اولین های سینمای ایران

ورود نخستین دستگاه سینماتوگراف به ایران در سال ۱۲۷۹ هجری شمسی توسط مظفرالدین شاه سر آغازی برای سینمای ایران به حساب می آید, هر چند ساخت اولین سالن سینمای عمومی تا سال ۱۲۹۱ اتفاق نیفتاد

ورود نخستین دستگاه سینماتوگراف به ایران در سال ۱۲۷۹ هجری شمسی توسط مظفرالدین شاه سر آغازی برای سینمای ایران به حساب می‌آید، هر چند ساخت اولین سالن سینمای عمومی تا سال ۱۲۹۱ اتفاق نیفتاد.

تا سال ۱۳۰۹ هیچ فیلم ایرانی ساخته نشد و اندک سینماهای تاسیس‌شده به نمایش فیلم‌های غربی که در مواردی زیرنویس فارسی داشتند می‌پرداختند. نخستین فیلم بلند سینمایی ایران به نام «آبی و رابی» در سال ۱۳۰۹ توسط اوانس اوگانیانس، با فیلمبرداری خان بابا معتضدی ساخته شد.

● اولین فیلم

«آبی و رابی» در سال ۱۳۰۹ به کارگردانی اوانس اوگانیانس ساخته شد، تهیه‌کننده آن ساکوارلیذره بود و فیلمبردار آن خان بابا خان معتضدی. این فیلم سیاه و سفید و صامت بود و ماجراهای خنده‌دار دو مرد بلند وکوتاه در موقعیت‌های مختلف را روایت می‌کرد. فیلم روز جمعه ۱۲ دی ۱۳۰۹ ساعت دو بعد از ظهر در سینما مایاک به نمایش درآمد.

«آبی و رابی» پانصد و شصت تومان خرج برداشت و حدود هفت هزار تومان عاید اوگانیانس کرد. بخشی از این فیلم کمدی را حرکات دو مرد کوتاه و بلند مضحک تشکیل می‌داد و بخشی از آن نیز نقاشی بود، «آبی و رابی» براساس فیلم «پات پاته شون» دانمارکی ساخته شده بود.

● اولین کارگردان

اوانس اوگانیانس متولد ۱۲۷۹ یا ۱۲۸۰ به روایتی در عشق آباد، جمهوری ترکمنستان، و به روایتی در مشهد است. وی به نام اوانس اوهانیان هم شناخته و معروف است که البته تلفظ درست نام او را بهتر نشان می‌دهد.

اوگانیانس تحصیلاتش را در رشته تجارت در تاشکند، حقوق را در عشق آباد و سینما را در مسکو انجام داد و در سال ۱۳۰۸ به همراه دخترش زِما (بازیگر فیلم «حاجی آقا آکتور سینما») به ایران مهاجرت کرد. در سال ۱۳۰۹ مدرسه آرتیستی سینما را که اولین مدرسه سینمایی در ایران بود با نام پرورشگاه آرتیستی سینما را در تهران تاسیس کرد و در همین سال به عنوان نویسنده، کارگردان، بازیگر و تدوینگر اولین فیلم تاریخ سینمای ایران را به نام «آبی و رابی» را ساخت.

اوگانیانس در سال ۱۳۱۱ استودیو پرسفیلم را تاسیس کرد. شکست اقتصادی دومین فیلم او، «حاجی آقا آکتور سینما» موانعی جدی را در جهت پیگیری اهداف اوگانیانس موجب شد. در سال ۱۳۱۷ از او برای تاسیس یک مدرسه سینمایی در کلکته دعوت شد و وی با قبول این دعوت و سفر به هند اولین مدرسه سینمایی را در کلکته هند در سال ۱۳۱۸ برای این کشور تاسیس کرد. وی چندین سال در هند اقامت داشت و در این مدت در آکادمی اختراعات و اکتشافات آسیا عضویت داشت و در آن فعالیت می‌کرد.

در سال ۱۳۲۶ به ایران بازگشت. وی قصد داشت برای آموزش سینما به بانوان و خردسالان نیز کلاس تشکیل دهد که هیچگاه موفق نشد. در سال ۱۳۳۳ تصمیم به فعالیت مجدد در سینما گرفت که با ناکام ماند. حاصل این فعالیت فیلمی بود با نام «سوار سفید» که ناتمام ماند.در سال ۱۳۳۸ فیلمنامه‌ای نوشت با عنوان «کودتای ۱۲۹۹» که نتوانست آن را تبدیل به فیلم کند. او در سال ۱۳۴۰ در تهران درگذشت و در قبرستان ارامنه تهران به خاک سپرده شد.

● اولین فیلم ناطق

فیلم «دختر لُر» محصول استودیو امپریال فیلم (بمبئی) به تهیه‌کنندگی اردشیر ایرانی و فیلمنامه و کارگردانی عبدالحسین سپنتا اولین فیلم ناطق سینمای ایران است. در این فیلم روح‌انگیز کرمانی (سامی‌نژاد) و عبدالحسین سپنتا، نقش‌های اصلی را بازی می‌کردند. فیلم سیاه و سفید بود و داستان جعفر و گلنار را روایت می‌کرد که به دنبال علاقه‌ای که بهم پیدا می‌کنند شرارت را در یک منطقه از بین می‌برند.

تهیه فیلم هفت ماه طول کشید و در دی ماه ۱۳۱۲ در و سینمای مایاک و سپه به روی پرده رفت. این فیلم در هند فیلمبرداری شده بود.

● اولین بازیگر زن سینمای ایران

صدیقه (روح‌انگیز) سامی‌نژاد در روز سه تیر ۱۲۹۵ در شهر بم در استان کرمان متولد شد و در سال ۱۳۰۸ به همراه همسرش دماوندی که در استودیو امپریال فیلم بمبئی به کار اشتغال داشت به هندوستان مهاجرت کرد و پس از ۱۸ سال به ایران بازگشت.

به دلیلی استقبالی که از فیلم «دختر لر» در اکران عمومی صورت گرفت، سامی‌نژاد در فیلم «شیرین و فرهاد» ساخته عبدالحسین سپنتا نیز بازی کرد. تحصیلات وی سیکل اول دبیرستان و پیشه اصلی او پرستاری بود.

وی به دلیل بازی در سینما مورد انتقاد شدید خانواده‌اش قرار گرفت و مجبور شد مدتی را در انزوا بگذراند. او در سال ۱۳۴۹ در مستند «سینمای ایران: از مشروطه تا سپنتا» ساخته محمد تهامی‌نژاد جلوی دوربین قرار گرفت و از گذشته‌اش و چگونگی ورودش به سینما سخن گفت.

روح‌انگیز سامی‌نژاد در طبقه پایین خانه‌ای دو طبقه واقع در خیابان پاسداران تهران، سروستان ششم زندگی می‌کرد. او عصر چهارشنبه دهم اردیبهشت ۱۳۷۶ در تهران در سن ۸۱ سالگی درگذشت و در قطعه ۳۶ ردیف ۴۴ شماره ۴۶ بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

● اولین فیلم رنگی

فیلم «گرداب» در سال ۱۳۳۲ در قطع ۱۶ میلیمتری به کارگردانی و نویسندگی حسن خردمند و بازیگری ناصر ملک‌مطیعی به بازار عرضه شد. «گرداب» را هوشنگ محبوبیان در پارس فیلم تهیه کرد و دیگر بازیگران آن عبارت بودند از مهین دیهیم، هوشنگ بهشتی، زینت نوری، عبداله بقائی، احمد قدکچیان، منوچهر شفیعی (خواننده فیلم و بازیگر) و علی کیائی. «گرداب» با دوربین اوریکون فیلمبرداری و برای رنگی شدن به آمریکا فرستاده شد.

● اولین کتاب سینمایی

نخستین کتاب سینمایی، فیلمنامه‌ای است به نام «شاه ایران و بانوی ارمن» که ذبیح‌اله بهروز آن را نوشته و سال ۱۳۱۰ منتشر شده است.

● اولین نشریه سینمایی

امتیاز «سینما و نمایشات» اوائل سال ۱۳۰۸ به نام علی وکیلی صادر شد اما اولین شماره «سینما و نمایشات» به مدیریت و سردبیری اسحاق زنجانی در ۴۸ صفحه در قطع وزیری در مرداد ۱۳۰۹ منتشر شد.

منبع: خبرآنلاین

باز نشر: مجله اینترنتی Bartarinha.ir