تفاوت ‌بیهوشی در کودکان و بزرگسالان

بیهوشی در کودکان و خصوصا در نوزادان از جنبه‌های مختلف با بیهوشی بزرگسالان تفاوت دارد. طبق قرارداد، تا سن ۲۸ روزگی از بدو تولد را نوزادی می‌گویند و از ۲۸ روزگی تا یک سالگی را …

بیهوشی در کودکان و خصوصا در نوزادان از جنبه‌های مختلف با بیهوشی بزرگسالان تفاوت دارد. طبق قرارداد، تا سن ۲۸ روزگی از بدو تولد را نوزادی می‌گویند و از ۲۸ روزگی تا یک سالگی را شیرخوارگی می‌نامند و بالای یک سال را کودک در نظر می‌گیرند. شاید در نگاه اول این تفاوت در بیهوشی را فقط به دلیل اختلاف جثه ببینیم اما علاوه بر اختلاف جثه تفاوت‌های دیگری هم وجود دارد....

کودکان و نوزادان از نظر عملکرد ارگان‌های مختلف بدن نسبت به بالغان نارس هستند. این نارس بودن در قلب، ریه، کلیه، کبد، خون، عضلات، سیستم عصبی و... مشهود است. همچنین پاسخ کودکان به داروها خصوصا داروهای بیهوشی با بزرگسالان تفاوت دارد و این تفاوت در میزان جذب، توزیع، متابولیسم و دفع داروها از بدن تعمیم می‌یابد. اختلاف کودکان و نوزادان با بالغان به این ختم نمی‌شود. آنها از نظر آناتومی هم تفاوت‌های زیادی با بالغان دارند که در حیطه کار بیهوشی که عمدتا با راه هوایی سروکار دارد، این تفاوت می‌تواند مشکل‌ساز شود و جهت حفظ راه هوایی آنها تبحر و تجهیزات خاص خود را می‌طلبد.

اختلاف دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که در نوزادان و کودکان سطح بدن نسبت به وزن آنها بیشتر از بالغان است که این سطح بالای بدن سبب از دست دادن بیشتر دمای بدن حین بیهوشی می‌شود. از طرفی کودکان در مقابله با دفع حرارت، مکانیسم‌های حفظ دما و تولید حرارت ضعیف‌تری نسبت به بالغان دارند لذا می‌توانند به سرعت هیپوترم شده و هیپوترمی باعث عوارض خطرناکی از قبیل افزایش مصرف اکسیژن بدن، اختلال انعقادی و طولانی شدن ریکاوری از بیهوشی می‌شود که توجه به این موضوع و ایجاد تمهیدات خاص جهت جلوگیری از آن برای متخصص بیهوشی الزامی است. کودکان و نوزادان نسبت به کمبود حجم مایع دریافتی و یا ازدیاد آن و همچنین تغییرات الکترولیتی و قندخون بسیار حساس‌اند که کار متخصص بیهوشی را در انتخاب نوع مایع سرم دریافتی و تنظیم دقیق آن دشوار می‌کند.

قابل ذکر است که اکثر عمل‌های جراحی روی نوزادان به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی می‌باشد که در بیشتر مواقع مدت زمان عمل جراحی آنها طولانی می‌شود در این میان ممکن است بسته به نوع عمل جراحی خون‌ریزی حین عمل به گونه‌ای باشد که نیازمند تجویز خون و محصولات خونی ‌شویم که میزان محاسبه تجویز آن با بالغان تفاوت دارد. نوزادان و یا کودکان تحت این اعمال جراحی بزرگ اکثرا نیازمند مراقبت ویژه بعد از عمل می‌باشند که در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان یا نوزادان صورت می‌گیرد.

همچنین انجم بیهوشی و عمل جراحی می‌تواند از نظر روحی‌روانی اثرات نسبتا بدی در کودکان بر جای گذارد زیرا کودکان به شدت به پدر و مادر خود وابسته می‌باشند و جدا کردن آنها از والدین در بیمارستان برای آنها زجرآور است و می‌تواند در آنها ایجاد اضطراب توأم با ترس، افسردگی و یأس و حتی گوشه‌گیری کند. کودکان بزرگ‌تر بیشتر نگران درد ناشی از پروسه که قرار است روی آنها انجام شود می‌باشند. در این میان اضطراب والدین هم کمتر از کودکان نیست لذا باید جهت کاهش اضطراب آنها و آگاهی از وضع موجود آموزش‌های لازم را ببینند که نقش متخصص بیهوشی در این قضیه بسیار مهم است. در مجموع همان‌طور که کودکان و نوزادان بسیار ظریف‌تر از بالغان هستند انجام بیهوشی در آنها از ظرافت بالایی برخوردار است.

دکتر سیدعلیرضا مهدوی

متخصص بیهوشی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی