گناه تعطیل

سلام ای بهترین رفیق ای ماه خدا

در نگرش ابتدایی به زمان و مکان، آدمی می‌پندارد که میان ماهها، روزها، شب‌ها، ساعات و... تفاوتی نیست و زمان، موجودی تدریجی است که لحظه‌های آن مشابه و تکرار یکدیگرند.ولی اگر با دید عمق پرور دین به هرچیز، خاصه زمان نگاه کنیم، به این درک می‌رسیم که از نظر خالق حکیم، زمان‌ها یکسان نیستند و ارزش آنها بنا بر حکمتی مساوی نمی‌باشد.

مثلاً روز جمعه به عنوان «سیدالایام» است و دارای شرافت و اهمیت خاصی است. البته به تعبیر مرحوم حضرت امام (ره)، قداست اینگونه از زمان‌ها به جهت مظروف آن است، ولیکن جان کلام این است که زمان‌ها تکراری نیستند و دارای تفاوت می باشند و موفق کسی است که به این مهم توجه داشته باشد و علت تفاوت زمان‌ها را درک کند چرا که تنها سرمایه ارزشمند انسان، زمان است که اگر کسی اهمیت آن را فهم نمود رستگار و سعادتمند است «ما اسعد من رعی حرمتک بک» و اگر کسی از کنار آن بی‌تفاوت گذر کرد، پشیمان و خسارت دیده است.

ماه رمضان یکی از آن زمان‌ها است که با دیگر زمان‌ها تفاوتی شگرف دارد. این ماه که تنها زمانی است که به خداوند متعال منتسب گردیده، «شهر الله».خدای سبحان به طور مستقیم و بدون فاصل و واسطه‌ای این ماه را به خود نسبت داده است و همگان می‌دانند «اصلی‌ترین علت عظمت این ماه همین انتساب به خداست؛ یعنی رمضان، ماه خداست.»

شیخ استاد ما حضرت آیت‌الله جوادی آملی می‌فرمایند: «امام سجاد (ع) چندین بار به این ماه سلام می‌کند، ماه اگر یک زمانی گذرا بود و باطن و حقیقت و روح و جان نداشت این ولی‌الله که به آن سلام نمی‌گفت، آیا اینها معاذالله نظیر اشعار خیالی شعرا است که بر خطابه‌های خیالی عمل می‌شود که مثلاً به کوه و آثار مخروبه خطاب می‌کند یا نه این ماه یک حقیقتی دارد...»(۱)

آری رمضان یک موجود سراسر شعور است و به همین سبب است که امام معصوم حضرت سیدالساجدین(ع) به ماه رمضان سلام می‌کند. (۲)مهمترین نکته فهم این حقیقت است که شرافت انتساب این ماه به خدای سبحان ره‌آوردی شگرف هم برای آنان که به این ماه با دقت توجه می کنند و مهمانی فرصت‌شناس برای این میزبان مهربان و سخاوتمند هستند دارد. ماه رمضان ماه فرصت شناسی است نه فرصت سوزی!

تعبیر امام صادق (ع) این است که بسیاری در رمضان فرصت سوزی دارند و در پایان توشه‌ای دارند مالامال از خاطرات گرسنگی و تشنگی و خواب ماندن و سحری نخوردن و... در حالی که رمضان برای گرسنه ساختن و تشنه نمودن و... نیامده، رمضان طلوع می‌کند تا خدایی بودن و ماندن و شدن را به ما بیاموزد. رمضان طلوع می‌کند تا ما انتساب خود به خدا را فراموش نکنیم؛ رمضان طلوع می‌کند تا ما فاصله خود تا حقیقت را اندازه کنیم و از طول آن بکاهیم؛ رمضان طلوع می‌کند تا ما یادمان بماند و باشد که بنده ناتوانی بیش نیستیم حتی اگر در زیر لباس ریاست و ثروت و زیبایی و ... پنهان شویم.بنابراین باید این زمان را شناخت تا ثروتمند شد و بهترین راه شناخت آن شاگردی در مکتب کسانی است که این ماه را خوب شناخته‌اند و یکی از این معلمان رمضان‌شناس، وجود نازنین حضرت سیدالعابدین، امام سجاد (ع) است.

امام سجاد در دعای ۴۵ صحیفه سجادیه، نزدیک ۲۰ سلام به ماه رمضان عرضه می‌دارد و این ماه را با صفات خاصی خطاب کرده و با این سلام و خطاب، رمضان را معرفی می‌فرمایند.

در اولین سلام حضرت، رمضان را ماه بزرگ خدا معرفی می‌فرمایند: «السلام علیک یا شهر الله الاکبر»؛ و این بزرگی به واسطه عظمت معنوی و ایجاد معنویت عظیمی است که در عالم وجود انسان به وجود می‌آورد.

امام سجاد(ع) رمضان را عید اولیای الهی می‌داند و عید یعنی بازگشت به نقطه‌ای که پر از پاکی و طهارت است و این سبب شادی است و لذا حق مداران الهی ابتدای سال خود را اول ماه رمضان قرار می‌دهند زیرا رمضان را منشأ بزرگترین تحول می‌دانند. آری اول فروردین منشأ تحول طبیعت است پس ابتدای سال انسانیت نیست، ولی اول رمضان منشأ تحول بشریت است با طلوع این ماه در عالم انسانیت تحول ایجاد می‌گردد؛ دوستانش مؤدب به آدابش می‌شوند و مخالفانش متعجب و پرسشگر از آداب آن و هر دوی این حالات، خبر از قدرت و اثر تحول‌دهنده این ماه می‌دهد و رمضان یعنی گاه جشن تحول و چه عیدی بالاتر از جشن تحول، که عید تعالی انسانیت است.به راستی هیچ کس از اعیاد سنتی تعجب نمی‌کند و اصولاًً اعیاد سنتی در هر قوم و قبیله‌ای با زینت‌های ساختگی شیرین جلوه می‌کند ولی عید رمضان با همه سادگی خود ذهن‌ها را متوجه خود می‌کند.

گرسنگی و تشنگی آن شیرینی و سلامت و طهارت می‌آورد و تنها گرسنگی است که گرسنه در آن خوشحال است و همه سیرشکمان مجبور یا معذور به گرسنگی و تشنگی گرسنگان و تشنگان او یعنی حال روزه‌دارانش غبطه می‌خورند.و چه عیدی شیرین تر از این که در عید رمضان، سیرشکمان به حال گرسنگان نگاه کنند و در درون خود فرو ریزند که وای بر ما این همه خوردیم که در کجا سقوط کنیم ...

در فرازی دیگر حضرت خطاب به رمضان می‌فرماید: «السلام علیک یا اکرم مصحوب من الاوقات و یا خیر شهر فی‌الایام و الساعات» این ماه گرامی‌ترین یار و یاور و مصاحب و مونس انسان و در یک جمله بهترین رفیق است! زیرا آدمی را در راه رسیدن به کرامت‌های انسانی کمک می‌دهد. چه رفیقی بهتر از رمضان که بدی‌ها را پنهان می‌سازد و خوبی‌ها را چندین برابر ذخیره می‌کند! عجیب نیست که اگر کسی یک دانه خرما افطاری دهد برای او ثواب افطاری دادن تمام روزه‌داران ثبت شود.این چه رفیقی است که از بوی بد دهان مهمان گرسنه خود، به عطر آسمان نواز و از خواب همراهش به عبادت و بندگی یاد می‌کند!

و این چه رفیقی است که هر عمل خوب را در بی‌نهایت ضرب و افزون می‌کند و هر بدی را آنقدر کوچک جلوه می‌دهد که گویی چیزی ندیده! حقا که سلام بر تو بهترین رفیق! واقعاً سلام بر تو!

سلام دیگر بیانگر توانایی رمضان برای رسانیدن میهمانان خود به آرزوها و حاجاتشان است.

آری در این ماه هیچ دعایی در زندان ناامیدی و یأس معطل نمی‌شود و تمام آمال و آرزوها برآورده است.

پیامبر اکرم(ص) فرمود در اوقات نماز در این ماه، دست‌هایتان را بالا برید که خالی بر نمی گردد و در این ماه در وقت نماز خداوند بر بندگانش با نظر رحمت می‌نگرد.

سلام بعدی روشنگر حقیقت قدرت پاکسازی این ماه است. این قدرت فقط برای ماه رمضان است که نفس کشیدن در آن تسبیح و خوابیدن در آن عبادت و تمامی اعمال مقبول می‌باشد!سلام بر ماهی که در آن دلها نرم و مهربان می‌شود و زشتی‌ها و بدی‌ها در آن زشت‌‌تر قلمداد شده و کاسته می‌گردد. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «هرکس در این ماه اخلاق خود را نیک سازد از پل صراط می‌گذرد و هرکه از کارگران و کارمندان خویش کمتر کار بخواهد خداوند بر او سهل و سبک می‌گیرد و هرکس یتیمی را دلشاد کند خدا دلشادش می کند و هرکس به صله رحم بپردازد، خداوند در قیامت رحمتش را بر او جاری می‌سازد»(۳) و همه اینها از اثرات شگرف ماه رمضان است. سلام بر رمضان که به واسطه آن چه بسیار زشتی‌ها که از ما دور شد و چه بسیار نیکی‌ها که به احترام او بر ما نازل گشت و افزون شد.

و سلام بر تو ای رمضان که ساتر و پوشاننده عیوب دوستان و حتی مخالفانت هستی!

آری این ماه زمینه‌ساز و میدان‌دار برطرف‌کردن عیب‌ها و کاستی‌‌ها است و آنان که بیدارند می توانند از فرصت نورانی این ماه بهره برده و به جای عیب‌گویی و عیب‌جویی به عیب زدایی از خود بپردازند.

سلام بر این ماه که ما را در نبرد با شیطان حمایت و هدایت می‌کند و یاری می دهد تا آن که قسم خورد انسان را نابود کند؛ ‌نابود شود «السلام علیک من ناصر اعان علی‌الشیطان».

...آری به خوبی می‌بینیم که در این ماه خدای سبحان کریمانه‌تر از زمان‌های دیگر تمام عنایت و لطف خود و آنچه در خزانه رحمت و فضلش قرار دارد را به عنوان هدایای الهی به سوی بندگان جاری و سرازیر می‌فرماید و حقیقتاً چه بدبخت است کسی که از این ماه فقط خاطره گیرد ولی توشه نگیرد. آری به هوش باشیم که رمضان ماه خاطره‌سازی نیست بلکه ماه توشه‌گیری است.

۱- اسرار عبادات، ص۳۰۹

۲- دعای ۴۵ صحیفه سجادیه

۳- خطبه شعبانیه، بحار، ج۹۶، ص ۳۵۶