سیرتحول کتابخانه های دانشگاهی محیط شبکه ای

موضوع مورد بحث در این مقاله در مورد پیشرفت و توسعه تکنولوژی و تغییرات اساسی و سریعی که در جریان کار کتابخانه ها داشته, است

● مقدمه

موضوع مورد بحث در این مقاله در مورد پیشرفت و توسعه تکنولوژی و تغییرات اساسی و سریعی که در جریان کار کتابخانه ها داشته، است. درباره نیاز کتابداران دانشگاهی برای شکل‌دهی مجدد منابع و زمانی برای کمک به کاربران در جهت بهره‌وری بیشتر از محیط شبکه‌ای شده ، بحث می شود.

کتابخانه ها دائماً دستخوش تغییرات اساسی و سریع می باشند . تنها در یک ربع قرن ، کتابخانه ها برای ارائه داده ها از حالت فهرست های کارتی به OPACS ، از شاخص ها و فهرست های چاپی به CD-ROM ها و از CD-ROM ها به پایگاههای اطلاعاتی تحت وب که قابلیت جستجو دارند ، تغییر کرده است . این تغییرات در نتیجه یک تحول در مفهوم کتابخانه رخ داد که در آن کتابخانه به عنوان یک مکان ، به سوی مجموعه ای از کارکردها و سرویس ها تغییر معنا داد . به نظر می آید چنین روند فزاینده ای در ارائه خدمات و سهولت دسترسی به کاربر ، یافتن و مکان یابی عناصر کتابخانه ای را آسان تر و شفاف تر ساخته است . به هر حال چنین فضایی که به سرعت رو به اتوماسیون پیش می رود ، با رشد توجه به آموزش های کتابخانه ای آشکارتر شده است . رشد ارتباط کتابخانه ها و شعبه های معتبر با دانش و معلومات بالا نشان دهنده این توجه در زمینه آموزش می باشد و اشاره به این موضوع دارد که اتصال کاربران با منابع کتابخانه ای به هر میزان که باشد ، اما شفاف و فرانما شده است .

در این مقاله به این موضوع پرداخته می شود که تغییراتی که بر کتابخانه ها مؤثر بوده اند ، باید در مسیری قرار گیرند که از مفهوم کتابخانه برداشته می شود ، خصوصاً در ارتباط با ایجاد یا تأمین عملیات رسیدگی برای کاربران . در این جا ماهیت این تجدید مفهوم در یک شمای کلی مورد بررسی قرار می گیرد .

● اجزای اساسی یک کتابخانه

ساختار بنیادین کتابخانه ها بدون تغییر باقی می مانند . سیستم کتابخانه ، از چشم اندازی که در این جا توسعه یافته است ، از سه عنصر اساسی و پایه ای تشکیل شده است :

▪ یک مجموعه؛

▪ راههای دسترسی به مجموعه ؛

▪ کمک به دستیابی (مساعدت) و استفاده از مجموعه .

مفهوم این که مجموعه کتابخانه از چه چیزهایی تشکیل شده است و همچنین راههایی که بوسیله آن مجموعه در دسترس قرار می گیرد ، طی سال های اخیر به طور چشمگیری تغییر کرده است . در زیر گفته می شود همین تغییرات دلالت بر این دارد که نیاز است تا مفهوم مساعدت به گونه ای متفاوت تعریف شود . بر این اساس ، توجه به این نکته ضروری است که بررسی شود چه چیز میان مجموعه و راه های دستیابی به آن قرار دارد و چگونه این توابع و کارکرد ها تغییر یافته است .

● مجموعه

اصطلاح مجموعه در ارتباط با مواد کتابخانه ای و عناصری است که در اختیار کاربر کتابخانه قرار می گیرد ، با وجود همه راههایی که کتابخانه برای او مهیا کرده است . مجموعه در کتابخانه سنتی ، اصولاً به مواد کتابخانه ای چاپی اشاره می کند . هر چند که این نوع کتابخانه (سنتی) ، حتی بسیاری از رسانه های جدید ، از ثبت صدا گرفته تا تصاویر و نرم افزار های کامپیوتری را به خود پیوند داده است .

معذلک ، دسترسی به اطلاعات دیجیتال که به صورت فیزیکی در کتابخانه قراردهی نشده اند ، مفهوم مجموعه را گسترده تر کرده است . وجود شبکه ها سبب ایجاد تمایز میان آیتم هایی شده است که در داخل ساختمان کتابخانه جایگیری شده اند و آنهایی که در جایی دیگر در دسترس قرار می گیرند و اهمیت این موضوع همچنان کمتر می شود . در دیدگاه سنتی ، تمایز میان آن بخش که جزو مجموعه می باشد و آنها که نمی باشد (آنچه که درون کتابخانه قرار داده شده و به آن اختصاص داده شده است و آنچه نشده است) ، اساسیت و پایه ای بودن خود را از دست می دهد . از نقطه نظر یک کاربر ، تفاوتی نمی کند که یک یادداشت دیجیتال ، بر روی یک سرور در داخل کتابخانه باشد و یا اینکه از طریق شبکه در جایی دیگر در دسترس قرار گیرد . اینترنت باشد یا اینترانت . در واقع ، مطالعات نشان می دهد که کاربران به سختی میان محصولاتی که به اشتراک وب گذاشته می شوند و موادی که آزادانه از طریق اینترنت در دسترس قرار می گیرند را تشخیص می دهند .

با ایجاد تغییر در راههایی که مردم بوسیله آنها به اطلاعات دسترسی پیدا می کنند ، شکل دهی دوباره مفهوم مجموعه مفید و ضروری به نظر می رسد . ما در این محیط جدید ، تعریفی سودمند ارائه می دهیم که شامل همه چیز هایی است که می تواند تنها با کار ادارة مدخل که درون کتابخانه ایجاد و کنترل می شود ، در دسترس قرار گیرد . کار ادارة مدخل به صورتی که در اینجا مورد استفاده قرار گرفته است ، به روشهایی گفته می شود که کتابخانه ها برای کنترل دسترسی به مجموعه ، از آنها استفاده می کنند . این روش ها شامل قوانینی است که برای هر کدام از عناصر کتابخانه به گردش در می آید ، محدودیت های استفاده از عناصر دیجیتال ، و همچنین شامل قوانین و مقرراتی است که برای استفاده از کامپیوتر هایی که در دسترس عموم قرار می گیرد ، وضع می شود.

این دیدگاه ، به طور چشم گیری درک سنتی از مجموعه را بسیط تر می سازد ، که البته عناصری را که تحت مالکیت کتابخانه نیستند را در نظر نمی گیرد . سپس این درک از مجموعه تمام موارد ، از مواد کتابخانه ای در دسترس توسط پایگاههای اطلاعاتی مشترک گرفته تا مواردی که کاربران توسط موتور جستجوی گوگل ، از طریق کامپیوترهای عمومی به آنها دسترسی می یابند را در بر می گیرد .

آیا این به معنای بی اهمیت شدن مفهوم مجموعه است ؟ ما به شما خواهیم گفت که این گونه نیست . بلکه این مفهوم جدید ما را از قید ایجاد تمایزات موردی میان آنچه در مجموعه هست و آنچه که نیست رها می سازد .

البته به نظر می رسد که اینترنت یک مورد محدود کننده باشد . اما چه نکته ای در مورد بخشی از مجموعه که از طریق اینترنت در دسترس همگان قرار می گیرد وجود دارد ؟ تا زمانی که این تصور وجود داشته باشد که آیتم هایی که از طریق اینترنت در دسترس قرار می گیرند ، بخش مجزایی از مجموعه هر کتابخانه را تشکیل نمی دهند ، ما حتی در یک درک سنتی از مجموعه نیز حضور نداریم . این یعنی نادیده پنداشتن آیتم هایی که در همه جا موجود است و به آسانی در جایی دیگر به دست می آید ، مانند King James Bible (کتاب مقدس) که در هر خانه و یا هر اتاقی در هتل یافت می شود . مشابه همین مورد ، چیزهایی هستند که زمان انقضای آنها بسیار کوتاه است و کتابدارها آنها را جمع آوری و در فایل های عمودی قرار می دهند (مانند بریده های روزنامه ، آیتم های اطلاعی یا تشویقی در مورد وقایعی که بصورت محلی یا موضعی رخ می دهد و . . .) که همگی به درستی از اجزای مرکزی مجموعه ارائه شده یک کتابخانه محسوب می شوند ، هر چند برای همه در دسترس می باشند .

در واقع ، مفهوم مدخل (Gateway) : اتصال میان دو شبکه نامتشابه کامپیوتری که دو شبکه ارتباطی متفاوت و مجزا را به هم وصل می کند) ، به ما این اجازه را می دهد که مفهومی یکسان میان مجموعه هایی که در محیط شبکه ای و غیر شبکه ای ارئه می شود ، برداشت کنیم . در کتابخانه های سنتی ، مجموعه کتابخانه در ساختمان(های) آن قرار دارد . از آنجایی که در کتابخانه های سنتی ، مدخل خصوصاً تنها برای این مواد کتابخانه ای مورد استفاده قرار می گیرد ، مجموعه تعریف شده در شرایط فیزیکی در اصل در حکم مجموعه تعریف شده در محیط مدخل ها می باشد . بنابراین مفهوم مدخل به ما این امکان را می دهد تا در ارتباط با کتابخانه های سنتی و کتابخانه های شبکه ای امروزه به روشی یکسان عمل کنیم .

● ابزارهای دسترسی

ابزارهای دسترسی به مجموعه در اصل اشاره به سیستم هایی دارد که کاربر از طریق آنها می تواند به مواد کتابخانه ای مجموعه دست یابد : سیستم قفسه های باز که در آن کاربر می تواند خودش مواد کتابخانه‌ای مورد نظر را بیرون بیاورد ، سیستم قفسه های بسته که در آن کاربر باید کتاب مورد نظر را بوسیله شماره مربوط به آن (Call number) درخواست کند ، امانت گرفتن ، دسترسی به مواد کتابخانه‌ای الکترونیکی از طریق وب و . . . . به راستی روشی که یک کتابخانه از طریق آن سازمان دهی می شود ، شامل سیستم طبقه بندی ، نیز راهی است که بوسیله آن ، مجموعه در دسترس قرار می گیرد !

محیط های شبکه ای به طور قابل ملاحظه ای ، امکان دسترسی به مجموعه را توسعه بخشیده اند . در سیستم کتابخانه های سنتی کاربری که متقاضی گاهنامه های مطبوعاتی بود ، ناچار بود با مراجعه فیزیکی به قفسه های کتابخانه ، کتاب یا مجله مورد نیاز را مکان یابی کند . در محیط های شبکه ای ، همین مواد کتابخانه‌ای می تواند بارها بر روی کامپیوتر دانلود شود . در واقع این روش در حال تبدیل شدن به یک استاندارد برای دستیابی به گاهنامه های مطبوعاتی است . کتابخانه ها از طریق اختصاص دادن بخش زیادی از بودجه مصرفی به پایگاه های اطلاعاتی دوره ای ، به نیاز متقاضیان برای دستیابی به متن کامل نشریه های دوره ای مطبوعاتی از راه دور ، پاسخ داده اند .

فهرستهای کتابخانه نیز علاوه بر نقشهای شناخته شده آنها تا اندازه ای از ابزارهای مستقیم دسترسی به مجموعه محسوب می شوند . کتابهای الکترونیک و همچنین اسناد دولتی و دیگر وب سایت ها به صورت فهرست در آمده اند و امکان آن هست که از طریق (OPAC (Online Public Access Catalogبه طور مستقیم در دسترس قرار گیرند . به طور مشابه ، برای دانشجویان دانشگاه یا کالج نیز دیگر چندان ضروری نیست تا برای دسترسی به مطالعات و تحقیقات ذخیره شده خود به کتابخانه بیایند . بیشتر این مواد کتابخانه‌ای در ذخایر الکترونیکی قرار داده شده اند و دانشجویان می توانند از طریق اینترنت آن ها را دانلود و استفاده کنند .

● مساعدت

در نهایت اجازه دهید به موضوع مساعدت بپردازیم . واژه مساعدت به تمام راههایی اشاره می کند که کتابخانه ها از طریق آن ها به کاربران خود کمک می کنند تا به مجموعه کتابخانه دست یابند . از فهرست (کاتالوگ) ها به عنوان آخرین راه حل گرفته تا ورک شاپ های اطلاعاتی و کلاسهای پیشرفته در زمینه تحقیقات . استعمال واژه مساعدت کاملاً سنجیده و فراگیر است و شامل همه چیز هایی می شود که کتابخانه جهت کمک به فرایند دسترسی و استفاده از آیتم های موجود در مجموعه ، فراهم می سازد .

با استفاده از این مفهوم فراگیر ، ما می توانیم راه های متفاوت و بسیاری را که بوسیله آنها به کاربران کتابخانه کمک می کنیم در یک جا جمع و الگوهایی را تعریف کنیم که در غیر این صورت با فقدان آنها مواجه خواهیم بود . ما باید این نکته را در ذهن داشته باشیم که عموماً برای یک کاربر کتابخانه مواردی هست که چندان اهمیتی ندارد . برای مثال ، این که آیا اطلاعات ضروری برای تشخیص و مشاهده آیتم های موجود در مجموعه ، از طریق OPAC ارائه می شود یا با استفاده از علائم و یا یک کتابدار . آنچه حائز اهمیت می باشد ، کارکرد سرویس ، به عنوان یک راهنما برای وصول آیتم های مورد نیاز است . همچنین برای او اهمیتی ندارد که تعیین ارزش اعتباری یک آیتم از سوی یک کتابدار مرجع ، یک ورک شاپ اطلاعاتی و یا یک جریان اعتباری از سوی کالج یا دانشگاه تعیین می شود . از این منظر و بر اساس این نوشته ثابت می شود تغییراتی که در مجموعه و راه های دسترسی به آن شناسایی می شود ، در واقع تغییرات مساعدت را موجب می شود . بسیاری از کتابخانه ها این تحولات را در ایجاد کرده اند ، اما این تغییرات به صورت اتفاقی و ناتمام رخ داده است . ما این مفهوم کل نگر را در مورد مساعدت به کار خواهیم برد تا از طریق آن مدلی را ارائه دهیم که توضیح می دهد کتابخانه ها در این محیط شبکه ای باید چه چیزهایی را برای کاربران مهیا سازند .

● الگویی جدید از مساعدت

در آغاز اجازه دهید نگاه مختصری به اقسام گوناگون مساعدت که در حال حاضر موجود می باشد بیاندازیم . وقتی که یک کتابدار به مساعدت فکر می کند ، اولین چیزی که به ذهن خطور می کند عموماً مرجع می باشد . مرجع ، آنگونه که معمولاً از آن برداشت می شود ، به واکنشهای متقابل میان یک کتابدار و مشتری ، پشت میز اطلاعات یا تلفن و از طریق ایمیل یا چت ، اشاره می کند . چنین مفهومی در مورد مرجع بر پایه الگویی است که در آن واکنشهای انجام شده در ارتباط با درخواست اطلاعات از طرف مشتری از یک کتابدار می باشد . این تعریف از مرجع در واقع بسیار محدود کننده می باشد و واقعاً کوشش های فراوان برای تعریف مرجع به دفعات اشاره به دیگر انواع مساعدت دارد تا اینکه درخواست اطلاعات از کتابدار از سوی کاربر . انواع مساعدت که بارها به عنوان بخشی از مرجع مطرح شده است شامل دستورالعمل ها ، تاریخچه و فهرست کتاب و مسیریاب ها می باشد .

● مرجع و جستجوی اطلاعات در محیط شبکه ای

در این جا دلایلی می آوریم که محیط شبکه ای جدید هر گونه دیدگاهی در مورد مرجع که آن را به برهم کنشی یک به یک میان کتابدار و کاربر محدود می سازد ، اصلاح و باز سازی می کند . این مفهمو بنا به دلایلی چند ، منسوخ شده است . نخست اینکه محیط شیکه ای به کتابخانه ها این امکان را داده است که بسیاری از منابع را در اختیار کاربرانی قرار دهند که به صورت فیزیکی درون ساختمان کتابخانه قرار ندارند . هرچند شیوه استفاده از این منابع و توانایی بالای کاربران جهت دسترسی به آنها از طریق کامپیوتر های خانگی شان ، هرگز نیاز آن ها را به مساعدت کاهش نداده است . در واقع بی اساس نیست اگر بگوییم این نیاز حتی بیشتر هم شده است . هر کتابدار مرجعی ، با سؤال کردن از کسانی که موفق به دستیابی به اطلاعات مورد نظر از طریق فهرست ها و یا پایگاه های اطلاعاتی دوره ای در خارج از کتابخانه نشده اند ، در می یابد که تفاوتی اساسی میان این دو مفهوم «در اختیار قرار دادن و آماده استفاده کردن محتوا از راههای گوناگون ایجاد دسترسی» و «دست یافتنی کردن آن» وجود دارد. قابل استفاده کردن محتوا به فرم هایی از مساعدت نیازمند است تا بتوان آن را در اختیار قرار داد .

یکی این که خود رابط میان شبکه ها بسیار و گوناگون اند ، که این خود عاملی است که باعث می شود مسیر دستیابی به این منابع ، کمتر شفاف و بی ابهام باشد . یک بانک طلاعاتی مانند JSTOR فقط قابلیت جستجو به روش کلمات کلیدی را دارد ، صرف نظر از توانایی آن در جستجوی عنوانو فهرست راهنما . در حالی که دیگر بانک های اطلاعاتی مانند PsycINFO گزینه ای را برای استفاده از فرهنگ لغات کنترل شده ارائه می دهد . در LexisNexis کاربر باید از میان فضاهای source (منبع) متفاوت انتخاب کند ، پیش از اینکه قادر به انجام یک جستجو باشد . مؤثرترین روش جستجو در Factiva استفاده از دایرکتوری های موضوعی داخلی از پیش ساخته ، جهت محدود کردن نتیجه جستجو می باشد . موضوع ، خصیصه های ذاتی بانک های اطلاعاتی مشخص ، نمی باشد . نکته این است که تلاش یک کاربر برای یک جستجو و تحقیق با تعدد شیوه ها و روش های متفاوت مواجه می باشد که می تواند هر جستجوگری را هر جند باتجربه ، دچار سردرگمی کند .

مشکل کاربران تنها مسئله رابط های شبکه نیست . محیط شبکه ای چالش هایی را حتی در مورد استفاده از مجموعه برای کاربران ایجاد می کند . بسیاری از کتابخانه ها ، حتی کوچکترین آنها ، با استفاده از قیمت های مطلوب کنسرسیوم نرخ گذاری ، تعداد بسیار زیادی پایگاههای اطلاعاتی ارائه داده اند . با این همه پایگاه داده ها و منابع وب ، چگونه یک کاربر تشخیص می دهد کدام منابع به شکلی صحیح ، انواع خاصی از اطلاعات را در اختیار قرار می دهد ؟ برای مثال دانشجویانی که در مورد یک رشته علمی جدید تحقیق می کنند ، اغلب پایگاه هایی را به صورت پیش فرض بر می گزینند که قبلاً از آن ها استفاده کرده و برای آنها آشنا باشد و این قطع نظر از این است که آیا این پایگاه اطلاعاتی ، مختص رشته علمی که آن ها تحقیق می کنند هست یا خیر . این مشکل با یک حقیقت همراه است و آن این که برای بسیاری از کاربران ، این پایگاه پیش فرض ، وب جهان گستر می باشد . با این خیل عظیم منابع اطلاعاتی در دسترس ، کاربران (نه تنها دانشجویان ، بلکه فارغ التحصیلان و اساتید دانشگاه ها ) با موضوع انتخاب اولیه مواد کتابخانه‌ای مواجه اند که تا پیش از ورود محیط شبکه ای حتی قابل درک نبود .

کتابخانه ها با استفاده از توسعه روش هایی که در آن از مراجع یک به یکاستفاده می شود (مانند تلفن ، چت یا ایمیل) ، به مرتفع ساختن نیازهای کاربران در مورد مساعدت پرداخته اند . تا زمانی که توسعه و گسترش مرجع در این روش یک امر ضروری باشد ،نمی تواند کامل و کافی باشد . نتایج بدست آمده از تحقیقات+™ LibQUAL ، نشان می دهد که کاربران تمایل دارند به صورت آزادانه و مستقل به منابع کتابخانه ای دسترسی داشته باشند . آمار گیری در مورد مرجع چت ، به طور واضحی اظهار می کند که این خدمات به این نیاز کاربران جهت دستیابی به منابع به صورت مستقل پاسخ نمی دهند . با وجود استفاده روز افزون از سرویس های از راه دور ، تعداد کاربرانی که از این سرویس های مرجع مجازی استفاده می کنند ، بسیار کمتر از آن است که بخواهد به عنوان موضوعی برای رفع مؤثر نیاز آنها جهت دسترسی به مساعدت در محیط های شبکه ای مطرح شود . در واقع کتابدارهای مرجع به این نکته پی برده اند که کاربران خانه ای گاهی اوقات ترجیح می دهند درخواست کمک خود را بوسیله مرجع چت مطرح کنند تا اینکه به پای میز مرجع بروند . طبق آمار ، این موضوع نشان دهنده این است که مرجع مجازی کمتر قادر است تا نیاز کاربران راه دور را برطرف سازد .

حتی اگر سرویس های مرجع مجازی خود را در کل وسعت بخشیم ، به طوری که شامل ساعت ها ، دوربینهای وب(Web Cam) و ابزارهای صوتی پیشرفته باشد ، باز هم به هیچ وجه نمی تواند به طور واضح راهی مداوم به سوی رفع نیاز های کاربران باشد . با وجود اینکه کاربران ترجیح می دهند به طور مستقل به مجموعه دست یابند ، با این حال مرجع مجازی به قدر کافی نمی تواند نیاز های کاربران را در مورد مساعدت مرتفع سازد . صرف نظر از مساعدت که در میز مرجع ارائه می شود ، به چه روش دیگری می توان در وصول آیتم های مجموعه به کاربران کمک کرد ؟ در اساسی ترین سطح ، بررسی بسیاری از کتابخانه ها بر این موضوع اشاره دارد که تلاش برای تولید علائم و نشانه های واضح و بی ابهام برای کمک به یافتن روش استفاده از کتابخانه ، امری بی فایده نخواهد بود . ما همچنین مسیریاب هایی را به عنوان راهنما جهت سازمان دهی نشریات مرکزی ، منابع چاپی ، پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی و وب سایت ها ، تحت نظام های ویژه ای ایجاد می کنیم . نیز دستورالعمل هایی را که به صورت موضوعی تنظیم شده اند ارائه می دهیم . دستورالعمل هایی در مورد اینکه چگونه از یک کتابخانه استفاده کنیم ، مفاهیم پایه ای تحقیق ، مهارت های جستجوی پیشرفته که در نظام های خاصی مورد نیاز می باشند .

چگونه این انواع مساعدت به صورت محیط شبکه ای جدید تفسیر می شود ؟ در حال حاضر ، ما بسیاری از مواد کتابخانه‌ای چاپی ، مسیریاب ها ، امانات و برگه های اطلاعاتی خود را در وب سایت خود قرار می دهیم . آیا همین کافی و رضایت بخش می باشد ؟ در اینجا می گوییم که این طور نیست . زیرا این بخشی از یک رویکرد همه جانبه نسبت به مهیا کردن مساعدت نمی باشد . انواع مواد کتابخانه‌ای که ما برای کمک به کاربران توسعه داده ایم ، بر اساس مدلی سنتی از روشی است که افراد بوسیله آن اقدام به تحقیق و جستجو می کنند . ما با Retro-fit (در دسترس قرار دادن اطلاعات توسعه یافته در قطع چاپی بصورت آنلاین) در واقع اشاره ای مثبت به محیط شبکه ای جدید کرده ایم .

در Retro-fit کردن مطالب ، همان گونه که شرح داده می شود ، در اصل برای هر دو وضعیت آنلاین و آفلاین یک استراتژی به کار برده می شود ، ضمن اینکه فرض می کنیم عمل جستجوی اطلاعات در یک محیط شبکه ای الکترونیکی ، همانند جستجوی اطلاعات به روش سنتی می باشد و می تواند به همان روش مورد توجه و رسیدگی قرار گیرد . اگرجه ما مبنایی برای چنین فرضی نداریم . نتیجه این که وقتی مردم در استفاده از منابع الکترونیکی با مشکلاتی مواجه می شوند ، به سمت مشابه الکترونیکی آن از یک میز مرجع ، ایمیل یا چت نمی روند .

در یک پروژه بازنگرانه ، از نظر پیشرفت و رشد استفاده از مرجع مجازی Steve Coffman و Linda Arret متوجه شدند که میزان استفاده کاربران از مرجع مجازی ، دور از انتظار است . آنها به رهبری Joe Janes یک ارزیابی بر روی استفاده از مرجع مجازی انجام دادند . Janes از کتابخانه هایی که مرجع مجازی ارائه می دادند خواست تا تعداد درخواست های مرجع مجازی را که از سوی کاربران دریافت می کنند ، طی سه روز خاص در ماه نوامبر ، گزارش دهند . Janes می گوید ، میانگین سرویس رسانی در ارزیابی او تنها شانزده درخواست در طی دوره سه روزه بوده است . میانگین درخواست روزانه تنها شش عدد در روز بوده است . Coffman و Arretموضوع مرجع مجازی را در چندین کتابخانه دیگر مطرح می کنند و به این نتیجه می رسند که حتی در میزهای مرجع مجازی ، "چت همچنان جایگاه بسیار ویژه ای در پروسه خدمات رسانی دارد ."

از طرف دیگر این انتقال به سمت محیط شبکه ای فراگیر شده است . در بحث روی اطلاعات بدست آمده از مطالعه بر روی کتابخانه های آکادمیک و تحقیقاتی که توسط فدراسیون کتابخانه دیجیتال (DLF) و انجمن کتابخانه و منابع اطلاعاتی (CLIR) انجام شد ،آمی فریدلندر( Amy Friedlander) متوجه شد که اگرچه کتابخانه و منابع آن به میزان زیادی از لحاظ تحصیلی ارزش گذاری شده است ، اما ۴۱.۵ درصد از کاربران (دانشجویان ، فارغ التحصیلان و استادان) ، گزارش دادند که آنها بیشتر در خارج از محیط دانشگاه به کار و تحصیل می پردازند . این رقم برای فارغ التحصیلان به ۵۷ درصد می رسد . حتی از یک دیدگاه خوش بینانه تر و با برنامه ریزی برای رشد مرجع مجازی (که البته کوشش ها برای افزایش و بهبود این سرویس باید بیشتر هم شود) ، نشانه ای وجود ندارد که ثابت کند این تلاش برای رفع چالش های مطرح شده با حجم ارائه شده از مطالعه DLF/CLIR ، کافی باشد .

مشکل اینجاست که ما مرجع را در جایی که آن به عنوان یک کتابدار پاسخ گو به جستجوی کاربر در بخش اطلاعات و در تمام گونه های دیگر مساعدت فهمیده می شود ، ایزوله (منزوی) کرده ایم . کوشش ما در ارائه دستورالعمل ها و توسعه دیگر انواع مساعدت به سویی هدایت می شود که آن را بسیار ارزشمند می سازد . ما می توانستیم با مواد کتابخانه‌ای مساعدت به عنوان عوامل ثانویه رفتار کنیم ، زیرا آنها بر پایه الگویی بودند که در آن کاربر زمانی که با مشکل مواجه می شد ، به میز مرجع کتابخانه مراجعه می کرد .

آلن بایلین و آن گرفستین

ترجمه: شهناز سراج کارشناس کتابدار و مسئول کتابخانه عمران -دانشگاه شریف

منابع:

۱. Alan Bailin and Ann Grafstein, From Place to Function: Academic Libraries in ۲۰۱۲. Online (۲۰۰۳). Available: http://alpha.fdu.edu/~marcum/bailin_grafstein.dochttp://alpha.fdu.edu/~marcum/bailin_grafstein.doc (Accessed November ۱۶, ۲۰۰۴).

۲. Michael Lorenzen, “Brief History of Library Instruction in the United States”, Illinois Libraries ۸۳ (۲۰۰۱) (۲), pp. ۸–۱۸.

۳. Commission on Higher Education, Middle States Association of Colleges and Schools, Characteristics of Excellence in Higher Education: Eligibility Requirements and Standards for Accreditation (Philadelphia: Middle States Commission on Higher Education, ۲۰۰۲). Available: http://www.msache.org/msache/content/pdf_files/characteristicsbook.pdfhttp://www.msache.org/msache/content/pdf_files/characteristicsbook.pdf (Accessed November ۱۶, ۲۰۰۴).

۴. See Shawn V. Lombardo & Cynthia E. Miree, “Caught in the Web: The Impact of Library Instruction on Business Students۰۳۹; Perceptions and Use of Print and Online Resources,” College & Research Libraries ۶۴ (۲۰۰۳): ۶–۲۲; James Rettig, “Old Borders, New Borders, Bridges, and New Relationships: Transforming Academic Reference Service,” College & Research Libraries News ۶۳ (۲۰۰۲): ۷۹۰–۷۹۳; and Peggy Seiden, Kris Szymborski & Barbara Norelli, “Undergraduate Students in the Digital Library: Information Seeking Behavior in an Heterogeneous Environment” Online (۱۹۹۷). Paper presented at the ۱۹۹۷ ACRL National Conference, Nashville, Tennessee. Available: http://www.ala.org/ala/acrlbucket/nashville۱۹۹۷pap/seidenszymborski.htmhttp://www.ala.org/ala/acrlbucket/nashville۱۹۹۷pap/seidenszymborski.htm (Accessed November ۱۶, ۲۰۰۴).

۵. Lanell Rabner and Suzanne Lorimer, Definitions of Reference Service: A Chronological Bibliography. Online. (۲۰۰۲). Prepared for the RUSA Evaluation of Reference and User Services Committee, Available: http://www.ala.org/ala/rusa/rusaourassoc/rusasections/mouss/moussection/mousscomm/evaluationofref/refdefbibrev.pdfhttp://www.ala.org/ala/rusa/rusaourassoc/rusasections/mouss/moussection/mousscomm/evaluationofref/refdefbibrev.pdf (Accessed November ۱۶, ۲۰۰۴).

۶. Colleen Cook, Fred Heath, & Bruce Thompson,“‘Zones of Tolerance’ in Perceptions of Library Service Quality: A LibQUAL+™ Study.” portal: Libraries and the Academy, ۳.۱ (۲۰۰۳):۱۱۳–۱۲۳. Available: ProjectMuse http://muse.jhu.edu.ezproxy.hofstra.edu/journals/portal_libraries_and_the_academy/v۰۰۳/۳.۱cook.pdfhttp://muse.jhu.edu.ezproxy.hofstra.edu/journals/portal_libraries_and_the_academy/v۰۰۳/۳.۱cook.pdf (Accessed November ۱۶, ۲۰۰۴); and Colleen Cook, Fred Heath, Bruce Thompson & Duane Webster, “LibQUAL+(TM): Preliminary Results from ۲۰۰۲. Performance Measurement and Metrics ۴ (۲۰۰۳): ۳۸–۴۷. Available: http://www.libqual.org/documents/admin/p۳۸-۴۷_Cook.pdfhttp://www.libqual.org/documents/admin/p۳۸-۴۷_Cook.pdf (Accessed November ۱۶, ۲۰۰۴).

۷. Steve Coffman & Linda Arret, “To Chat Or Not to Chat—Taking Another Look at Virtual Reference, Part ۱.” Searcher ۱۲.۷, July/August ۲۰۰۴. Available: http://www.infotoday.com/searcher/jul۰۴/arret_coffman.shtmlhttp://www.infotoday.com/searcher/jul۰۴/arret_coffman.shtml (Accessed February ۹, ۲۰۰۵).

۸. Amy Friedlander, Dimensions and Use of the Scholarly Information Environment: Introduction to a Data Set Assembled by the Digital Library Federation and Outsell, Inc. (Washington, DC: Digital Library Federation and Council on Library and Information Resources, ۲۰۰۲). Available: http://www.clir.org/pubs/reports/pub۱۱۰/contents.htmlhttp://www.clir.org/pubs/reports/pub۱۱۰/contents.html (Accessed February ۹, ۲۰۰۵).

۹. Brenda Bailey-Hainer, “Virtual Reference: Alive & Well”, Library Journal ۱۳۰ (January ۲۰۰۵), p. ۴۶.

۱۰. Sandy Campbell and Debbie Fyfe, “Teaching at the Computer: Best Practices for One-on-One Instruction in Reference”, Feliciter ۴۸ (۲۰۰۲), pp. ۲۶–۲۸.

۱۱. See, for example, Daryl C. Youngman. “Re-shaping Library Service Programming: New Strategies for the New Millennium.” IAUTL Proceedings (New Series) vol. ۱۲, ۲۰۰۲. Available: http://www.iatul.org/conference/proceedings/vol۱۲/papers/Youngman.pdfhttp://www.iatul.org/conference/proceedings/vol۱۲/papers/Youngman.pdf (Accessed February ۱۱, ۲۰۰۵); and Sohair W. Elbaz and Christopher Stewart. “We Are All the Webmasters: New Models for Building a Library Web site.” IAUTL Proceedings (New Series) vol. ۱۲, ۲۰۰۲. Available: http://www.iatul.org/conference/proceedings/vol۱۲/papers/elbazfull.pdfhttp://www.iatul.org/conference/proceedings/vol۱۲/papers/elbazfull.pdf (Accessed February ۱۱, ۲۰۰۵).

۱۲. James W. Marcum, “From Information Center to Discovery System: Next Step for Libraries?”, Journal of Academic Librarianship ۲۷ (۲۰۰۱), pp. ۱۹۷–۲۰۶.

۱. این مقاله ترجمه ای است از:

Bailin, Alan; Grafstein, Ann(۲۰۰۵)The Evolution of Academic Libraries: The networked Environment. Journal of Academic Librarianship, v۳۱ n۴ p۳۱۷-۳۲۳ Jul ۲۰۰۵.

http://www.sciencedirect.com

---