نگاهی به جشنواره بیست و نهم فیلم فجر

اکنون به نظر می رسد فیلمسازان ما راه تعامل با فرهنگ همگانی و باورهای مردمی را یافته و از تقابل با آن ها دوری می جویند زیرا راه تاثیرگذاری در گستره ای بزرگ, مقبولیت در سطح همه مردم است

بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر به باور اکثر اهالی سینما در کمیت و کیفیت و حضور نسل های متفاوت با تنوع موضوعات و گونه های مختلف، تفاوت هایی با جشنواره های قبل از آن داشته است. نگارنده در این نوشتار قصد ورود به جزئیات را ندارد و تنها مختصر مروری بر مهمترین نکات جشنواره را مد نظر دارد.

می توان برای تغییرات پیش آمده به چند فرض اشاره نمود. برخی – که بطور عمده مدیران وقت و مرتبطان می باشند - معتقدند باز شدن فضا و جلوگیری از ممیزی های سلیقه ای و همچنین فراهم آمدن امکانات فیلم سازی و در یک جمله تغییر نگرش و عمل مدیران فعلی باعث بوجود آمدن تغییرات در این جشنواره بوده است و از سویی دیگر برخی عنوان می نمایند که این رشد انفجاری واکنشی طبیعی است از سوی هنرمندان به جریانی که قصد مهار زدن بر آنان را داشته است و بدین ترتیب جامعه هنری بعد از مدتی درجا زدن دوباره حرکت رو به پیش را آغاز نموده است. حالت سومی هم نیزمی تواند وجود داشته باشد که ترکیبی از دو فرض قبل است.

در هر صورت مشکل اساسی و جدی که به زودی خود را نشان خواهد داد و ممکن است موجب سرخوردگی و احتمالا ضرر و زیان تعداد زیادی از این فیلمسازان شود، فراهم نبودن یکی از زیر ساخت های سخت افزاری و مهم سینما یعنی سالن های نمایش فیلم و در نتیجه اکران می باشد. بنا براین اگر مدیران فعلی معتقد به فرض اول هستند، باید برای این مشکل چاره ای بیندیشند که در غیر این صورت بعد از یکی دو سال شاهد نزول چشمگیر فیلم سازی و رکود سینما خواهیم بود.

علاوه بر مطالب بالا این جشنواره نشان دهنده اتفاق خوشایند دیگری نیز می باشد و آن درک مشترک هنرمندان عزیز از زمان و مکانی است که در آن زندگی می کنند. آنها خواستند و توانستند فکرها و اندیشه های خود را با زبان سینما بیان نمایند. در یک جشنواره ده روزه دیدن همه فیلم ها امکان پذیر نیست و این امر به صورت گزینشی انجام می شود و تحلیل و بررسی دقیق تر به زمان اکران موکول می شود اما از تماشای همین تعداد فیلم ها نیز می توان یک نمای کلی را اگر چه ناقص به تصویر خیال کشید

به نظر نگارنده از میان فیلم های "آسمان محبوب"، "جدایی نادر از سیمین"، "جرم" و "گزارش یک جشن" و برخی دیگر از فیلم ها یک درک مشترک یا بهتر بگویم یک درد و دغدغه مشترک که همان عشق به وطن و مردمان این سرزمین است را می توان مشاهده نمود. این فیلم ها هر کدام از منظر سازندگانش به مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی پرداخته اند. اندیشمندان و فرهیختگان از جمله هنرمندان جزء اولین گروه هایی هستند که آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی را تشخیص داده و برای چاره جویی یا پیشنهاد هایی در جهت تغییر مطلوب، اقدام به انعکاس آن ها در قالب آثار هنری می نمایند.

فیلمی که امسال مورد توجه بسیاری از مخاطبان قرار گرفت "جدایی نادر از سیمین" ساخته اصغر فرهادی بود، اگر چه مخاطبان جشنواره بیشتر از قشر خاصی می باشند اما می توان همین استقبال را در سطح همگانی نیز پیش بینی نمود. فیلمساز در یک داستان ساده و روان نشان می دهد که چگونه رذیله اخلاقی دروغ، پنهان کاری و مصلحت اندیشی فردی که متاثر از قوانین و مشکلات اجتماع پیرامونی است، می تواند پایه های زندگی اجتماعی و جمعی را ویران نماید، شخصیت های فیلم همگی افرادی معمولی و متعلق به قشرهای وسیعی از جامعه شهری امروز هستند، گفتگوهای آن ها نیز به دور از پیچیدگی های رایج و از جنس ارتباط عادی همین قشرها است و به همین دلیل به سادگی توانایی برقراری ارتباط با مخاطب خاص و عام را دارد. بدین ترتیب پیام اخلاقی فیلم می تواند به راحتی در میان اقشار وسیعی تاثیر گذاشته و آن ها را به تفکر درباره موضوع و مضمون فیلم وادارد.

اکنون به نظر می رسد فیلمسازان ما راه تعامل با فرهنگ همگانی و باورهای مردمی را یافته و از تقابل با آن ها دوری می جویند زیرا راه تاثیرگذاری در گستره ای بزرگ، مقبولیت در سطح همه مردم است. در تمام جوامع بشری مجموعه ای از باورها، سنت ها و اخلاق ارزشمند و مثبت در کنار باورهای غلط، ضد اخلاقی و خرافی وجود دارند. به نظر می رسد اگر هنرمندان قصد تغییرات مثبت و رو به پیش را در سطح همگانی داشته باشند می بایست به خوبی جامعه خود را شناخته و در جهت بزرگداشت باورها، سنت ها و اخلاق مثبت و همچنین آشکار سازی جهات منفی تلاش نمایند.

زهره نبی زاده

با تشکر زهره نبی زاده - کارشناس ارشد سینما

جاپ شده در روزنامه اسرار ۰۳/۱۲/۱۳۸۹ شماره ۱۶۶۴