بازگشت هواپیماهای مافوق صوت

اواخر دهه پنجاه میلادی که ایالات متحده تقریباً به طور کامل بازار حمل و نقل هوایی را در اختیار داشت, فرانسوی ها و انگلیسی ها می کوشیدند تا با معرفی یک هواپیمای مافوق صوت, در زمینه حمل و نقل هوایی برای خود جایگاه مناسبی به دست آورند

اواخر دهه پنجاه میلادی که ایالات متحده تقریباً به طور کامل بازار حمل و نقل هوایی را در اختیار داشت، فرانسوی ها و انگلیسی ها می کوشیدند تا با معرفی یک هواپیمای مافوق صوت، در زمینه حمل و نقل هوایی برای خود جایگاه مناسبی به دست آورند.

طرح های شرکت های هواپیماسازی فرانسه و انگلیس به ترتیب با عناوین Type۲و Super Caravel شناخته می شدند ولی به دلیل هزینه زیاد، به رغم برنامه ریزی های صورت گرفته برای تولید مدل های اولیه، هر دو کشور با تشکیل کنسرسیومی مشترک، پیش نویس قرارداد تولید خود را در روز ۲۸ نوامبر ۱۹۶۲ به امضا رساندند. کنسرسیوم جدید پس از امضای قرارداد، موفق به اخذ سفارش از شرکت های معتبر هواپیمایی همچون شرکت خطوط هوایی ژاپن، شرکت هواپیمایی آلمان (لوفت هانزا)، یونایتد ایرلاینز (ایالات متحده)، TWA (امریکا)، شرکت حمل و نقل کانتاس (استرالیا)، ایر کانادا و غیره شدند.

در ابتدا انگلیسی ها نام Concord (به معنی توافق) را برای این محصول مشترک برگزیده بودند ولی پس از مدتی برای تطبیق تلفظ انگلیسی آن با گویش فرانسوی، نام هواپیما به Concorde تغییر پیدا کرد.

کنکورد ۰۰۱ ساخت کارخانه تولوز فرانسه بود و کنکورد ۰۰۲ در بریستول انگلیس تولید شده بود. در مجموع ۲۰ فروند هواپیمای مسافربری مافوق صوت کنکورد از خطوط تولید خارج شد که سوانح و حوادث مختلف از جمله آتش سوزی در موتورها و سرانجام سقوط یک فروند از آن در تاریخ ۲۵ جولای ۲۰۰۰ در حوالی شهر پاریس که ۱۱۳ کشته بر جای گذاشت، به روند بازنشستگی این پرنده زیبا سرعت بخشید.

مجموعه این عوامل موجب شد تا دو خط هوایی ایرفرانس و بریتیش ایرویز در سال ۲۰۰۳ پایان عمر فعالیت های پروازی کنکورد را اعلام کنند. به این ترتیب در تاریخ ۲۷ مه ۲۰۰۳ ایرفرانس و در تاریخ ۲۴ اکتبر ۲۰۰۳ بریتیش ایرویز، هواپیمای کنکورد را از مسیرهای پروازی خارج کرده و به تاریخ سپردند.

«آندره تورکا» روز دوم مارس ۱۹۶۹ به عنوان اولین خلبان هواپیمای کنکورد از باند فرودگاه تولوز در کشور فرانسه به هوا برخاست و پس از پروازی به مدت کمتر از ۳۰ دقیقه از این هواپیمای پیشرفته به عنوان پرنده یی بزرگ با پروازی بسیار خوب نام برد. اگرچه در این پرواز آزمایشی، کنکورد به ارتفاع ۱۰ هزار پا (۳ کیلومتری) دست پیدا کرد ولی سرعت آن از ۳۰۰ مایل در ساعت (۴۸۰ کیلومتر بر ساعت) تجاوز نکرد.

علاوه بر تورکا و کمک خلبانش، ۲ تکنسین پرواز نیز در این آزمایش درون هواپیما حضور داشتند ولی وزش شدید باد ادامه آزمایش را به زمان دیگری موکول کرد و کار در ساعت ۳۰/۱۵ با پارک کنکورد در انتهای باند فرودگاه پایان یافت. هر چند قبل از این هم به علت شرایط نامساعد جوی، دو برنامه آزمون کنکورد به شکست انجامیده بود.

با لمس سطح باند توسط چرخ های کنکورد ۰۰۱، فریاد شادی جمعیت تماشاگران حاضر در فرودگاه تولوز فرانسه در صدای رعدآسای ۴ موتور توربوجت محو شد. پس از باز شدن چتر ترمز و توقف کامل هواپیما، مردم به سمت پلکان هواپیما هجوم بردند و خلبان فرانسوی «آندره تورکا» و همکارانش را به شدت تشویق کردند. در تاریخ نهم آوریل ۱۹۶۹ نوبت به خلبان انگلیسی «برایان ترابشا» رسید تا سکان هدایت کنکورد ۰۰۲ را در دست گرفته و دومین پرواز آزمایشی کنکورد و اولین آن در خاک انگلیس را به انجام رساند.

این پرواز ۲۲ دقیقه یی از مبداء پایگاه فیلتون در حوالی شهر بریستول به مقصد پایگاه فایفورد در شهر گلوسسترشایر صورت گرفت تا چند ماه پس از آن و دقیقاً در روز اول اکتبر ۱۹۶۹، نخستین پرواز مافوق صوت هواپیمای مسافربری به وقوع بپیوندد.

به این ترتیب مردم دو کشور فرانسه و انگلیس به خود می بالیدند که همکاری مشترک دو شرکت اسپشیال فرانسه و اسپیس انگلیس ثمربخش شده و انحصار ایالات متحده در صنعت حمل و نقل هوایی در بخش هواپیماهای مسافربری شکسته شده است. با این وجود تحویل نخستین هواپیماها به ناوگان تجاری دو کشور حدود ۶ سال طول کشید به طوری که اولین کنکوردها در تاریخ ۱۹ دسامبر ۱۹۷۵ با کد ثبت F-BV به ایرفرانس و در مورخ ۱۴ ژانویه ۱۹۷۶ با کد ثبت G-BOA به شرکت هواپیمایی بریتیش ایرویز تحویل داده شد.

یک هفته پس از تحویل هواپیمای خطوط هوایی انگلستان یعنی در روز ۲۱ ژانویه ۱۹۷۶ اولین پرواز تجاری کنکورد به طور همزمان به وسیله خطوط هوایی انگلستان و فرانسه به انجام رسید. در این روز کنکورد خط هوایی انگلیس پس از برخاستن از شهر لندن در بحرین به زمین نشست و کنکورد ایرفرانس مسیر پاریس - برزیل را طی کرد.

دو مدل آزمایشی هواپیمای مافوق صوت کنکورد با شماره های ۰۰۱ و ۰۰۲ از لحاظ ابعاد از سایر مدل های کنکورد ساخته شده، کوچک تر بودند. با این وجود بسیاری از آزمون های پروازی کنکورد به وسیله همین دو فروند هواپیمای آزمایشی انجام گرفت.

کنکورد در مقام تنها هواپیمای عملیاتی مافوق صوت مسافربری جهان با اتکا به بال های دلتاشکل خود پرواز می کرد و دماغه یی تیز و متحرک داشت. این دماغه در زمان پرواز با سرعت مافوق صوت، کاملاً در راستای بدنه قرار می گرفت و هنگام فرود و برخاستن برای تامین دید کافی مورد نیاز خلبان به سمت پایین تغییر وضعیت می داد. کنکورد با دهانه بال ۲۷ متری، طول ۶۲ متری و ارتفاع تقریباً ۱۳ متری، هواپیمای نسبتاً بزرگی به حساب می آمد که در وضعیت عادی ۱۲۸ مسافر و در چیدمان متراکم صندلی ها ۱۴۴ نفر را همراه با دو خلبان، یک مهندس پرواز و ۳ مهماندار در خود جای می داد. ضمن اینکه مساحت بال آن هم معادل ۳۵۹ مترمربع بود.

سریع ترین هواپیمای مسافربری جهان با وزن بدون سوخت ۹۲ هزار و ۸۰ کیلوگرم می توانست نزدیک به ۱۴ تن بار را با خود حمل کند و ظرفیت مخازن سوخت آن که در داخل بال های کنکورد بود، به ۱۲۰ هزار لیتر می رسید. کنکورد از ۴ موتور توربوجت که محصول مشترک امریکا و فرانسه بود، نیرو می گرفت.

رانش هر یک از این موتورها وقتی کنکورد با سرعت دو برابر صوت حرکت می کرد، به ۴۵ کیلو نیوتن می رسید. هر چند تولید و استفاده از هواپیمای کنکورد سرانجام متوقف شد ولی تفکر هواپیماهای مافوق صوت هرگز متوقف نشد. به طوری که در سال جاری میلادی، کشور ژاپن موفق به آزمایش اولین هواپیمای مسافربری مافوق صوت خود شد که نه تنها سرعت بیشتری نسبت به هواپیمای کنکورد دارد (سرعت آن ۵/۱ برابر سرعت کنکورد است) بلکه هیچ کدام از مشکلات مربوط به تجهیز و نگهداری آن را نیز ندارد. کارشناسان ژاپنی بیش از ۱۰ سال بر روی این هواپیمای مافوق صوت وقت صرف کرده اند.

این هواپیمای ژاپنی در اطراف شهر آدلاید استرالیا با موفقیت آزمایش شده و قرار است تا سال ۲۰۱۵ وارد ناوگان هوایی ژاپن شود و بدون تردید مورد استقبال زیادی قرار خواهد گرفت و البته به سایر خطوط هوایی جهان هم فروخته خواهد شد.

این پرنده تیزپرواز ژاپنی برگ جدیدی از فناوری صنعت هواپیماسازی را در جهان رقم خواهد زد.

منبع؛ Chicago Tribune.com

علیرضا سزاوار