دغدغه امنیتی کشورهای در حال گذار

فرآیندهای پرشتاب توسعه و نیز سیاست‌های بازتوزیعی، به خصوص در کشورهای برخوردار از درآمدهای غیرتولیدی، پیامدهای اجتماعی متعددی دارد که از مهم‌ترین آنها بروز ناامنی و بی‌ثباتی اجتماعی، ایجاد شکاف درآمدی، پدیده توده‌های فقیر و ظهور طبقات اجتماعی جدید و بروز مطالبات ویژه آنها نظیر مشارکت‌جویی است.

فرآیندهای پرشتاب توسعه و نیز سیاست‌های بازتوزیعی، به خصوص در کشورهای برخوردار از درآمدهای غیرتولیدی، پیامدهای اجتماعی متعددی دارد که از مهم‌ترین آنها بروز ناامنی و بی‌ثباتی اجتماعی، ایجاد شکاف درآمدی، پدیده توده‌های فقیر و ظهور طبقات اجتماعی جدید و بروز مطالبات ویژه آنها نظیر مشارکت‌جویی است. ایران یکی از نمونه‌های بارز چنین فرآیندهایی است؛ رشد ناموزون طبقات اجتماعی و بروز شکاف‌هایی از این دست موجب پدید آمدن نارضایتی‌ها، مقاومت و طرح مطالبات اجتماعی، سیاسی و رفاهی متعدد در میان طبقات متوسط و پایینی شده است که مستقیما با مساله امنیت در ارتباطند.

این مقاله کوشیده است تا تحرکات طبقات متوسط و پایین جامعه را با دو روش مطالعه پیمایشی و کتابخانه‌ای مورد بررسی قرار دهد. در این جستار امنیت مفهومی چند بُعدی دیده شده است: امنیت سیاسی متضمن بقای سیاسی کشور و یکپارچگی ملی است و امنیت اجتماعی مربوط به امنیت اجتماعی، رفاه و تامین اجتماعی کشور.

آمارهای منتشرشده در خصوص کشور ایران حاکی از افزایش ضریب شکاف درآمدی ایرانی‌ها بوده است. به نظر می‌رسد علل فقر در ایران با تئوری ناهنجاری‌های سیاسی- اقتصادی و علل انباشتی و معیشتی تا حدودی می‌تواند تبیین شود. نویسنده برای بررسی علت‌های ناآرامی‌ها، محرومیت‌ها، انواع شکاف‌های اجتماعی، طبقاتی و قومیتی، عوامل گسست اجتماعی- سیاسی در ایران را بررسی کرده و راه حل مناسب برای جذب ساختاری طبقات اجتماعی را در موارد زیر می‌داند: لحاظ کردن آستانه تحمل طبقات فرودست جامعه در برنامه‌های اقتصادی، توزیع مناسب ثروت، فقرزدایی و اشتغالزایی، بالا بردن ظرفیت‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط جهت مشارکت طبقات میانی، کوچک کردن دولت و توانمندسازی آن در مقابل بازکردن فضای عمومی، برای فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم؛ موارد پیش گفته می‌تواند آثار امنیتی این روند را کاهش و تا حدود قابل توجهی کنترل کند.

مقاله‌ «شکاف درآمدی، دغدغه امنیتی کشورهای در حال گذار؛ مطالعه موردی ایران» نوشته‌ علی ربیعی است و در شماره‌ ۵۷ فصلنامه‌ راهبرد منتشر شده است. متن کامل مقاله در پایگاه اینترنتی مرکز تحقیقات استراتژیک به آدرس زیر موجود است:

http://www.csr.ir/center.aspx?lng=fa&abtid=۰۴&semid=۱۴۴