را سوانح و حوادث به خود اختصاص می‌دهند و ثابت‌شده است یكی از شایع‌ترین علل ایجاد حوادث، اختلالات خواب است.>

وی می‌افزاید: <اختلالات خواب طیف وسیعی از بیماری‌های مختلف را شامل می‌شود و تاكنون ۱۶۸ بیماری مرتبط با اختلالات خواب شناخته شده‌ و بسیاری از بیماری‌های روانی، گوش و حلق و بینی، مغز و اعصاب، اطفال، نورولوژی، قلب و عروق، ریه، غدد درون‌ریز و طب كار در اثر این اختلالات بروز می‌كنند كه شایع‌ترین آنها وقفه تنفسی در حین خواب است. همچنین در بحث مغز و اعصاب، اختلالات خواب می‌تواند باعث تشدید بروز تشنج در بیماران صرعی شود.>

او در ادامه می‌گوید: <آمار نشان می‌دهد كه ۶۲ درصد رانندگان در حالت خواب‌آلودگی رانندگی می‌كنند كه این مساله بسیاری از مرگ و میرها را در پی دارد، همچنین ۲۳ درصد افراد هنگام رانندگی به خواب می‌روند و ۱۲/۵ درصد از رانندگان در كشور ما از اختلالات خواب رنج می‌برند و ۴۰۰ هزار راننده حرفه‌ای كشورمان برای پیش‌گیری و یا درمان اختلالات خواب خواب خود هیچ اقدامی نمی‌كنند.> وی یكی دیگر از عوارض ابتلا به اختلالات خواب و محرومیت از آن را اتفاقاتی دانست كه در كارخانه‌های مختلف ضمن كار رخ می‌‌دهند و یا حوادث رانندگی كه براساس آمارها در پی مصرف الكل ایجاد می‌شود. در ضمن عدم تمركز و كاهش قدرت تصمیم‌گیری از عوارض ناشی از اختلالات خواب هنگام كار است.

وی در ادامه می‌گوید: <مواد شیمیایی كه در صنایع لاستیك‌سازی استفاده می‌شوند و همچنین سرب‌ها در كارخانه‌های مختلف از موادی هستند كه باعث ایجاد اختلالات خواب در افراد می‌شود. ‌دكتر علی‌اكبر نجاتی صفا در خصوص اختلالات خواب گفت: <یكی از شایع‌ترین علل اختلالات خواب، بی‌خوابی و بدخوابی رعایت نكردن اصول مربوط به بهداشت خواب است و بهداشت خواب شامل مجموعه اقداماتی است كه به افراد كمك می‌كند خواب راحتی داشته باشند، در واقع بهداشت خواب همان عادت سالم خوابیدن است.>

وی با اشاره به اینكه مهم‌ترین نكته درخصوص بهداشت خواب همراهی با ساعت زیستی بدن است افزود:< چرخه‌های خواب و بیداری هر فرد توسط ساعت زیستی بدن او تنظیم می‌شود كه بیدارشدن در یك ساعت خاص به تنظیم ساعت زیستی بدن كمك كرده و به فرد كمك می‌كند همیشه در همان ساعت خاص بیدار شود.> به گفته این روان‌پزشك برخی‌ افراد ‌برای‌ سرحال ‌شدن‌ باید ۹ ساعت بخوابند و برخی به ۶ ساعت خواب نیاز دارند ولی نیاز اكثر افراد با حدود ۷ تا ۸ ساعت خواب تامین می‌شود.

قرارگرفتن در معرض نور خورشید در بعدازظهرها و مواجهه با نور در ساعات بیداری نیز به تنظیم ساعت زیستی بدن كمك می‌كند. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران تصریح می‌كند: <اگر فرد ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پس از رفتن به اتاق خواب همچنان برای خواب مشكل داشته باشد، باید به اتاق دیگری برود و با انجام كارهایی مثل مطالعه یا گوش دادن رادیو تا حد امكان دچار خواب‌آلودگی شود و بعد برای خواب به رختخواب برود؛ همچنین استفاده از تشك‌هایی كه خیلی نرم و خیلی سفت نباشند، مناسب بودن دمای اتاق خواب، آرام و ساكت بودن محیط خواب و در صورت نیاز استفاده از گوش‌بند در بهبود خواب نقش مهمی دارند.> وی می‌افزاید: <نیكوتین موجود در سیگار، ماده‌ای محرك و دارای عوارضی مانند افزایش ضربان قلب و افزایش فشارخون است كه باعث می‌شود فرد برای خواب رفتن مدت زمان بیشتری را صرف كند.>

دكتر نجاتی صفا در كنار موارد ذكر شده با اشاره به نگرانی و دلشوره به‌عنوان یكی از علل بی‌خوابی می‌گوید: <كاهش نگرانی می‌تواند زمینه را برای خواب راحت فراهم كند. برای كاهش این نگرانی‌ها بهتر است فرد برنامه‌ریزی مشخص داشته باشد و زمان خاصی را به مشكلاتش كه باعث نگرانی و دلشوره او شده‌اند، اختصاص دهد تا در زمان خواب به آن فكر نكند. همچنین استفاده از تمرینات آرام‌سازی شامل آرام‌سازی عضلانی، تصورات خوشایند و تمركز بر آنها، استفاده از نوارهای آرام‌‌سازی، ماساژ و دوش آب گرم قبل از خواب به داشتن یك خواب سالم و آرام كمك می‌كنند.

قبل از خواب نیز توصیه می‌شود از مصرف ‌غذاهای سنگین پرهیز شود زیرا این نوع غذاها موجب سوزش سردل و بازگشت مواد غذایی از معده به مری می‌شود كه ایجاد اختلالات خواب را در پی دارد. پس توصیه می‌شود قبل از خواب از غذاهای سبكی مانند شیر و بیسكویت، فرنی، سوپ یا ماست استفاده كنید.>

محمد نیكونژاد