قیمت قبرها در اماکن متبرکه

خیلی ها می گویند می ارزد ارزش اش را دارد که آدم بعد از مرگش هم زیر سایه امام اش باشد و خاک پای زائران روی قبرش بماند

خیلی‌ها می‌گویند می‌ارزد؛ ارزش‌اش را دارد که آدم بعد از مرگش هم زیر سایه امام‎اش باشد و خاک پای زائران روی قبرش بماند. خیلی‌ها معتقدند می‌ارزد تمام پول عمرت را بدهی تا همین یک تکه قبر کوچک را در آن بارگاه عزیز به دست بیاوری.

به نظر این تصور که بتوان فلاسفه، شعرا، فقها، مجتهدین، حاکمان و در مجموع مشاهیر تاریخی در سال‌های مختلف و قرن‌های گوناگون را در یک زمان زیر یک سقف در کنار هم جمع کرد، سخت باشد اما این تصور در مرحله پایانی زندگی دنیوی و منزلگاه ابدی بعضی از مشاهیر به وقوع پیوسته و آنها را کنار هم گرد آورده است.

از آیت‌الله کاشانی مجتهد مبارز ملی شدن صنعت نفت، شیخ ابوالفتوح رازی نخستین مفسر قرآن به زبان فارسی، آیت‌الله شاه آبادی استاد عرفان امام خمینی(ره) و آیت‌الله حق شناس استاد اخلاق معاصر گرفته تا بدیع الزمان فروزانفر ادیب معاصر و ستارخان و قائم مقام فراهانی و... تا در نهایت ناصرالدین شاه قاجار، همگی خانه کوچک ابدی خود را در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) برگزیده‌اند تا از برکات معنوی آن بارگاه مقدس بهره‌ای ببرند.

از گذشته‌ای دور تا به امروز این آرزوی هر مسلمانی بوده تا در چنین اماکن مقدسی که محل رفت و آمد زائرین و ملائک و محل برگزاری مراسم معنوی مختلف در طول سال است، به خاک سپرده و بهره‌ای از این برکات نصیبش شود، اما به نظر این آرزو برای عده‌ای به امری محال و دست نیافتنی تبدیل شده، چرا که هزینه مسکن ابدی در این اماکن از هزینه مسکن در دنیای فانی بیشتر شده است.

این یک واقعیت است که بازار گران‌ترین‌ها به خانه‌های ابدی هم کشیده شده و قبرها هم امروزه دچار اختلاف طبقاتی شده‌اند و درجه‌بندی‌شان براساس گشادی جیب آدم‌ها فرق می‌کند.

شاید بسیاری از ما از روی دیگر سکه شهر مردگان بی‌خبر باشیم، شهری که درست مثل خود تهران، خانه‌ها و محله‌های شمال شهری و جنوب شهری دارد و قیمت خانه‌های آن هم توافقی است.

● راه حلی که جایگزین دارد

دفن شدن در اماکن متبرکه فضیلت زیادی دارد، فضیلتی که حتی تصورش دیدگان عاشقان ولایت را تر می‌کند اما آیا این تمام ماجراست؟ آیا کسی که عمری را به ظلم و تعدی گذرانده -از جمله برخی سلاطین و پادشاهان- به صرف دفن شدن در مشاهد مشرفه می‌تواند با خیال آسوده سر بر بالین خاک گذاشته و از هول حساب و کتاب دیار باقی در امان باشد؟

از طرفی شاید بتوان افزایش قیمت را یکی از راه‌های معدود جلوگیری از هجوم خانواده‌ها برای دفن اموات‌شان در اماکن متبرکه چون حرم سیدالکریم(ع) به شمار آورد که اگر جز این بود، تا به‌حال تمام صحن و سرای این آستان پر شده بود، حتی اگر قبرها را ده طبقه می‌کردند!

اما افزایش قیمت در این مکان‌ها به مرور زمان سبب فرهنگ سازی شده و به گورستان‌های عادی هم سرایت کرده و قیمت‌های مختلفی را برای قسمت‌های مختلف آن‌ها پدید آورده است.

اگرچه این یکی از علل این اتفاق است اما شاید تغییر ضابطه پذیرش اموات در این مکان‌های مقدس بتواند این الگو را تغییر دهد. انحصاری شدن دفن اموات در این مشاهد مشرفه به دفن علما، خانواده شهدا، دانشمندان متدین، حفاظ و قاریان قرآن و... می‌تواند یک الگوی مناسب ارائه کند. همچنین، می‌تواند این امید را در دل اقشار فوق ایجاد کند که لااقل در یک جای این دنیا پول نمی‌تواند کاری از پیش ببرد!

● باغ توتی گران‌تر از خیابان فرشته!

خبرنگار ما برای بررسی راز خرید قبرهای پرطرفدار حرم حضرت عبدالعظیم(ع) به عنوان یک مشتری با واحد فروش قبر تعدادی از این قبرستان‌ها تماس گرفت.

با وجود احتیاط مسئولان حرم حضرت عبدالعظیم(ع) در پاسخگویی به مسائل مربوط به قبور، اما یکی از مسئولان آستان قیمت هر طبقه قبر در این مکان را بین ۲۵ تا ۶۰ میلیون تومان اعلام کرد که این تفاوت قیمت بستگی به مکان‌های مختلف حرم دارد و ارزان‌ترین قبرها در زیرزمین واقع شده است. قیمت هر طبقه قبر در منطقه معروف باغ توتی نیز در حدود ۵۰ میلیون است.

این مسئول در پاسخ به این سئوال که آیا تخفیف خاصی برای خانواده‌های کم بضاعت و یا تحت پوشش کمیته امداد در نظر گرفته می‌شود، گفت: خیر، اینها قیمت مصوب است.

اما نکته قابل توجه اینکه مسئولان آستان تأکید دارند قبرها فروشی نیست بلکه هدیه است و وجوه دریافتی هم از جانب فرد هدیه گیرنده به منظور کمک به آستان پرداخت می‌شود. در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) قبرهای پیش فروش به هیچ عنوان وجود ندارد و خانواده‌های عزادار قبر اهدایی را به روز تحویل می گیرند.

● دفن در اماکن متبرکه، رویایی برای خواب ابدی!

در ری و تهران پس از حرم حضرت عبدالعظیم(ع) که جایگاه ویژه‌ای نزد عام و خاص دارد، ابن‌بابویه و بهشت زهرا(س) معروف‌ترین اماکنی هستند که خانواده‌های ساکن در تهران برای دفن اموات خود به آن مراجعه می‌کنند.

قبرستان ابن‌بابویه، قدیمی و کم وسعت است و به نظر می‌رسد بیشتر قبرهای موجود در آن خریداری شده و اموات در آن دفن شده‌اند. چند سال پیش به تعدادی از افرادی که در این قبرستان قبر پیش خریده کرده بودند، اعلام شد که دیگر در این مکان امکان دفن اموات نیست و معادل هر قبر در ابن‌بابویه، دو قبر در بهشت زهرا(س) به آنان تحویل داده شد، در واقع قبور این افراد به بهشت زهرا(س) منتقل شد.

اما نکته تعجب برانگیز این است که بعد از گذشت سال‌ها از آن اقدام، یکی از مسئولان قبرستان ابن بابویه در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه آیا در این قبرستان قبرها فروخته می‌شود یا خیر، گفت: فروش قبور در ابن‌بابویه به روز است و حداقل قیمت هر قبر ۲۰ میلیون تومان تعیین شده است.

وی به در نظر گرفتن نهایتا تخفیف ۲۰ درصدی برای برخی متقاضیان خرید قبر در این مکان اشاره می‌کند که احتمالا شرایط خاص و سختی را شامل می‌شود.

مسئولان ابن‌بابویه چند سال پیش در حالی اعلام کردند که به هیچ وجه دیگر امکان دفن مردگان در این مکان وجود ندارد که اکنون تماس ما با یکی از مسئولان آن نشانگر این واقعیت است که اکنون اگر خریدار با قیمت گزاف این قبور مشکلی نداشته باشد، براحتی می‌تواند در ابن‌بابویه برای دفن متوفی خود قبر بخرد. اما اقدام به تعویض قبرهای پیش فروش شده در ابن‌بابویه با دو برابر آن در بهشت زهرا و اکنون فروش آن به ارقام نجومی چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟

● پدیده بالا نشینی و پایین نشینی در بزرگ‌ترین قبرستان ایران

شاید قیمت بالای قبرها در اماکن متبرکه‌ای چون امام‌زاده‌ها و استقبال مردم از خرید آنها توجیهی معنوی داشته باشد، اما اختلاف قیمت قبرها در گورستان بهشت زهرا(س) دیگر هیچ توجیهی جز خوش آب و هوا بودن برخی نقاط آن ندارد! که البته این هم بیشتر به کار بازماندگان می‌خورد تا درگذشتگان.

قبرستان وسیع و رو به گسترش بهشت زهرا(س)، شامل مجموعه‌ای به مساحت ۷۵۰ هکتار است که کلنگ احداث آن در سال ۱۳۴۵ به زمین زده شد و تاکنون که حدود ۳۵ سال از تاسیس آن می‌گذرد، روزانه ۱۵۰ نفر در این گورستان دفن می‌شوند و در مجموع بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در این مکان آرمیده‌اند.

بهشت زهرا(س) عمومی‌ترین قبرستانی است که آوازه آن تاکنون به گوش همه رسیده است و با توجه به قیمت قبرهای آن، این گورستان گستره بیشتری از خانواده‌ها را با تمکن مالی متفاوت در برمی‌گیرد. حدود چهار ماه پیش، اسماعیل دانش‌پژوه مدیر روابط عمومی سازمان بهشت زهرا(س)، طی گفت‌وگویی با یکی از رسانه‌ها، قیمت قبرهای این منطقه را بین دو تا ۱۰ میلیون تومان اعلام کرد که این قیمت با توافق طرفین حاصل می‌شود.

وی در ادامه با بیان اینکه ۹۰ درصد قبرهای بهشت زهرا رایگان در اختیار مردم قرار داده می‌شود، اظهار داشت: تنها ۱۰ درصد مابقی به قیمت‌های فوق به فروش می‌رسد.

براساس گفته دانش‌پژوه، حدود ۹۰ درصد متوفیان تهرانی در قبرهای رایگان دفن می‌شوند، هر چند که وی پس از این سخن در توضیح قیمت بالای دیگر قبرها به این مسئله اشاره می‌کند که سازمان بهشت‌زهرا(س) از لحاظ اداری وابسته به شهرداری تهران و از لحاظ مالی کاملا مستقل است، بنابراین سازمان ناچار است برخی قبرها را در قطعات قدیمی‌تر به خانواده‌های مرفه که خود متقاضی خرید این قبرها هستند، بفروشد.

خبرنگار ما این بار نیز به عنوان مشتری با واحد فروش قبرها در بهشت زهرا(س) تماس گرفت و مشخص شد که حداقل قیمت یک قبر سه طبقه در قطعات ۳۰۱ به بعد ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است و حداکثر قیمت قبرها در قطعات ۲۰۰ به ۱۵ میلیون تومان نیز می‌رسد، البته این قبرها پیش فروش هم می‌شوند. برای خانواده‌های کم بضاعت هم قبرهای ۲۰۰ هزار تومانی در نظر گرفته شده است، اما خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد می‌توانند از قبرهای رایگان استفاده کنند.

شاید آن زمانی که همه مردگان از فقیر گرفته تا غنی با هم برابر بودند، گذشت، اختلاف طبقاتی در بهشت زهرا(س) بیداد می‌کند. گویا همه مسائل دنیای زندگان در شهرهای بزرگ به شهر یک میلیون و پانصد هزار نفری مردگان هم نفوذ کرده است. قبرستان کوچک ۴۰ سال پیش تهران، امروز برای خودش رونقی یافته و عنوان تنها قبرستان پایتخت را بر پیشانی‌اش یدک می کشد.

● تلاشی برای هیچ!

چنانچه پیش‌تر نیز گفته شد شاید بتوان توجیهی اعتقادی برای هزینه‌های سنگین دفن در اماکن متبرکه پیدا کرد اما آیا هزینه‌های سرسام آوری که برای خرید قبر در گورستان‌های عادی می‌شود، توجیهی شرعی دارد؟ آیا اینکه قبر ما در قسمت سنگ‌فرش شده، قرار گرفته باشد یا در قسمت خاکی توفیری می‌کند؟ آیا اگر سایه درختی بر سنگ قبر بیفتد با اینکه این اتفاق چند سال بعد روی دهد، تاثیری در شب اول قبر ما خواهد داشت؟

متاسفانه باید گفت که همه اینها ناشی از جهل و چشم و هم چشمی است وگرنه میت بیچاره بیش از قبر دو نبش و یک طبقه در جای خوش آب و هوا، نیازمند یک فاتحه خشک و خالی است تا پرونده زندگی‌اش را پربارتر کند.

به هرحال، چنانچه هزینه‌های سنگین بابت خرید قبر در امور عام‌المنفعه از جمله ساخت مسجد، مدرسه، حوزه‌های علمیه، بیمارستان، مراکز فرهنگی، کمک برای تسهیل ازدواج جوانان، کمک به محرومان و ایتام و... صرف شود، هم مایه برکات مداوم و گسترده‌ای برای کشور و جامعه است و هم باقیات صالحات برای فرد خیر؛

در غیر این صورت آیا هارون الرشید، خلیفه ستمگر عباسی، از همجواری قبرش با قبر مطهر امام رضا(ع) بهره‌ای می‌برد؟ صرف هزینه‌های میلیونی برای خرید یک قبر دو متری در منطقه ویژه، به مرور زمان می‌تواند به ایجاد یک خرده فرهنگ نادرست تجملاتی در میان خانواده‌های ایرانی تبدیل شود که پایه‌گذار بسیاری از رسوم‌ نادرست در مراسم ترحیم خواهد بود.

باید نگران بود چرا که افزایش نرخ زمین در این سرای کوتاه دامن‌گیر سرای آخرت هم شده است، با این حساب شاید باید از اکنون به فرزندامان بیاموزیم که از همان دوران بچگی قلک مسکن دنیا و آخرت را با هم پر کنند تا برای پایان عمر دغدغه‌ای نداشته باشند.

در پایان قیمت قبر در برخی از اماکن متبرکه می آید:

▪ حرم امام رضا(ع)

حداقل قیمت: ۲۵ میلیون تومان

حداکثر قیمت: ۴۰۰ میلیون تومان

* قبور پیش فروش نمی‌شود، فقط به روز می‌توان خریداری کرد.

▪ حرم حضرت معصومه(س)

حداقل قیمت: ۱۰۰ میلیون تومان

حداکثر قیمت: ۱۵۰ میلیون تومان

*قبور به روز فروخته می‌شود، قیمت حداکثر مربوط به قبور داخل حرم و قیمت حداقل مربوط به قبور بیرون حرم است.

▪ حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)

حداقل قیمت: ۲۵ میلیون تومان

حداکثر قیمت: ۶۰ میلیون تومان

* قبور به روز فروخته می‌شود، قیمت قبور در باغ توتی حدود ۵۰ میلیون تومان است.

▪ حرم حضرت شاهچراغ(ع)

حداقل قیمت: ۴۰ میلیون تومان

حداکثر قیمت: ۱۵۰ میلیون تومان

* ۵ درصد تخفیف برای قبور ۴۰ میلیونی و ۱۰ درصد تخفیف برای قبور ۱۵۰ میلیونی. قیمت حداکثر مربوط به قبور حرم سید میرمحمد و قیمت حداقل مربوط به قبور جلوی حجره‌ها است.

▪ آستان ابن بابویه(شهرری)

حداقل قیمت: ۲۰ میلیون تومان

حداکثر قیمت: ...

۲۰ درصد تخفیف در نظر گرفته می‌شود. قبور به روز فروخته می‌شود. قیمت حداقل مربوط به قبور دو یا سه طبقه است و قیمت حداکثر مشخص نیست و به روز کارشناسی صورت می‌شود.