ورزش خودساز یعنی گندم یعنی نان

بیایید برای نگاه کردن از شهر بیرون برویم و وقتی که خوب نگاه کردیم دوباره به شهر بازگردیم شرط این است که خوب نگاه کنیم و سپس برای یکدیگر تعریف کنیم که چه دیده ایم و برداشت ما چه بوده است

بیایید برای نگاه کردن از شهر بیرون برویم و وقتی که خوب نگاه کردیم دوباره به شهر بازگردیم. شرط این است که خوب نگاه کنیم و سپس برای یکدیگر تعریف کنیم که چه دیده ایم و برداشت ما چه بوده است. از شما دعوت می کنم برویم به برنجزار، انتخاب هدفمندی که می تواند در بحث امروز ما در حوزه عمومی، عاملی باشد برای مقایسه سیستم های موجود در جامعه.

ماه اردیبهشت شروع کار کشاورز است؛ به زمین برگردان شده که به اندازه کافی نفس کشیده است، آب می بندد تا لایه یی از گل نرم به عمق حدوداً ۴۰ سانتیمتر، زیر زنده آبی به عمق باز حدوداً ۱۰ سانتیمتر ته بنشیند. در کنار زمین های اصلی، مستطیل هایی به مساحت پنجاه متر مربع، با لبه های برجسته به شکل حوضچه های کوچکی زیر آب می روند تا چلتوک های جوانه زده یی که مانند سبزه عید در خانه روی نمد خیسانده شده اند بذرافشانی شوند.

روی حوضچه ها را با پلاستیک می پوشانند تا هوای کاملاً مرطوب به رشد نشا کمک کند و در عین حال آن را از محیط دربرگیرنده به دلیل وجود عوامل مخرب جدا سازد. وقتی نشا به اندازه دلخواه قد کشید نشاگران به ردیف، زمین را نشاکاری کرده و دوره اولیه کار را به اتمام می رسانند. دوره دوم به مراقبت از شالیزار و استفاده از دفع آفات برای جلوگیری از آفت های مختلف می گذرد.

در دوره سوم کشاورز به کار بسیار سنگین درو در هوای شرجی و مرطوب مناطق شمالی کشور می پردازد و بالاخره در پایان کار، محصول به شالیکوبی می رود تا چلتوک یا شلتوک از پوسته اصلی اش جدا شود و بشود برنجی که روزانه سر سفره می آید. به آنچه در بالا اشاره شد سیستم کشاورزی می گویند که امروزه در دنیا به شکل مکانیزه، نیمه مکانیزه یا سنتی اداره می شود. عملکرد سیستم کشاورزی در اکثریت کشورها به عهده وزارتخانه هایی است که گاه مسوولیت تغذیه و جنگلبانی را نیز برعهده دارند. نگاه ما به کشاورزی، به وزارت کشاورزی خاتمه نمی یابد.

در حقیقت بررسی این سیستم ، اهمیت آن در جوامع بشری و ارتباطش با دیگر سیستم های موجود برای ما از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است. محصولات کشاورزی، غذای روزمره انسان را تشکیل می دهند. فراوانی و در نتیجه خوردن غذای زیاد انسان را دچار سوءتغذیه کرده و اکثراً به اضافه وزن و بیماری چاقی منجر می شود.غذا خوردن برای انسان امری حیاتی است و کمبود آن نیز موجب رنجوری، بی حالی، کم زوری و کم تحرکی می شود. کشاورزی روی کره زمین و بین اقوام مختلف، تاریخی کهن دارد. مثلاً در چین به پنج هزار سال قبل از میلاد می رسد.

«منسیوس» فیلسوف چینی در تعریفی از سیاست درست معتقد بود که حاکم همیشه باید به تقسیم مناسب زمین بین کشاورزان اقدام و سیستم مالیاتی عادلانه یی را برقرار کند. پیشنهاد او بر این مبنا بود که بهتر است ۹ هکتار زمین را به ۹ قطعه مساوی تقسیم کرد و ۸ قطعه آن را به ۸ خانواده داد و از آنها خواست که هر خانواده در روز، زمان معینی را صرف کار کردن روی قطعه نهم کند تا به این ترتیب در ازای مالکیت قطعه یی زمین قابل کشت، با کار روی قطعه نهم که به دولت تعلق دارد مالیات عادلانه یی هم پرداخت کرده باشد. ب

یش از هفت هزار سال قدمت سیستم کشاورزی، روابط متقابل قابل توصیفی با دیگر سیستم ها برقرار کرده است که در پیشرفت و توسعه پایدار آن نقش بسیار مهمی ایفا می کنند. کلیه محصولات کشاورزی در حوزه های صنعتی و تجاری، تحت عنوان مایحتاج اصلی و روزمره مردم عامل دادوستدهای بزرگی هستند که موجبات گردش پولی عظیمی در سطح ملی و بین المللی را فراهم می آورند. در حقیقت باید گفت که محصولات کشاورزی قابل رویت اند، عینیت دارند، خرید و فروش می شوند و در نهایت، نتیجه تولید سیستمی هستند که در ارتباط متقابل با دیگر سیستم ها دارای ارزش حقیقی و اعتبار واقعی است.

● خودسازی برای خودسازی

آنچه بیرون از شهر دیدیم سیستمی است به نام کشاورزی. دیده هایمان را مرتب می کنیم و می رویم سراغ سیستم دیگری به نام ورزش. ورزش سیستم اجتماعی است با تشکیلات عظیم سازمان یافته که کمتر می توان در آن دست برد و به تغییر شکل آن پرداخت. به طور مثال شما نمی توانید فردا دروازه فوتبال را بزرگ تر کنید و پس فردا ارتفاع تور والیبال را پایین بیاورید نه در اندازه های عینی، نه در ارتباطات ذهنی و نه در ساختار و تشکلات سیستم در کل.

ورزش تشکل سازمانی پیچیده یی دارد که دستکاری آن موجب خرابی آن می شود. چرا؟ «اومبرتو ماتورانا» و «گوستاو وارلا» در سال ۱۹۸۵ با بررسی سلول ها و یاخته ها به سیستمی برمی خورند که کارش ساختن اجزای خودش است. این دو دانشمند سیستم سلول ها را «اتو - پویزیس» می نامند.Auto - Poiesis لغتی یونانی است که در آن «AUTO» یعنی «خود» و «Poiesis» یعنی «ساختن». در حقیقت «اتوپویزیس» یعنی «خودساختن». ماتورانا و وارلا، سیستم یک سلول زنده را «اتوپویزیس» نامیدند. یعنی سیستمی که اجزای خودش را می سازد برای اینکه اجزای خودش را بسازد، در حقیقت سیستمی که کارش ساختن خودش است.

«نیکلاس لوهمن» در «تئوری سیستم ها» به این نتیجه می رسد که سیستم های اجتماعی، سیستم های خودساز بسته یی هستند که کارشان ساختن خودشان است و اتفاقاً ورزش یکی از همین سیستم های اجتماعی است که اجزای متشکله خودش را می سازد برای اینکه خودش را ساخته باشد. بهتر است این موضوع را کمی باز کنیم برای این کار باید برگردیم به سیستم کشاورزی، مجسم کنید که کشاورز از بذرافشانی همان قدر دروکند و محصول به دست آورد که برای بذرافشانی فصل بعد کافی باشد یعنی تولید یک به یک.

در کشاورزی اگر محصول حاصله از یک چلتوک یک چلتوک و فقط یک چلتوک باشد می شود از یک سیستم بسته خودساز نام برد که اجزایش را می سازد برای اینکه اجزایش را بسازد. اینجا است و درست همین جا است که مشکلات ورزش به عنوان یک سیستم اجتماعی شروع می شود. برای بررسی این مشکلات ابتدا باید به طرح چند سوال بپردازیم و برای آنها به جواب های مشخصی برسیم. بگذارید سوال اول را به این شکل مطرح کنیم که آیا شما حاضرید برای یک سیستم کشاورزی بسته خودساز با محصول یک به یک وقت بگذارید و پول خرج کنید؟ اگر سیستم کشاورزی خودساز بود، آیا فکر می کنید که قدمت آن به هفت هزار سال می رسید؟ سوال این است خوب دقت کنید، در صورت خودساز بودن سیستم کشاورزی یعنی تولید بذر، برای تولید بذر هم اکنون ما قشری به نام کشاورز داشتیم؟

سوال های بیشتری وجود دارد که جواب دادن به آنها مشکلات ورزش را برای ما بازتر می کند ولی ما به همین چند سوال بسنده می کنیم و برای باز کردن مشکلات ورزش به مقایسه می پردازیم. محصولات کشاورزی قابل رویت اند؛ خرید و فروش می شوند و عینیت دارند در مقابل، ورزش یک کد دارد؛ برد و باخت که عینیت این ذهنیت در رسم یک جدول، بالا رفتن از یک سکو یا گرفتن یک مدال خلاصه می شود. جالب است برزیلی ها می گویند ما حاضریم گرسنگی بکشیم ولی تیم فوتبال مان قهرمان جهان شود، این پندار و این گفتار در مقابل عینیت محصولات کشاورزی کمی توهم انگیز است، ما همه می دانیم که برنج چه شکلی است یا مصرف گندم به چه صورت است. اکثریت مردم جهان تصور مشخصی از نان دارند ولی واقعاً قهرمان جهان شدن یعنی چه؟

یا رکورد شکستن مثلاً بالا بردن چند کیلو آهن بیشتر از دیگری یا ۲۲ نفر که دنبال یک توپ می دوند و این همه پول خرج می شود و عده یی می گویند ما حاضریم گرسنگی بکشیم که مثلاً در فینال جام جهانی ۱۱ تا از این ۲۲ تا یک توپ بیشتر وارد دروازه حریف کنند این جنگولک بازی ها یعنی چه؟ وقتی راجع به کشاورزی صحبت می کنیم الزاماً از یک روند واقعی تولید و یک محصول حقیقی صحبت کرده ایم که در ازای پول یا پایاپای در جوامع مختلف و بین اقوام متفاوت مراوده می شود. برای خیلی ها این سوال پیش می آید که روند واقعی تولید و محصول حقیقی ورزش چیست؟

اگر بگوییم گندم است؛ اگر بگوییم نان است؛ اگر بگوییم سیب و گلابی است؛ اگر بگوییم رشد جسمانی است؛ خوشحالی است؛ پر زوری و تحرک است یا غیرت و غرور و سرافرازی. مطمئن باشید اشتباه نکرده ایم و اشتباه نگفته ایم. آنچه ورزش به عنوان یک سیستم اجتماعی تولید می کند برای ساختن خودش است یعنی جامعه و آنچه کشاورزی به عنوان یک سیستم تولید می کند برای نگهداری این جامعه و در نتیجه سیستم های اجتماعی موجود در آن است.

● خودسازی، خودگردانی و خودمختاری

وقتی از ورزش صحبت می کنیم به ساختاری می رسیم که تشکیل شده از ستون هایی که نبود هر کدام از آنها به خرابی های ویرانگری منتهی می شود؛ صحبت از ارزش ها، برنامه های مدون، نیروی انسانی، تشکیلات و سازمان های مستقل و آزاد با همبستگی و وابستگی های متقابل با دیگر سیستم ها است. دستگاه ورزش هر کشوری با فدراسیون های وابسته این وظیفه را دارند که در ارتباط با دیگر سیستم ها به توضیح، تشریح و تجزیه و تحلیل سیستم خودساز، خودگردان و خودمختار ورزش بپردازند و روشنگر این مساله مهم باشند که ورزش به تنهایی در هیچ کجای دنیا در عین خودسازی، خودگردانی و خودمختاری خودکفا نیست و نمی تواند در مجموع، خرج خودش را دربیاورد و به همین دلیل هم به کمک مالی از سوی دیگر سیستم ها نیازمند است ولی کمک های مالی از سوی دیگر سیستم ها نباید منجر به دخالت در امور داخلی ورزش شود چون دخالت در امور داخلی ورزش یعنی ورود یک عنصر خارجی در داخل یک سیستم که نه اکثراً بلکه همیشه به از کار افتادن آن منجر می شود.

برای موفقیت در ورزش تنها خودسازی و کمک مالی دیگر سیستم ها کافی نیست بلکه شناخت ورزش به عنوان سیستم اجتماعی از طرف دیگر سیستم ها، عامل اصلی موفقیت به حساب می آید.سیاست، تجارت و صنعت سه عامل مهم برای موفقیت، پیشرفت و توسعه پایدار ورزش در هر جامعه یی محسوب می شوند. البته در جوامع مختلف، روابط مختلفی بین ورزش به عنوان سیستم اجتماعی و دیگر سیستم ها برقرار است.

در ممالکی که هماهنگی بین سیاست، تجارت و صنعت برقرار باشد در ارتباط با ورزش به عنوان سیستم اجتماعی هم، هماهنگی خاصی موجود خواهد بود که در این گونه موارد موفقیت ارتباط مستقیمی پیدا می کند به مستبد بودن نیروی انسانی موجود. کشورهایی هستند که به علت موقعیت جغرافیایی، مشاغل موجود، سابقه تاریخی و وابستگی سیاسی آنها، مردم شان ورزش را نمی شناسند؛ مثلاً به علت مستعمره بودن در گذشته، فرهنگ ورزش در میان مردم رواج پیدا نکرده است در این صورت سیستم های سیاسی، تجاری و صنعتی همزمان با سرمایه گذاری وظیفه شاق آشنا کردن مردم کشورشان با ورزش را دارند. می رسیم به کشورهایی که تفاوت نگرش به ورزش بین ملت و دیگر سیستم ها وجود دارد، اولی دنبال پیروزی در میدان های ورزشی برای رسیدن به کد اصلی ورزش یعنی برد و باخت است و دومی برای «پروپاگاند» و تبلیغات سیاسی، تجاری و صنعتی.

بالاخره می رسیم به ملتی که عشق زیادی به ورزش دارد ولی سیستم های موجود در جامعه به علت عدم شناخت صحیح از ورزش، نقش انفعالی بازی می کنند در این شرایط مسوولیت عمده شناساندن ورزش به عنوان سیستم اجتماعی، به عهده رسانه های جمعی است ولی اگر رسانه های جمعی دولتی باشند یا اینکه منافع شان در عقب افتادگی ورزش باشد مردم در حسرت موفقیت سیستم ورزشی شان تا ابدالدهر می مانند. البته مورد دیگری هم وجود دارد که نه ملت و نه سیستم های موجود در جامعه دنبال ورزش نیستند که این مقوله به علت عدم شباهت، مورد بحث ما نیست.

● سیستم مناسب تقسیم زمین

اشاره یی داشتیم به «منسیوس» فیلسوف چینی در تعریفی از سیاست درست. «منسیوس» معتقد بود که با تقسیم ۹ قطعه مساوی زمین بین ۸ خانواده دهقانی می توان هم برای دولت مالیات گرفت و هم موجبات رضایت مردم را فراهم آورد.

از این تفکر و نگرش ۲۳۰۰ سال گذشته است. امروز زمین به شکل دیگری تقسیم می شود ولی فلسفه منسیوس در ورزش می تواند نو باشد و حائز اهمیت. اگر زمین مرکزی را به ورزش بدهیم و سیستم های دیگر، زمین های اطراف را تصاحب کنند روزی یک ساعت و نیم کار از طرف هر خانواده در زمین مرکزی می شود روزی ۱۲ ساعت کار به نفع دولت و در اینجا به نفع ورزش. آنچه ورزش برای موفقیت احتیاج دارد به خصوص در کشور ما، کمک مالی دولت و سرمایه گذاری بخش خصوصی است.

با بودجه کنونی، ورزش ما به هیچ جا نمی رسد به خصوص با حیف و میل هایی هم که به دلیل عدم نظارت و کنترل توزیع پول صورت می گیرد دیگر چیزی برای خرج کردن باقی نمی ماند. ما ملت مستعدی داریم که عاشق ورزش است. چه فعال و چه غیرفعال. کسی از خرج کردن در ورزش به دولت خرده نمی گیرد. با کمک سیستم های موجود در جامعه به زمین مرکزی، سیستم خودساز ورزش به حرکت در می آید و در نهایت استفاده اش به راهی دوطرفه می رود که سودی متقابل خواهد داشت. برای این کار باید ورزش را جدی گرفت؛ جدی مثل کشاورزی، جدی مثل گندم و جدی مثل نان.

بهمن فروتن