غار بورنیک

غار بورنیک در استان تهران و در ۱۲۰ کیلومتری شرق شهر تهران و ۱۲ کیلومتری جنوب غربی شهر فیروزکوه و ۶ کیلومتری حاشیه جنوبی روستای هرانده واقع شده است

غار بورنیک در استان تهران و در ۱۲۰ کیلومتری شرق شهر تهران و ۱۲ کیلومتری جنوب غربی شهر فیروزکوه و ۶ کیلومتری حاشیه جنوبی "روستای هرانده" واقع شده است .

غار بورنیک در انتهای یکی از دره های منشعب از دره طولانی و وسیع هرانده قرار دارد ، از ژرفای دره رودخانه پرآب نمرود جریان دارد که از شاخه های اصلی حبله رود است . آب نمرود از حوضه وسیع دامنه شمالی کوه قره داغ و دامنه های کوه میشینه مرگ سرچشمه میگیرد .

نام غار از دو کلمه "بور" و " نیک" تشکیل شده است . "بور" تغییر یافته کلمه "بار" جهت سهولت تلفظ در اضافه شدن به کلمه "نیک" است . "بار" به معنای ساحل ، کنار و جای امن است . همانند کاربرد کلمه "بار"در لغت رودبار. لذا بورنیک یا بار نیک یعنی "محل امن خوب" که اسم پرمعنایی برای غار به علت موقعیت خاص قرارگیری آن است .

غار محل امنی برای زندگی و پناه گرفتن بوده است . دهانه غار از دید نهان و به رودخانه نزدیک است . به همین خاطر غار محل امنی برای سکونت در مواقع خطر و زندگی در دوره غار نشینی بوده است.

دهانه غار به ابعاد ۱۰*۱۵ متر و بلندی ۶ متر در ارتفاع ۱۹۵۰ متری سطح دریا قرار دارد . غار از سه تالار عظیم تاقدیسی تشکیل شده است که در سقف هر کدام ، شکاف (گسل)اولیه مولد غار بخوبی نمایان است .

تالار نخست یا تالار بیرونی محوطه بزرگی به ابعاد ۴۰*۵۰ متر و بلندی ۸ متر است و با سنگچین کردن کف شیب دار در گذشته ، دو ایوان که با یکدیگر ۲ متر اختلاف ارتفاع دارند بوجود آمده است . این تالار سکونتگاه اصلی غار بوده و وجود آثاری مانند سفالهای شکسته از دوره های تاریخی مختلف در آن ، نشان دهنده آن است که از مراکز اصلی زیست انسانهای غارنشین به بعد بوده است . در گوشه راست تالار دیوار دروازه دار سنگچین شده ای جلو یک دهلیز ساخته شده و احتمالا محل نگهداری احشام بوده است . در گوشه چپ تالار ، دهانه ای بعرض ۸ متر و بلندی ۱۰ متر ورودی تالار دوم یا تالار اصلی غار است .

تالار دوم یا تالار اصلی غار محوطه ای به ابعاد ۳۰*۶۰ متر و بلندی ۱۵ تا ۲۰ متر است و کف آن با شیب تندی به سمت پایین می رود . این تالار دارای یک دالان نسبتا طولانی در انتها و دالان دیگری بسوی تالار سوم است . در ابتدا و سمت چپ تالار نیز راهرویی رابط این تالار و تالار سوم غار است .

دالان انتها و سمت راست تالار دوم بطور متوسط ۵ متر عرض و ۶ متر بلندی دارد و طول دهانه آنها ۴۰ متر است و در انتهای آن یک چاه به عمق ۵ متر و یک دهلیز بطول ۶ متر وجود دارد . دیواره های دالان یاد شده از چکنده های گل کلمی و نخودی سفید و صورتی رنگ پوشیده شده است .

دالان رابط تالارهای دوم و سوم غار که در انتهای دو تالار یاد شده قرار دارد حدود ۳۰ متر طول دارد .

دالان دیگری که ابتدای تالارهای دوم و سوم غار را بهم متصل میکند ۱۰ متر پهنا و ۴ متر بلندی دارد . تالار سوم غار ۱۲ متر بلندی و ۵۵*۲۰ متر طول و عرض دارد و از ابتدا تا انتها شیب تند سنگلاخی و لغزنده ای دارد . انتهای آن دهلیزی دارد که پس از ۸ متر به تالاری پر از پرتگاه ختم می شود . عمق بعضی پرتگاه ها ۲۰ متر است و این بخش غار از سنگهای ستونی و چکنده های مخروطی و کف آن از چکیده ها پوشیده شده است . در گوشه دیگری از این تالار دالانی بطول ۲۰ متر و عرض ۵ متر قرار دارد . کف آن سطح صافی دارد که احتمالا محل اختفای ساکنان غار در مواقع خطر بوده است .

عمیق ترین سطح غار در تالار سوم و مقابل دهلیز رابط پایینی بین دو تالار ، حدود ۶۰ متر پایین تر از سطح دهانه غار واقع است . طول شعبه اصلی غار حدود ۵۰۰ متر است .

دشت بورنیک ,مزارع منطقه و رودخانه نمرود نیز از دیگر دیدنی های روستای هرانده می باشند .

کتیبه ای منقوش به خط کوفی و نقاشی های دیواری متعلق به دوره ایلخانی بدنبال لایه برداری سطوح سیمانی دیوارهای امامزاده یحیی روستای هرانده فیروزکوه کشف شد .

باستان شناسان با اجرای طرح ساماندهی و مرمت بنای امامزاده ۹۰۰ ساله فیروزکوه ، به نقاشی های دیواری و کتیبه ای منقش در سطوح زیرین لایه سیمانی دیواره داخلی دست یافته اند که بر اساس گمانه زنی های انجام شده قدمت این اثر به دوره ایلخانی باز میگردد .

"عبدالرضا برق دهنده " باستان شناس در مورد کتیبه کشف شده می گوید : " در بخشی از کتیبه که از زیر لایه سیمانی خارج شده ، "قال رسول الله " به خط کوفی و به رنگ آبی لاجوردی نوشته شده است ".

به گفته وی نقاشی های دیواری امامزاده یحیی نیز به ارتفاع ۲ متر از سطح زمین و دور تا دور بقعه امتداد دارد و به نظر می رسد نقاشی ها با مضمون مذهبی و آراسته به نقوش اسلیمی است .

در همین حال "قدیر افروند" معاون حفاظت فنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران کشف کتیبه ایلخانی را حین عملیات سامان دهی و احیای بنای امامزاده یحیی فیروزکوه عنوان کرد و گفت " به دلیل تخریبهای صورت گرفته در بخشی از بنا و مرمت غیر اصولی آن از سوی اهالی منطقه ، طرح احیای بنای امامزاده یحیی آغاز شد که در این میان با برداشته شدن بخشی از سیمان دیوار داخلی ، باستان شناسان به کتیبه ای با قدمت ۷۰۰ سال دست یافتند . "

به گفته وی در سالهای اخیر نمای بیرونی بنای این امامزاده با سیمان سیاه و سفید اندود شده که این لایه ضخیم بار سنگینی را روی بنا بوجود آورده است.

افروند فاز نخست اقدامات صورت گرفته را شامل لایه برداری دیوار سیمانی عنوان کرد و افزود :" سنگینی لایه های سیمانی به همراه گودبرداری صورت گرفته در چند سال اخیر سبب تخریب تدریجی این بنای تاریخی شده و بر این اساس در فاز نخست این طرح ، لایه های سیمانی و گچی از داخل و خارج بنای امامزاده ، زدوده می شود .

در همین حال برق دهنده باستان شناس با بیان اینکه کتیبه و نقاشی های دیواری در سطح زیرین گچ ها قرار داشته و امکان هوازدگی آنها در صورت برداشته شدن پوشش گچی وجود دارد ، اجرای این پروژه را در یک دوره زمانی و متناسب با شرایط آب و هوا عنوان میکند .

بر اساس بخش دیگری از کاوش های صورت گرفته ، گنبد اصلی امامزاده یحیی به شکل طبقه ای و دایره وار بوده و گنبد سیمانی کنونی در سالهای بعد ساخته و روی گنبد اصلی قرار گرفته است .

در اجرای طرح ساماندهی بنای این امامزاده ، گنبد اصلی بر اساس مستندات موجود بازسازی می شود .

معماری بنای امامزاده یحیی به قرن ۷ هجری برمیگردد و بنظر میرسد ادامه یافتن کاوش های کنونی ، منجر به بازیابی نمادهایی از هنر معماری ایلخانی در این بقعه تاریخی شود .

نقاشی های دیواری این بقعه به رنگ لاجوردی بوده و به گفته باستان شناسان این پروژه ، نقاشی کنونی کشف شده طرحی از یک محراب مزین به نقوش اسلیمی است .

بقعه امامزاده یحیی در بخش جنوبی روستای هرانده فیروزکوه به صورت برج سنگی با گنبد رک (مخروطی) قرار گرفته است .

مصالح بکار رفته در بنای بقعه سنگ لاشه ، ملات گچ و ساروج است که در سالهای اخیر با سیمان سیاه و سفید پوشیده شده است .