كاسترو, نماد انقلاب كوبا

پدرش مالك ۲۳ هزار جریب مزرعه نیشكر بود و او نیـز دوران كودكی را با كار كردن در مزرعه نیشكر خانوادگی شان گذراند

«من می خواهم این حق كه هر كسی بتواند اعتقاداتش را بدون محدودیت بیان كند، مورد احترام قرار گیرد؛ درغیراین صـورت عدالت حتی در كوچكترین شكلش نیز رعایت نخواهد شد.»این اظهارات فیدل كاسترو، شخصی است كه بیش از پنج دهه همچون نمادی از ایستادگی در برابر سیاست های انحصارطلبانه آمریكا مقاومت كرد. به گزارش ایسنا «فیدل الخاندرو كاسترو رز»، رهبر انقلابی و سیاسی كوبا مشهور به «فیدل كاسترو» در سیزدهم اوت سال ۱۹۲۷ (به گفته برخی منابع ۱۹۲۶) در استان «اورینت» واقع در كوبا متولد شد.

پدرش مالك ۲۳ هزار جریب مزرعه نیشكر بود و او نیـز دوران كودكی را با كار كردن در مزرعه نیشكر خانوادگی شان گذراند. در شش سالگی خانواده را متقاعد كرد تا با رفتن او به مدرسه موافقت كنند و تحصیلات ابتدایی را در دو موسسه مسیحی واقع در سانتیاگو و پس از آن در هاوانا دنبال كرد. كاسترو در سال ۱۹۴۵ فارغ التحصیل شد و پس از آن در سال ۱۹۵۰ موفق به دریافت دكترای حقوق از دانشگاه هاوانا شد. وی در سال ۱۹۵۲ با اعتقادات و تفكرات سیاسی و انقلابی كه در ذهنش داشت، تصمیم گرفت در مبارزات انتخاباتی پارلمان شركت كند، اما در همین سال ژنرال «فولجنسیو باتیستا» طی كودتایی قدرت را به دست گرفت.

كاسترو به دنبال اقدامات منفی دولت باتیستا به دادگاه عالی رفت و باتیستا را به تحریف قانون و برقراری دیكتاتوری متهم كرد، اما دادگاه این ادعای كاسترو را نپذیرفت. بدین ترتیب كاسترو كه اعتقاد داشت، فقط یك انقلاب می تواند كوبا را نجات دهد، به همراه «ایبل سانتاماریا»، رهبر یك گروه مخالف دولت، در سال ۱۹۵۳ برنامه ای برای حمله به سربازخانه ای در «مونكادا» به منظور به دست آوردن سلاح برای براندازی دولت حاكم طراحی كرد؛ اما به دلیل در نظر نگرفتن مسایل غیرمنتظره، حمله به سربازخانه «مونكادا» كه در ۲۶ ژوئیه صورت گرفت، شكست خورد و بیش از نیمی از طرفداران كاسترو كشته شدند و سربازان باتیستا، كاسترو و گروه مبارزش را نیز دستگیر كردند.به دنبال این جریان، دادگاه كاسترو را به ۱۵ سال زندان محكوم كرد.

سخنرانی معروف كاسترو با عنوان «تاریخ مرا تبرئه خواهد كرد» در جلسه محاكمه علاوه بر اینكه رژیم باتیستا را محكوم كـرد، بعدها تبدیل به بیانیه انقلابی وی در جنبش «بیست و ششم ژوئیه» شد؛ جنبشی كه در نهایت رژیم فاسد باتیستا را سرنگون كرد.كاسترو در این سخنرانی به بیان رنج های مردم و بیماری های اجتماعی كه كوبا را تحت تاثیر قرار داده بود، پرداخت و اعلام كرد كه فقط یك انقلاب می تواند كوبا را نجات دهد.

كاسترو همچنین مهمترین مشكلات اجتماعی را كه مردم كوبا با آن روبرو بودند، بیكاری، بیسوادی، انحصار فرهنگی و سیستم طبقاتی دانست و علاوه بر ذكر مشكلات سیستم موجود، به بیان راه حل ها نیز پرداخت و در ادامه، فهرستی از بی عدالتی های دولت باتیستا را ارایه داد. در واقع اگرچه كاسترو در اولین مبارزه انقلابی اش در حمله به «مونكادا» شكست خورد، اما این شكست نقطه عطفی برای وی و اهداف انقلابی اش محسوب می شود. در بیست و چهارم فوریه ۱۹۵۵ باتیستا قانون اساسی را بازنویسی كرد و درپی آن در یك عفو عمومی، زندانیان سیاسی از جمله كاسترو آزاد شدند.كاسترو بعد از آزادی از زندان به مكزیك رفت و در آنجا با «ارنستو چه گوارا»، پزشك انقلابی آرژانتینی آشنا شد و نهضت انقلابی «بیست وششم ژوئیه» را سازماندهی كرد و به دنبال آن در دومدسامبر ۱۹۵۶ به همراه ۸۰ مبارز دیگر در ساحل شمالی منطقه «اوراینت» دست به شورش زد، اما نیروهای دولتی موفق شدند این شورش را سركوب كنند.

در پی این شكست، كاسترو به كوهستان های «سیراماسترا» گریخت و اقدام به جمع آوری دوباره نیرو كرد و در نهایت در سال ۱۹۵۹ موفق شد، رژیم باتیستا را سرنگون و با برقراری رابطه نزدیك با اتحاد جماهیر شوروی، دولتی كمونیستی را در كوبا پی ریزی كند. كاسترو در فوریه همان سال نخست وزیر كوبا شد. قوانین اخلاقی كاسترو و عقاید وی برای ایجاد برابری، خیلی زود حمایت مردم و كلیسای كاتولیك را به دنبال داشت.

كاسترو اصلاحات جدیدی در قوانین كشورش ایجاد كرد كه از جمله این قوانین می توان به ممنوع كردن برداشت شكر و نیشكر توسط شركت های غیر كوبایی اشاره كرد. بدین ترتیب حدود یك میلیون دارایی های آمریكا در این كشور از جمله پالایشگاه های نفت و مزارع نیشكر توقیف و مصادره شدند و عده زیادی از ثروتمندان كوبایی به دنبال این اقدامات به فلوریدا گریختند و مبارزه علیه كاسترو را آغاز كردند.

با اعمال قوانین جدیدی كه كاسترو وضع كرد، آمریكا در اقدامیتلافی جویانه در سال ۱۹۶۱ كوبا را از نظر اقتصادی تحریم كرد و همچنین با حمایت و آموزش تبعیدی های كوبایی، آنها را در حمله ای به منظور واژگون كردن دولت كاسترو هدایت كرد، اما این حمله با شكست مواجه شد.به این صـورت بود كه روابط كوبا و آمریكا روز به روز وخیم تر شد و در سال ۱۹۶۲ زمانی كه دولت آمریكا متوجه شد، شوروی با اجازه كاسترو به قرار دادن موشك های دوربرد بالستیك در خاك كوبا اقدام كرده است، این روابط تیره تر شد و جان اف كندی، رییس جمهور وقت آمریكا اعلام كرد، برای جلوگیری از ورود كشتی های شوروی كه حامل ابزار تسلیحاتی به كوبا بودند، این كشور را محاصره دریایی می كند.

بعد از چندین روز مذاكرات، سرانجام شوروی موافقت كرد تا تسلیحات مذكور را از كوبا خارج كند، اما روابط آمریكا و كوبا همچنان تیره بود تا اینكه در سال ۱۹۶۵ با وساطت سفارت سوییس در كوبا، دو كشور توافق كردند به آن دسته از تابعین كوبا كه تمایل داشتند به آمریكا مهاجرت كنند، اجازه مهاجرت داده شود و بدین ترتیب بیش از ۲۶۰ هزار نفر كوبا را به قصد آمریكا ترك كردند. در آن زمان به رغم تلاش های كاسترو ودرخواست های مكرر وی از سازمان ملل برای خروج نیروهای آمریكایی از خلیج گوآنتانامو، نیروهای دریایی آمریكایی همچنان این خلیج را در محاصره نگه داشتند. سیاست های كاسترو، كوبا را از دیگر كشورهای آمریكای لاتین جدا كرد. در سال ۱۹۶۲ این كشور به تحریك شورشیان ونزوئلا، گوآتمالا و بولیوی متهم شد.

این در حالی بود كه كوبا همچنان از نظر اقتصادی به شوروی و كشورهای بلوك شرق وابسته بود. در سال ۱۹۷۲ كاسترو قراردادهای مختلفی را برای تامین نیازهای مالی، تجاری و پرداخت قرض های این كشور با شوروی منعقد كرد و در همین حال بود كه كوبا به عضویت شورای همكاری های اقتصادی چند جانبه (COMECON) در آمد.اولین كنگره حزب كمونیست كوبا در سال ۱۹۷۵ برگزار شد و در سال بعد، قانون اساسی جدید در این كشور تصویب شد. كاسترو در دسامبر ۱۹۷۶ به عنوان رییس جمهور كشور و رییس شورای وزیران انتخاب شد. در سال ۱۹۷۵ سازمان شركت های آمریكایی (OAS) طی قطعنامه ای با عنوان «آزادی عمل»، تحریم های تجاری علیه كوبا را لغو كرد. در پی آن روابط آمریكا و كوبا رو به بهبود گذاشت، اما آمریكا هشدار داد تا زمانی كه كوبا دارایی های این كشور را باز نگرداند و كاسترو فعالیت هایش را در كشورهای آفریقایی كاهش ندهد، این روابط شكل عادی پیدا نخواهد كرد.

در سال ۱۹۸۰ با كاهش محدودیت های سفر به آمریكا از سوی كاسترو، حدود ۱۲۵ هزار پناهنده به آمریكا سفر كردند. دولت آمریكا بار دیگر كاسترو را به كمك به شورشیان السالوادور متهم كرد. همچنین یكی دیگر از مسایل مورد اختلاف كوبا و آمریكا كمك های كاسترو به دولت نیكاراگوئه بود. در سال ۱۹۸۳ به دنبال حمله به گرانادا از سوی آمریكا، صدها كارگر و پرسنل نیروی نظامی كوبا مجبور به ترك این جزیره شدند.در سال ۱۹۸۹ كاسترو با شوروی یك پیمان دوستی ۲۵ ساله امضا كرد، اما از پذیرش ایجاد اصلاحات سیاسی و اقتصادی به سبك روسیه در كوبا خودداری كرد.در سال ۱۹۹۰ با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، كمك های این كشور به كوبا خاتمه یافت. بعد از این كه آمریكا تحریم های اعمال شده علیه كوبا را تشدید كرد، در سال ۱۹۹۲ سازمان ملل با تصویب قطعنامه ای لغو تحریم های اعمال شده بر كوبا را از سوی آمریكا خواستار شد.

در اواخر فوریه ۱۹۹۶ جنگنده های كوبایی دوهواپیمای غیرنظامی را كه ادعا می كردند، به مرزهای هوایی این كشور تجاوز كرده بودند، مورد هدف قرار دادند. این هواپیماها متعلق به شركتی در آمریكا بود كه از سوی تبعیدی های كوبایی اداره می شد.بیل كلینتون، رییس جمهور وقت آمریكا در پی این حادثه در مارس ۱۹۹۶ قانون «هلمس برتون» را به تصویب رساند. این قانون با هدف سخت تر كردن شرایط سرمایه گذاری و تجارت برای كشورهای خارجی در كوبا به تصویب رسید.طی این قانون مساله تحریم كوبا كه هر سال در آن تجدید نظر می شد، دایمی شد و آمریكا شركت های خارجی را كه به معامله با كوبا می پرداختند، تهدید كرد كه منفعتی كه به دست می آورند، بخشی از اموال مصادره شده آمریكا در كوباست. این اقدام آمریكا، موجب نارضایتی كانادا، مكزیك و كشورهای اروپایی شد.

اواخر همین ماه، كمیته مركزی حزب كمونیست كوبا طی جلسه ای تصمیم به سركوبی مخالفان گرفت. مقامات كوبایی اعتقاد داشتند كه مخالفان، كارگران آزاد و روشنفكران كوبا از سوی دشمنان این كشور تحریك می شوند تا قدرت حزب كمونیست كوبا را تضعیف كنند.كاسترو با اقدامات انقلابی و آرمان گرایانه اش تبدیل به سمبل انقلاب در كوبا شد و مردم زیادی را تحت تاثیر قرار داد، به ویژه آنان كه به یاد داشتند او چگونه زندگی كرد.