سکه, هر روز گران تر از دیروز

سیاستهای بانک مرکزی برای کنترل قیمت طلا بی فایده است

قیمت سکه وطلا در یک سال گذشته در ایران به شدت افزایش پیدا کرده و بانک مرکزی علیرغم وعده های فراوان هنوز موفق نشده سیر صعودی قیمت سکه را کنترل کند، جالب اینجاست که دولت برای کنترل وضع نابسامان بازار، اقدام به فروش سکه از طریق بانکها کرده و این امر نه تنها معضلی را رفع نکرده بلکه معضلا ت جدیدی را به معضل قبلی اضافه کرده است. تعداد زیادی از مردم، شبها پشت در بانکها می خوابند تا صبح ۵عدد سکه خریداری کنند و آن را در بازار به فروش برسانند. سودی که بابت اختلا ف قیمت سکه در بازار و بانک به جیب آنها می رود، روزانه حداقل ۳۵۰ هزار تومان است و این روال زندگی برخی از افرادی شده که برای کسب سودبادآورده، به این شغل رو آورده اند و تا زمانی که فروش سکه در بانکها ادامه داشته باشد، این وضعیت هم دوام خواهد داشت. اما مشخص نیست مسوولا ن با چه هدفی اقدام به عرضه سکه در بانکها کرده اند و وقتی تغییر چندانی در قیمت سکه در بازار ایجاد نشده چرا اصرار دارند این اقدام را ادامه دهند؟

جالب اینجاست که وضعیت نابسامان بازار سکه و طلا و سودهای بادآورده ای که از هرگونه سرمایه گذاری و لو جزئی در آن نصیب مردم می شود موجب شده فروش اوراق مشارکت در بانکها هم نتواند مردم را به سمت سرمایه گذاری های جایگزین سکه وطلا جذب کند به طوری که در این اوضاع و احوال نابسامان، حدود ۸۰ درصد اوراق مشارکت میدان گازی پارس جنوبی به فروش نرسید و روی دست وزارت نفت باقی ماند; چرا که مردم ترجیح می دادند در این آشفته بازار سکه و طلا ، سود فوری به جیب بزنند و در این میان، دولت صرفا نظاره گر بود و اگر هم اقدامی تاکنون انجام شده- از جمله پیش فروش سکه و...- آزمون و خطایی بی نتیجه و بی فایده بوده است. هرچند که در این عرصه به ریشه های افزایش قیمت سکه که در سیاست های نادرست بانک مرکزی طی دو سال اخیر تبلور یافته توجه چندانی نشده است; سیاستهای نادرستی که موجب شده قیمت سکه در طول ۲ سال گذشته همواره سیری صعودی داشته باشد. مروری بر قیمت سکه بهار آزادی طی ۲ سال گذشته خالی از لطف نیست.

در اواسط فروردین ماه ۱۳۸۹، قیمت هر سکه بهار آزادی طرح قدیم ۲۸۳ هزار تومان، سکه بهار آزادی طرح جدید ۲۶۸ هزار تومان، نیم سکه ۱۳۵ هزار تومان و ربع سکه ۶۹ هزار تومان بود. در اولین روز تابستان سال گذشته، قیمت ها افزایش یافت به طوری که سکه طرح قدیم ۳۱۷ هزار تومان، سکه طرح جدید ۳۱۱ هزار تومان، نیم سکه ۱۵۶ هزار تومان و ربع سکه ۷۹ هزار تومان شد. سه ماه بعد در اولین روز از مهرماه سال ۸۹، قیمت هرسکه طرح قدیم به ۳۳۵ هزار تومان، هرسکه طرح جدید به ۳۲۶ هزار تومان، نیم سکه به ۱۶۳ هزار تومان و ربع سکه به ۸۳ هزار تومان افزایش یافت.

با آغاز فصل زمستان افزایش قیمت سکه بازهم ادامه یافت به طوری که قیمت هرسکه طرح قدیم به ۳۷۰ هزار تومان، طرح جدید به ۳۴۶ هزار تومان، نیم سکه به ۱۷۳ هزار تومان و ربع سکه به ۸۷ هزار تومان رسید.

در طول ۹ ماهه نخست سال ۸۹ اگرچه قیمت سکه، سیری صعودی داشت اما این سیرصعودی غیرقابل کنترل نبود و منطقی به نظر می رسید. اما از اواخر سال گذشته، رشد قیمت سکه دوچندان شد هرسکه طرح قدیم در طول سه ماه، ۶۰ هزار تومان و هرسکه طرح جدید ۴۰ هزار تومان رشد قیمت داشتند و قیمت نیم سکه و ربع سکه هم در اواخر اسفند نسبت به اولین روز دی ماه هرکدام ۲۰ هزار تومان افزایش یافت. پس از تعطیلا ت عید نوروز، رشد قیمت سکه ادامه یافت. در اواخر فروردین ماه امسال، قیمت هرسکه بهار آزادی طرح قدیم به ۴۸۰ هزار تومان رسید، هر سکه طرح جدید ۴۴۰ هزار تومان شد و نیم سکه و ربع سکه به ترتیب به ۲۲۵ و ۱۶۵ هزار تومان افزایش یافت و بدین ترتیب رشد قیمتی که سکه در طول سه ماه در اواخر سال ۸۹ تجربه کرده بود، در ابتدای سال ۹۰ در کمتر از سه هفته تجربه کرد.

اما پس از مدتی قیمت سکه کاهش یافت و به عنوان مثال در ابتدای تابستان امسال نسبت به پایان فروردین ماه، قیمت هرسکه طرح قدیم ۲۰ هزار تومان کاهش یافت. اما روند افزایش قیمت سکه بازهم آغاز شد و این بار روندی غیرقابل پیش بینی به خود گرفت به طوری که در اولین روز کاری مهرماه امسال، هرسکه بهارآزادی طرح قدیم ۶۰۲ هزار تومان، هرسکه بهارآزادی طرح جدید ۵۷۲ هزار تومان، هرنیم سکه ۲۷۵ هزار تومان و هر ربع سکه ۱۴۳ هزار تومان معامله شد. هم اکنون در اواخر آذرماه، قیمت سکه طرح قدیم در بازار به ۶۱۰ هزار تومان رسیده و طرح جدید ۵۸۸ هزار تومان، نیم سکه ۲۸۳ هزار تومان و ربع سکه ۱۴۵ هزار تومان عرضه می شود. این درحالیست که بانک مرکزی نرخ هر قطعه سکه طرح جدید را ۵۲۶ هزار و ۲۴۰ تومان اعلا م کرده که ۶۲ هزار تومان کمتر از قیمت واقعی است.

این بدین معناست که اگر فردی در فروردین سال ۱۳۸۹ ، زمانی که قیمت هرسکه طرح قدیم ۲۸۳ هزارتومان بود، باسرمایه ای ۲۸ میلیون تومانی، یکصدسکه بهار آزادی خریداری می کرد، اکنون سرمایه اش از مرز دو برابر هم فراتر رفته و به بیش از ۶۰ میلیون تومان افزایش می یافت و این پرسودترین سرمایه گذاری است که فقط در اقتصادهایی نابسامان همچون اقتصاد ایران امکان پذیر است.

این رشد قیمتی که «حباب گونه» توصیف کردن آن توسط مسوولا ن بانک مرکزی هم نمی تواند از جذابیت آن برای عامه مردم بکاهد، موجب می شود در دراز مدت، تمایل مردم به سرمایه گذاری مولد از طریق سپرده گذاری در بانک ها یا خرید اوراق مشارکت کاهش یابد. چرا که سودی که با خرید سکه طلا و فروش آن پس از کمتر از دو سال نصیب آنها می شود، برابر با سودی است که پس از چهار سال سپرده گذاری در بانک ها به دست می آورند و خرید اوراق مشارکت هم نمی تواند چنین سودی برای آنها در پی داشته باشد. درحقیقت سیاستگذاری غلط بانک مرکزی به مرور زمان موجب شده مردم در پی راه های جایگزینی برای سرمایه گذاری با امکان سودآوری بالا در زمان کوتاه باشند، حال این موقعیت، گاهی از طریق خرید سکه و طلا ایجاد می شود و گاه از طریق حضور در بازار ارز به اهداف خود دست می یابند.

هنوز مشخص نیست بانک مرکزی برای کنترل قیمت سکه وطلا ، چه سیاست شفاف و البته کارآمدی اتخاذ خواهد کرد و آیا تضمینی وجود دارد که در ماه های پایانی سال که به طور معمول، قیمت سکه و طلا افزایش می یابد، بانک مرکزی بتواند افسار قیمت سکه وطلا را که بی مهار به نظر می رسد، در اختیار بگیرد؟ هر چند برای یافتن پاسخ این پرسش باید در انتظار بنشینیم و تغییر و تحولا ت بازار را نظاره کنیم، اما بعید است تحول خاصی برای کنترل قیمت سکه و طلا شاهد باشیم. تشکیل صف های طویل در مقابل بانک ها برای خریداری سکه توسط مردم با هدف فروش آن در بازار با قیمت بالا تر آخرین تبلور از سیاست های ناکار آمد بانک مرکزی در کنترل قیمت هاست.