۳۱ ژانویه۱۲۲۱ ـ معمای شکست هر نیروی خارجی که ایران خاوری (افغانستان امروز) تعرض کرده است

۳۱ ژانویه۱۲۲۱ (سال ۵۹۹ هجری خورشیدی = ۶۱۸ هجری قمری) نبرد دو روزه پروان (ناحیه ای در ایالت غزنه، جنوب کابل و شرق بامیان) میان یک سپاه مغول به فرماندهی قوتوقو ـ امیرزاده مغول ـ و …

۳۱ ژانویه۱۲۲۱ (سال ۵۹۹ هجری خورشیدی = ۶۱۸ هجری قمری) نبرد دو روزه پروان (ناحیه ای در ایالت غزنه، جنوب کابل و شرق بامیان) میان یک سپاه مغول به فرماندهی قوتوقو ـ امیرزاده مغول ـ و سپاهیان جلال الدین خوارزمشاه با شکست مغولان پایان یافت. این نخستین شکست سپاهیان مغول از آغاز لشکرکشی چنگیز خان به ایرانزمین بود. در این نبرد ۴۵ هزار مغول با ۶۰ هزار نیروی سلطان جلال الدین جنگیده بودند. سلطان جلال الدین پس از افتادن نیشابور به دست مغولان در سال ۱۲۲۰ میلادی، به شرق خراسان بزرگتر (افغانستان شمالی امروز) رفته بود و در تخارستان (واقع در شمال کابل) یک واحد نظامی مغول را فراری داده و از آنجا به غزنه رفته بود. در پی عزیمت جلال الدین به تخارستان، مغولان به ریاست تولی خان پسر چنگیز نیشابور را ویران و همه ساکنان آن را قتل عام کرده بودند. نیشابوری ها بمانند سایر خراسانیان، درپی آگاه شدن از چند پیروزی نظامی جلال الدین برضد مغولان بپاخاسته بودند. شمار تلفات نیشابور و مناطق اطراف آن را بیش از یک میلیون و هفتصد هزار تن برآورد کرده اند.

۶۱۹ سال بعد (دوم نوامبر ۱۸۴۰) در ناحیه پروان غزنه (با ایالت پروان افغانستان امروز اشتباه نشود) میان پشتونها ها به ریاست دوستمحمدخان و یک سپاه انگلیسی نبردی روی داد که مقدمه نخستین دور جنگ های معروف جنگهای افغان و انگلستان بشمار رفته است. در دنباله همین جنگ، پشتونها ۱۴ ماه بعد (ژانویه ۱۸۴۲) در نزدیکی جلال آباد نیروهای در حال عقب نشینی انگلیسی را به دام انداختند و قتل عام کردند و غیر نظامیان هندی همراه آنان را اسیر و به بردگی کشاندند. نیروهای روسیه نیز در دهه ۱۹۸۰ بیشترین تلفات را در کوههای لغمان (شمال شرقی ایالت غزنه) متحمل شده بودند. از زمان اسکندر مقدونی تاکنون هر نیروی خارجی که به پرشیای خاوری (افغانستان امروز) تعرض کرده شکست خورده و تلفات سنگین داده است. مردم غزنه را «غزنوی» گویند که دودمانی به همین نام در تاریخ وجود دارد. محمد تره کی روزنامه نگار افغان که نظام حکومتی افغانستان را کمونیستی کرد یک غزنوی بود.