نگاهی به فیلم «یکی از میان ما» به کارگردانی حمید بهمنی

● شبیخون در شب گرگ
فیلم تلویزیونی «یکی از میان ما» به کارگردانی حمید بهمنی، به مناسبت هفته دفاع مقدس از شبکه دوم سیما پخش شد. این اثر از نظر گونه شناختی، فراتر از دفاع مقدس است …

شبیخون در شب گرگ

فیلم تلویزیونی «یکی از میان ما» به کارگردانی حمید بهمنی، به مناسبت هفته دفاع مقدس از شبکه دوم سیما پخش شد. این اثر از نظر گونه شناختی، فراتر از دفاع مقدس است و یک فیلم جاسوسی نیز محسوب می شود؛ موضوع محوری فیلم، وجود ستون پنجم در میان نیروهای خودی است.

داستان فیلم، درباره یکی از گردان هایی است که در خط مقدم، مقابل دشمن متجاوز ایستاده اند. اما فرماندهان متوجه می شوند که دشمن گرای آن ها را به راحتی متوجه می شود. همین مسئله سبب می شود که آن ها به وجود یک جاسوس در بین خود مشکوک شوند و در نهایت او را پیدا می کنند.

«یکی از میان ما» با این که به طور کامل فضای جنگی را تصویر می کشد و راوی یک درگیری نظامی در دوران دفاع مقدس است، اما در اصل موضوعی اجتماعی، فرازمانی و فرامکانی را ترسیم نموده است. وجود عناصر خودفروخته که در لباس دوست، در خدمت بدخواهان هستند، موضوعی نیست که صرفا به جنگ محدود شود، بلکه جامعه ما همیشه، به خصوص در ماه های اخیر با آن مواجه بوده است. از این رو، این اثر، راوی یک داستان مربوط به سال ها قبل نیست، بلکه روایت نمادین زمان حال و امروز ماست.

این مسئله زمانی روشن تر می شود که به نشانه های طرح شده در آن بیشتر دقت کنیم. مثلا فرد نفوذی را «دکتر» صدا می زنند. اسم رمز موعد شبیخون دشمن از سوی دکتر و دشمنان «شب گرگ» تعیین شده است. همچنین شناسایی به موقع نفوذی باعث می شود که نه تنها توطئه دشمنان کارگر نشود، بلکه تیرشان به طرف خودشان کمانه کند. نماد دیگری که در این روایت به کار رفته است، کشته شدن جاسوس به دست خود دشمنان است. یعنی نیروهای نفوذی طرف متخاصم، هرگاه به مهره سوخته تبدیل شوند، توسط خود آن ها به هلاکت می رسند.

«یکی از میان ما» فضاسازی و هارمونی خوبی دارد. مخاطب از همان ابتدا وارد حال و هوای معمایی و رازگونه می شود. ایجاد به موقع و مناسب گره های داستانی، باعث کشمکش روانی مخاطب می شود و همین مسئله باعث می گردد تا تماشای فیلم را ادامه دهد تا به نتیجه برسد. این در حالی است که گره گشایی داستان چندان پخته انجام نشده است. مثلا، این که جاسوس آموزش دیده ای چون دکتر، به این سادگی خودش را لو می دهد، کمی عجیب و غیرقابل قبول به نظر می رسد.

ضمن این که جا داشت بر شخصیت دکتر بیشتر کار شود تا بار رازآمیز شدن کار افزایش یابد. «یکی از میان ما» با وجود داشتن برخی ضعف ها در فیلمنامه - مثل لحظه ای که دکتر را دستگیر می کنند و می خواهند از او اعتراف بگیرند، اما لباسش را نمی گردند! - در مجموع فیلمنامه ای پرکشش دارد و تم جاسوسی به خوبی در آن جا افتاده است.

در پایان این که، توجه به موضوعات روز سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی روز در فیلم های دفاع مقدس، نه تنها باعث پویایی و تاثیرگذاری بیشتر می شود که جذابیت آن ها را نیز بالا می برد. مثل آنچه در مورد «یکی از میان ما» اتفاق افتاده است. شاید اگر این فیلم به موضوعی تکراری و نخ نما می پرداخت، این میزان از جذابیت و تاثیرگذاری که الان دارد را نمی یافت.

مهدی نادری