رؤیای كسب دو درصد از درآمد جهانی صنعت گردشگری

فرانچسكو فرانجیانی, رئیس سازمان جهانی جهانگردی wto مطابق سنت چندساله اخیر این سازمان, امسال را با نام «سفر و حمل و نقل از تخیل ژول ورن تا واقعیت قرن بیستم و یكم» نامگذاری كرده است با این نامگذاری ضمن بیان اهمیت سفر و گردشگری, نقش ترابری در این صنعت نیز مورد تأكید قرار گرفته است كه اگر روزی رمان دور دنیا در ۸۰ روز و هزار فرسنگ زیردریایی ژول ورن بر مبنای تخیل به نگارش درآمد ولی در سایه پیشرفت علم و دانش این تخیلات جنبه واقعی به خود گرفته است

سازمان جهانی جهانگردی همانطور كه اشاره شد طبق سنتی چندساله هر سال با فرا رسیدن پنجم مهر مصادف با بیست و هفتم سپتامبر، روز جهانی جهانگردی سال پیش روی این سازمان را تحت عناوینی كه با این صنعت ارتباط مستقیم دارد، نامگذاری می كند تا مسؤولین امر را متوجه استفاده از عوامل مؤثر در گردشگری كرده و آنان را به فراهم آوردن تسهیلات لازم برای توریستها تشویق كند.

یكی از این عوامل، «ترابری» است كه كشور ایران از این لحاظ چه در دریا و چه در هوا و زمین با مشكل جدی رو به رو است، امید است مسؤولان با الهام گرفتن ازاین نامگذاری به فكر چاره اندیشی جدی در زمینه نقل و انتقال دریای، هوایی و زمینی ایران باشند.در باب اهمیت توسعه صنعت گردشگری هیچ اختلاف نظری وجود ندارد زیرا هزینه های این بخش بسیار ناچیز و سودآوری آن بالا است. بنابراین كشورها تلاش می كنند بخش مهمی از درآمد سرانه ملی خود را از این صنعت تأمین كنند.در همین ارتباط دكتر احمدی نژاد، رئیس جمهور نیز در مراسم معرفی رئیس جدید سازمان اعلام كردند به كار گردشگری نباید صرفاً دید اقتصادی داشت بلكه باید با دید فرهنگی هم به آن نگاه كرد.

اما به راستی چرا صنعت گردشگری در ایران توسعه نمی یابد و مشكل چیست؟

مشكلات در این بخش را باید به دو قسمت نظری و اجرایی تقسیم كرد: الف - در بخش نظری با وجود وقوف كامل به اهمیت توسعه صنعت گردشگری و مقایسه وضعیت نامطلوب ایران با آن همه استعداد با كشورهایی مانند تونس (كه با وجود جاذبه تاریخی و طبیعی اندك، صنعت توریسم خود را به خوبی توسعه داده است) به دلیل وجود زمینه خاكستری در اذهان بعضی از مقامات كشوری و حوزوی ناشی از نگرانی تأثیرات سوءفرهنگی باعث شده تلاشها در زمینه اجرایی پاسخ لازم را ندهد.در صورتی كه بخش عمده گردشگران علاقه مند سفر به ایران با انگیزه فرهنگی طبیعت گردی، گردشگری روستایی، عشایری و ورزشی و كمتر تفریحی دست به این اقدام می زنند.علاوه بر آن چون صنعت گردشگری برای كشور میزبان درآمدزا است، در این عرصه نیز محاسبه هزینه و فایده ملاك اصلی تصمیم گیری است. بویژه در شرایط كنونی كه بحران بیكاری كشور را تهدید می كند و توسعه صنعت گردشگری با كمترین سرمایه گذاری بالاترین اشتغالزایی را خواهد داشت.راه حل اساسی در این قسمت، تأكید صریح مقام معظم رهبری در برنامه ریزی برای توسعه صنعت گردشگری و صدور فرمان برخورد با اقدامات خودسرانه افرادی است كه با مانع تراشی و ناامن كردن زمینه توریستی كشور اذهان علاقه مندان سفر به ایران را مشوق می كنند.

ب - مشكلات اجرایی: عوامل عمده مؤثر در جذب گردشگران عبارت است از:

۱- وجود جاذبه های گردشگری؛ از این لحاظ ایران به جهت تنوع اقلیمی و زیستی جزو ۵كشور برتر جهان و از نظر تاریخی و فرهنگی بین ۱۰كشور برتر جهان قرار دارد. مهم این است كه جاذبه های ایران با استفاده از تكنولوژی جدید در داخل و خارج از كشور به خوبی معرفی شود.

۲- تأمین خدمات مورد نیاز گردشگران؛ شامل فراهم آوردن تسهیلات ورود و خروج، امكانات اقامتی، خدمات بین راهی، تور گردان و راهنما، امنیت و... گرچه با پیگیری فراوان در یك سال گذشته روادید هفت روزه در فرودگاههای تهران، اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز صادر می شود ولی تا رسیدن به وضعیت مطلوب راهی طولانی در پیش است.

ارتقای كیفیت دفاتر خدمات مسافرتی، تورگردانی و راهنماهای مستقر در مراكز و مكانهای دیدنی و موزه ها عمدتاً به میزان كمیت و كیفیت بازدیدكنندگان بستگی دارد اگر صنعت گردشگری توسعه یابد وفعالیت در بخشهای مذكور سودآور شود، قطعاً خدمات رسانی در امر ورود وخروج گردشگران ارتقا خواهد یافت البته نظارت بر كارها امری ضروری و لازم است.كشور از لحاظ واحدهای اقامتی و واحدهای بین راهی به دلیل ركود كار گردشگری در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی پیشرفت قابل ملاحظه ای نداشته است و هتلها با وضعیت و كیفیت موجود پاسخگوی نیازكشور نیستند. اگر قرار است در افق ،۱۴۰۴ به ۱‎/۵درصد تعداد گردشگران بین المللی به میزان حداقل ۲۰میلیون نفر و ۲درصد درآمد جهانی صنعت گردشگری حداقل ۲۵ میلیارددلار (موضوع چشم انداز ۲۰ساله) عمل شود، سرمایه گذاریهای لازم در این بخش باید هر چه سریع تر صورت گیرد. اجرای سیاستهای حمایتی و تشویقی درزمینه احداث واحدهای اقامتی كه از سال گذشته آغاز شده است، در صورت ادامه كار نویدبخش ارائه خدمات مطلوب در این بخش خواهد بود. نحوه ارائه خدمات در واحدهای بین راهی به هیچ وجه در خور شأن ملت ایران نیست. لذا از جمله گله مندیهای گردشگران بین المللی به ایران می توان به سطح پایین ارائه خدمات واحدهای بین راهی اشاره كرد.

از طرفی به دلیل زود بازدهی برنامه ریزی برای افزایش ضریب امنیت در عرصه گردشگری، آثار كارهای صورت گرفته در این زمینه، خودنمایی می كند كه البته جای كار بسیار در این زمینه وجود دارد.

۳- به دلیل وجود مشتاقان زیاد برای سفر به ایران، امر بازاریابی باید در زمینه معرفی جاذبه های گردشگری و خنثی سازی تبلیغات سوء باشد كه در گذشته در مورد سفر به ایران صورت گرفته است.

۴- پذیرش مردمی توریست؛ ملت ایران برخلاف ملت بعضی از كشورها كه نه تنها از توریست استقبال نمی كنند بلكه در برابر آنان مقاومت منفی نیز دارند، به دلیل سوابق دیرینه فرهنگی و روحیه مهمان نوازی از حضور گردشگران در ایران استقبال كرده و خود مشوق این كار هستند.علاوه بر این در بخش گردشگری داخلی نیز نیاز به پرداخت یارانه توسط دولت به اقشار آسیب پذیر كاملاً احساس می شود.

در پایان باز هم تأكید می كنیم كه صنعت گردشگری ایران تنها با فراهم ساختن زمینه برای گرد آمدن عواملی كه برشمردیم، قادر به جذب سودی كلان و در پی آن آثار مثبت بسیار در كل جامعه و زندگی خصوصی افراد از اشتغال گرفته تا تفریح خواهد بود.

* مشاور سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

*علی محمد نمازی