مفهوم سازی توسعه پایدار

در سال ۱۹۸۷، در گزارش بروتلند، استدلال شد که تحقق " توسعه پایدار" باید در اولویت باشد. این گزارش مورد استقبال گسترده بین المللی قرار گرفت. در این گزارش برای اولین بار مفهوم "توسعه …

در سال ۱۹۸۷، در گزارش بروتلند، استدلال شد که تحقق " توسعه پایدار" باید در اولویت باشد. این گزارش مورد استقبال گسترده بین المللی قرار گرفت. در این گزارش برای اولین بار مفهوم "توسعه پایدار" مطرح شد اما همچنان مفهومی پیچیده و مورد اختلاف بود. به نقل از این گزارش " توسعه پایدار، روند دستیابی به نیاز های نسل حاضر بدون متاثر ساختن ظرفیت های نسل آتی جهت دستیابی به نیازهایشان است". اهمیت این گزارش در این بود که دستورکاری به‌وجود آورد که مورد پشتیبانی انواع تصمیم گیرندگان قرار گرفت. اما این تعریف بعد عینی نداشت و در حد تئوری بود لذا مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دسامبر ۱۹۸۹ تصمیم گرفت " اجلاس زمین" را به عنوان پیگیری اجلاس استکهلم پس از بیست سال تشکیل دهد تا جامعه جهانی، دستور کار توسعه پایدار را به پیش ببرد. در این اجلاس قرار شد کنفرانس سازمان ملل متحد درباره محیط زیست و توسعه، درژوئن ۱۹۹۲ ریودوژانیرو برگزارشود.

چالش جدید که نخستین بار موریس استرانگ آن را "توسعه بوم شناسانه" خواند‏‎ ‎، سرانجام با عنوان توسعه پایدار جهانگیر شد. پایداری مفهومی بود که در اواخر دهه هفتاد و نخستین سال های دهه هشتاد طرح و از سوی محافل مختلف مورد توجه قرار گرفت. مهم ترین نیت در این نامگذاری، طرح الگویی برای توسعه بود که برای محیط زیست جهانی زیان آور نباشد. احترام به انسان و طبیعت و محیط زیست را می توان در گذشته های دور و در تاریخ نیز پی گرفت، لیکن، توسعه پایدار به عنوان " توسعه متناسب با شان انسان و طبیعت" مفهوم جدیدی بود که بویژه از اواسط دهه ۱۹۷۰ آشکارتر شد.

پس از برگزاری اجلاس زمین در ریودوژانیرو، با مشارکت ۱۷۶ کشور، ده ها نهاد بین المللی، ۳۵ نهاد بین الدولی و منطقه ای و بیش از هزار و پانصد گروه و سازمان غیر دولتی در سال ۱۹۹۲، این جریان فکری به سرانجام رسید. از آن پس توسعه و محیط زیست به عنوان دو روی یک سکه مطرح شدند و به این ترتیب توسعه پایدار به صورت یکی از اساسی ترین جلوه های علایق مردم سراسر جهان درآمد.

مفهوم توسعه پایدار بعد از برگزاری

موفقیت آمیز اجلاس زمین و دستورکار ۲۱ به عنوان اساسی ترین و حیاتی ترین مناظره قرن بیست ویک در بسیاری از پژوهش های جهان مورد تاکید قرار گرفته است و همان گونه که ولفگانگ زاکس گفته است از این پس، " توسعه بدون پایداری و پایداری بدون توسعه وجود نخواهد داشت " و این بیانگر پیوند نوینی است.

خصوصیات توسعه پایدار بر اساس اعلامیه ریو به شرح زیر می باشد :

در توسعه پایدار، انسان مرکز توجه است و انسان ها هماهنگ با طبیعت، سزاوار حیاتی توام با سلامت و سازندگی هستند. ‏

توسعه حقی است که باید به صورت مساوی، نسل هاس کنونی و آینده را زیرپوشش قرار دهد. ‏

حفاظت از محیط زیست بخش جداناشدنی از توسعه است و نمی تواند به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد. ‏کشورها، در یک حرکت جمعی، باید از سلامت و یکپارچگی نظام طبیعی کره زمین حراست کنند. ‏با توجه به سهم متفاوت در آلودگی

محیط زیست، کشورها مسئولیت مشترک ولی متفاوتی در این زمینه دارند. ‏در اعلامیه ریو، با تاکید بر لزوم انتقال تکنولوژی برای تشویق و توسعه پایدار، بر ضرورت از بین بردن الگوهای نامتناسب با توسعه پایدار اشاره شده است و صلح، توسعه و حفاظت از

محیط زیست جداناشدنی اعلام شده اند.در دستورکار۲۱ که به عنوان مجموعه ای جامع و بسیار مفصل در سال ۱۹۹۲ به تصویب رسید، بازتاب وفاق وتعهد سیاسی مقامات عالی رتبه برای همکاری در زمینه توسعه مبتنی بر محیط زیست در سطح جهان است.‏‎ ‎در دستور کار ۲۱ همچنین با طرح مفاهیمی نظیر تغییر الگوی مصرف، تامین نیازهای اساسی ملل فقیر، کاستن از مواد زائد و استفاده بهینه از مواد بر لزوم حفاظت از محیط زیست کوه ها، دریاها،جزایر و

جنگل ها تاکید می شود.

مصطفی حسین زاده