باشگاه ها زمانی درآمدزا می شوند که فوتبال خصوصی شود

خصوصی سازی علاوه بر حل مشکلات بخش دولتی, می تواند کمک بزرگی به افزایش مشارکت گسترده مردم, افزایش رقابت, سودآوری باشگاه هاو رونق اقتصادی صنعت فوتبال کند

خصوصی سازی علاوه بر حل مشکلات بخش دولتی، می تواند کمک بزرگی به افزایش مشارکت گسترده مردم، افزایش رقابت، سودآوری باشگاه هاو رونق اقتصادی صنعت فوتبال کند.

باشگاه‌های حرفه‌ای فوتبال ایران فقط به رقابت ورزشی می‌پردازند و از رقابت تجاری که دارای ابعاد و تاثیرات بیشتری است، غافل هستند و این درحالی است که در کشورهای صاحب نام فوتبال از جمله انگلستان به علت نوع مالکیت باشگاه‌های فوتبال که اغلب به شکل شرکت تجاری می باشند ، علاوه بر رقابت ورزشی در درون زمین، رقابت بسیار زیادی برای کسب درآمد بیشتر در خارج از میدان مسابقه وجود دارد و این امر باعث شده تا این باشگاه‌ها در هر دو حیطه موفقیت‌های بسیار زیادی را کسب کنند.

خصوصی سازی ورزش در کشورهای توسعه یافته دارای اهمیت بسیار زیادی بوده و با جدیت به این مقوله پرداخته شده است، یکی از مهمترین دلایل برای این امر اهمیت اقتصادی ورزش و تفریحات سالم است زیرا ورزش دارای اثرات اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم زیادی است که اثرات مستقیم آن شامل تولید کالا،تولید خدمات، صادرات ورزشی، ارتقای سطح سلامت جامعه، افزایش کارآیی نیروی کار و غنی سازی اوقات فراغت افراد است. بنابراین در این کشورها برای دستیابی به اهداف اقتصادی اشاره شده برنامه های بسیار منسجمی برای خصوصی سازی صنعت ورزش و بویژه باشگاه های ورزشی وجود دارد.

در مورد نحوه شکل گیری مالکیت باشگاههای فوتبال با دیدگاه اقتصادی و حرفه ای باید گفت از لحاظ تاریخی مالکیت بسیاری از باشگاههای فوتبال مانند شرکت های خصوصی بوده که گروههای کوچکی از تاجران محلی و سهامداران جزء که معمولااز هواداران پر و پا قرص آن تیم ها بودند صاحبان آن به شمار می آمدند. برای بررسی وضعیت باشگاههای کشورمان نیاز است نیم نگاهی به وضعیت باشگاههای کشورهای پیشرفته داشته باشیم . در گذشته بسیاری از باشگاه های اروپایی توسط مالکان ثروتمند و یا سیاستمداران اداره می شد؛ اما، طی چند دهه اخیر ساختار باشگاه داری در اروپا به شدت تغییر کرده است و اداره باشگاه ها به شرکت هاو موسسات با مسئولیت محدود سپرده شده است. از اوایل دهه ۹۰ میلادی باشگاه ها به دلیل افزایش هزینه های مختلف که بخش عمده آن شامل دستمزد بازیکنان بود، نیاز شدید به منابع مالی جدید پیدا کردند که کارشناسان خبره اقتصادی بهترین راه حل را پیوستن آنها به بازار بورس معرفی کردند. در انگلستان باشگاه تاتنهام نخستین باشگاهی بود که با عرضه سهام خود در سال ۱۹۸۳ بیش از ۳/۳ میلیون پوند درآمد بدست آورد، منچستر یونایتد نیز در سال ۱۹۹۱ وارد بورس لندن شد و بین سال های ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۷ شانزده باشگاه دیگر نیز به بورس راه یافتند ، در روسیه پس ازفروپاشی نظام اقتصادی سوسیالیستی دولت و روی آوردن به نظام اقتصاد آزاد باشگاه های ورزشی که دولتی اداره می شدند، به سرمایه دارانی مانند آبراموویچ و عثمانوف واگذار شدند. در ایتالیا نیز تمامی باشگاه ها خصوصی هستند که دو علت عمده دارد؛ یا به دلیل عشق و تمایل بخش خصوصی به حمایت از یک تیم و یا به دلیل مسایل اقتصادی و تبلیغاتی.

در واقع زمانی که یک شخص یا شرکت اداره یک تیم را برعهده دارد هر روز بدون آنکه پولی خرج کند بارها از او یا شرکتش صحبت می شود و نامش در رسانه ها و روزنامه ها مطرح می شود، در حالی که همان فرد و بخش خصوصی در عرصه تجاری برای انجام تبلیغ روزانه به این میزان باید هزینه بسیاری پرداخت کنند.

اگر در روند کلان خصوصی سازی ، وجهه عمومی آن تقویت رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال، مولفه های اصلی می باشند، در حوزه ورزش به تعابیر دیگری می رسیم:

▪ توسعه اقبال عمومی به ورزش

▪ توسعه نهادهای اجتماعی پشتیبان ورزش

▪ توسعه نهادهای اقتصادی متولی ورزش

با توجه به شواهد موجود به نظر می رسد باشگاه های حرفه ای فوتبال ایران فقط به رقابت ورزشی می پردازند و از رقابت تجاری که دارای ابعاد و تاثیرات بیشتری است، غافل هستند، از جمله مهمترین مشکلات باشگاه های فوتبال کشور کمبود منابع مالی و وابستگی شدید آنها به دولت است.

● مزایای خصوصی سازی باشگاه های فوتبال

با توجه به مطالبی که در مقدمه گفته شد خصوصی سازی باشگاهها و حرکت به سمت توسعه همه جانبه باشگاه داری یکی از ضروریات می باشد.

خصوصی سازی علاوه بر حل مشکلات بخش دولتی، می تواند کمک بزرگی به افزایش مشارکت گسترده مردم، افزایش رقابت، سودآوری باشگاه هاو رونق اقتصادی صنعت فوتبال کند.

آنچه مسلم است، باشگاه های ورزشی خصوصی برای افزایش سوددهی ورقابت با سایرین تلاش بیشتری خواهند کرد تا به فنون مدیریت علمی، فناوری پیشرفته و منابع درآمدی جدید و بیشتری دست یافته و با بهره گیری از نیروی انسانی متخصص درصدد افزایش کیفیت و کمیت خدمات و جلب رضایت هرچه بیشتر مشتریان خود خواهند بود و فقط در چنین شرایطی است که زمینه لازم برای رشد و گسترش صنعت فوتبال کشور فراهم خواهد شد و سرمایه های داخلی و حتی خارجی را به سمت خود خواهد کشاند.

اگر باشگاه ها در دست بخش خصوصی باشند، فوتبال درآمدزا می شود. چون مهمترین هدف بخش خصوصی کسب درآمد و سودآوری است، علاوه بر آن خرید سهام هر باشگاه به رشد و توسعه آن تیم کمک شایانی می کند و استفاده از این روش ها و اتخاذ تدابیر ویژه در مورد افزایش درآمد و کاهش هزینه های باشگاه ها، چشم انداز مثبتی از صنعت و باشگاه های فوتبال در آینده را نوید می دهد. دولت می تواند به جای اینکه کل هزینه باشگاه را بپردازد، این پول ها را به عنوان وام در اختیار آنها قرار دهد تا ساختار باشگاهی ایجاد کند، همان طور که ترکیه در دوران تورگوت اوزال وام های کلان با بازپرداخت بلندمدت به تیم ها داد تا آنها ساختار باشگاهی برای خود به وجود بیاورند و کم کم درآمدزا شده و برای بازپرداخت وام ها اقدام نمایند و نتیجه این امر طوری شد که امروزه باشگاه های فوتبال در این کشور دارایی های بسیار زیادی داشته و علاوه بر تامین نیازهای خود به دولت ترکیه نیز مالیات می پردازند.

امروزه باشگاه های ورزشی در جهان واحدهایی هستند که برای اهداف اقتصادی تشکیل و اداره می شوند. باشگاه ها برای کسب منافع اقتصادی، ورزش های خاصی را انتخاب می کنند و در آنها فعال می شوند، در تاسیس ورزشگاه ها سرمایه گذاری می کنند و سعی می کنند در حوزه های ورزشی انتخابی خود به رده های بالا برسند تا بتوانند بر آن اساس درآمد بیشتری کسب کنند.آنان اگر باشگاهی مطرح باشند، هواداران خود را خواهند داشت و از محل فروش بلیت برای ورود به ورزشگاه، اجازه فیلمبرداری و عکاسی، تبلیغات تجاری در زمین ورزشی یا روی لباس ورزشکاران و دریافت پول بابت انتقال بازیکنان به باشگاه های دیگر و نظایر آن درآمد کسب می کنند.

مدیران باشگاه ها بر این اساس باید شرایط خود را طوری تنظیم کنند که هزینه های تهیه امکانات ورزشی از جمله ورزشگاه، حقوق و مزایای بازیکنان و مربیان و سایر هزینه های باشگاه را بپردازند، سود به دست آورند، مالیات بپردازند و باقیمانده را به صاحبان سهام باشگاه پرداخت کنند، ولی صنعت فوتبال ایران هنوز نتوانسته از این موضوع بهره کافی ببرد ،همین قضیه صنعت فوتبال ایران را با مشکل مواجه کرده است چرا که فوتبال از دیگر صنایع مستثنی نیست.

بحث خصوصی شدن باشگاه ها یک امر اجتناب ناپذیر است که این مساله یک سری مقدمات می خواهد که باید در هیات دولت و مراکز قانون گذاری کشور به آن پرداخته شود تا خصوصی سازی به قهرمان پروری لطمه ای وارد نکند.

در کوتاه مدت با انتشار اوراق بدون سود برای هواداران می توان درآمدهایی را به دست آورد. این اوراق به قصد حمایت از باشگاه ها منتشر خواهند شد تا هواداران با خرید آن، بخشی از منابع مالی باشگاه های خود را تامین کنند. در این مدت سود این اوراق در اختیار باشگاه ها قرار خواهد گرفت تا کمک شایانی برای تامین منابع مالی آنها انجام شود. البته اصل مبلغ اوراق در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق بازپرداخت خواهد شد. در طول این مدت هواداران باشگاه ها سودی دریافت نخواهند کرد اما باشگاه های موردنظر از سود وجه تامین شده از محل انتشار اوراق، نیازهای خود را تامین می کنند.

باید دقت داشت که اجرای این راهکار نیازمند یک برنامه ریزی مدون، شناخت کافی از شرایط باشگاه ها، هواداران و عوامل موثر در این زمینه است و می توان با انتشار این اوراق، هواداران را در تامین منابع مالی باشگاه ها سهیم کرد. اما همزمان با ورود باشگاه ها به عرصه تجارت، گرایش صاحبان سرمایه به سرمایه گذاری در این صنعت پررونق، شدت و شتاب گرفته است. در چنین وضعیتی، استفاده از روش های نوین، حرفه ای و مطمئن در اداره باشگاه ها و رعایت حقوق سرمایه گذاران بیش از پیش گریزناپذیر شده است.

تبدیل باشگاه ها به شرکت های سهامی عام و ورود آنها به بورس اوراق بهادار یکی از روش های مورد استفاده در توسعه باشگاه ها از طریق مشارکت سرمایه گذاران و هواداران، در کنار توجه به حقوق قانونی آنهاست که الزام های خاص خود را به دنبال داشته است. پذیرش باشگاه ها در بورس اوراق بهادار و جلب سرمایه های عمومی از سیاست هایی است که از سال۱۳۸۲ مورد توجه مسوولان ورزشی کشور قرار گرفته و در حال حاضر نیز در راستای سیاست های کلی اجرای اصل۴۴ قانون اساسی ضرورت جداسازی آنها از بدنه دولت و واگذاری آنها به بخش خصوصی دوباره مطرح شده است. بر اساس سیاستهای ابلاغی اصل ۴۴ قانون اساسی۴۰ درصد سهام شرکتهای دولتی در بورس قابل واگذاری است و چون برخی از باشگاه های ورزشی نیز وابسته به دولت هستند، مسلما واگذاری سهام آنان بلامانع است.

این باشگاه ها باحضور در بورس می توانند از نظر اقتصادی رشد چشمگیری را تجربه کنند و از طرف دیگر یکی از راههای برطرف شدن مشکلات مالی باشگاه های ورزشی واگذاری سهام آن باشگاه ها در بازار بورس است.

● برون رفت

با توجه به مواردی که ذکر شد، حمایت دولت تنها راه خصوصی سازی باشگاه های ایرانی است ،دولت می تواند با الگو قرار دادن کشورهای همسایه، باشگاه های ایرانی را در یک پروسه پنج ساله به بخش خصوصی واگذار کند تا در آینده شاهد باشگاه های خصوصی و حرفه ای باشیم. در این برهه حساس دولت می تواند با پرداخت وام های بلندمدت و نظارت دقیق بر عملکرد باشگاه ها، شرایط خصوصی سازی باشگاه ها را فراهم کند تا ورزش ایران هرچه سریعتر به سوی حرفه ای گری گام بردارد. تاسیس و گسترش فعالیت شرکت‌های سرمایه‌گذاری، درآمدزایی از طریق حق پخش مستقیم مسابقات تلویزیونی، فروش حق پخش مسابقات فوتبال و تجدیدنظر در قیمت بلیت مسابقات می‌تواند به‌عنوان چهار گزینه پیشنهادی کاربردی در اقتصاد ورزش ایران مطرح شود. در حوزه خصوصی‌سازی در ورزش و واگذاری سهام باشگاه‌های فوتبال، اصلی‌ترین موضوع این است که برای کسب درآمد باید از بطن ورزش راهکارهای کسب درآمد را مورد توجه قرار گیرد‌.

در این میان نخستین محور، درآمدزایی از طریق حق پخش مستقیم مسابقات تلویزیونی است تا از این طریق موفق به افزایش درآمد و سود‌دهی و بعد ورود به عرصه بازار سرمایه شود. . به طور کلی فوتبال نیازمند یک عزم جدی جهت استفاده از منابع انسانی ماهر همچون برنامه ریزی در زمینه اقتصاد و ورزش در راستای فرایند کسب و کار است و باید از علاقمندی مردم به فوتبال مانند علاقمندان به محصول یک کارخانه استفاده کرد ( البته با رعایت ملاحظات فرهنگی)، ضمن آن که برای سرمایه گذاران مسایلی چون انتفاع و بهره وری نیز مفید است که در ورزش کنونی فعلا از آن تعریفی بعمل نیآمده است، بنابراین باید گفت که گذر از ورزش دولتی مستلزم عزم جدی است.