چگونگی مواجهه شدن با دروغگویی کودکان

نیازهای روانی و احساسی کودکان مثل نیازهای جسمی آنها نیست و ممکن است شما در مقام والدین متوجه کمبود یا احساس نیازشان نباشید

قبل از اینکه به درمان دروغگویی کودکان خود بپردازید بهتر است با دلیل دروغگویی آنها آشنا شوید:

● مواجهه آگاهانه

نیازهای روانی و احساسی کودکان مثل نیازهای جسمی آنها نیست و ممکن است شما در مقام والدین متوجه کمبود یا احساس نیازشان نباشید. یک راه خوب این است که محبت و توجه خود را به آنها به طوری نشان دهید که در ذهنشان ملموس باشد.

در نهایت شکیبایی و به گونه‌ای غیر مستقیم اهمیت راستگویی را برای آنها تصویرسازی کرده و گوشزد کنید که اگر قصد برانگیختن توجهتان را دارند به دروغ نیازی نیست.

می‌توانید با نقل داستان‌ها و قصه‌هایی برای کودکتان یا بیان موضوعاتی پندآموز اما غیر مستقیم یا حتی صحبت در آرامش برای نوجوان‌ها اهمیت راستگویی و نتایج دروغگویی را بیان کنید و اگر خودتان طوری رفتار می‌کنید که ذهن آنها مدام با گزاره پذیرش یا بیان دروغ بر حسب موقعیت آشنا می‌شود، به جای سخنرانی، رفتار خود را اصلاح کنید وگرنه همین رفتار را در جوانی و بزرگسالی پیش خواهند گرفت و حتی به شما نیز بر حسب موقعیت دروغ خواهند گفت.

سعی کنید رفتارتان طوری باشد که ذهن کودکان را به سوی دروغگویی نکشاند. اگر ظرفی را پرتاب می‌کنندیا شیشه‌ای را می‌شکنند یا کاری انجام می‌دهند، وقتی رفتاری تهدیدآمیز در پیش می‌گیرید و با عصبانیت می‌پرسید: «کی شیشه را شکسته؟» یا «تو دکور را به هم ریختی؟» یا «مگر نگفتم چنین کاری نکنی؟» در واقع این شمایید که آنها را برای فرار از تبعات و پیامدهای عصبانیت‌تان به انتخاب راه دروغ هدایت کرده‌اید، اما اگر بگویید «آخ! دیدی؟ مامان این ظرف رو که حالا شکسته، خیلی دوست داشت»، یا «بابا خیلی زحمت کشیده بود تا دکور قشنگ شود» و... ذهن آنها را از توسل به دروغ دور کرده، به نشان دادن دقت و مسوولیت‌پذیری بیشتری در کارهایشان گسیل داشته‌اید.

سرزنش کردن کودکان حتی به شکل مقایسه مداوم آنها با افراد دیگر نیز​ سبب رویکرد آنها به دروغگویی برای پس‌زدن حس حقارت، خودکم‌بینی و مقصر پنداشته شدنشان خواهد شد.

بیان کلمات تشویق‌آمیز، در پیش گرفتن رفتار مؤثر، تصحیح آرام و از سر حوصله رفتارها و نگرش‌هایی که کودکتان بدون درک و ارزشگذاری مناسبی در حیطه خوب یا بد بودن آن از دوستان و همبازی‌های خود کسب کرده، پرهیز از لجبازی با وی، هماهنگ شدن انتظارات اطرافیان نه با آنچه دیگرانند بلکه با توانایی‌های وی همگی در رشد بهتر ذهن و روان و خلقیات کودک مؤثرند و مستقیم یا غیرمستقیم سبب دور شدن وی از توسل به دروغگویی می‌شوند.

بسیار مهم است که بدانید وقتی کودکتان شاهد اعمال شماست تا چه حد در خانه و جامعه الگوی یکرنگ و شایسته‌ای از خود در ذهن او ترسیم می‌کنید و چقدر به صداقت پایبندید. کودکان هر چه صداقت کمتری ​گرداگرد خود ببینند، دروغگویی را بیشتر تکرار خواهند کرد.

در اصلاح و مدیریت رفتارهای منفی کودکان، تشخیص صحیح ماهیت، علت، شدت و همچنین مدت آن مهم است. بنابراین باید تأکید کرد در برخورد با دروغگویی کودکان، آنچه اهمیت دارد درک و تشخیص درست منشأ رفتار از سوی شما و روشن و مشخص بودن پیامدها و تفاوت‌های دروغگویی و بیان حقیقت در ذهن کودک است.

اگر بر این دو، بدرستی و همپای هم تمرکز شود، می‌توان با تشویق و پاداش بموقع یا محدودیت و جریمه بجا رفتار کودکان و نوجوانان را در این زمینه تنظیم و اصلاح کرد.

● از دروغگویی کودکان عصبانی نشوید

کودکان در سنین پایین در جهانی زندگی می‌کنند که کنترل رفتار برایشان دشوار است و ممکن است در هر کاری که ناآگاهانه انجام می‌دهند جنبه بد و اشتباه آن دیده شود. به همین دلیل ترجیح می‌دهند آنرا انکار کنند.

انکار رفتارهایشان یکی از ساده‌ترین راه‌هایی است که به نظرشان می‌رسد و دروغ از همین جا نشات می‌گیرد.

وقتی فرزند شما چیزی را اشتباها و سهوا می‌شکند طبیعی است که کل ماجرا را انکار می‌کند. بدین ترتیب احساس می‌کند واکنشی که از شما می‌گیرد بهتر از این است که بگوید وسیله مذکور را او شکسته است.

چنانچه واقعا می‌خواهید فرزندتان کارهای اشتباهش را به گردن بگیرد باید او را در این راه کمک کنید نه این‌که به سرزنش او بپردازید.

در غیر این صورت او هرگز نخواهد گفت که کار او بوده و برای این‌که از زیر بار سرزنش شما خارج شود دست به انکار و دروغ می‌زند.

بسیاری از فرزندان ما در دوران کودکی خیال و واقعیت را باهم اشتباه می‌گیرند و مرز خاصی برای تمایز آنها از یکدیگر ندارند.

در بسیاری موارد آرزوها و خیالاتشان را در قالب تعریف کردن وقایع حقیقی بیان می‌کنند. به همین دلیل نیز هست که داستان‌های تخیلی و غیر واقعی را زودتر و راحت تر قبول می‌کنند.

اگر برای کودکتان داستانی خیالی می‌خوانید کاری کنید که از آن لذت ببرد. اما به او بفهمانید که چیزهای خیالی ساخته و پرداخته ذهن است و اشکالی ندارد، اما بیان آنها در قالب واقعیت دروغ نام دارد و از نظر اخلاقی به هیچ وجه قابل قبول نیست. گاهی اوقات کودک می‌بیند و می‌شنود که بزرگترها برای اعلام موافقت با دیگران صحبت‌های آنها را مورد تایید قرار می‌دهند و برای این‌که با فردی همراهی کنند در صحبت‌هایشان می‌گویند که ما هم همینطور مانند شما هستیم و رفتار می‌کنیم.در صورتی که این طور نیست. کودک که قوه تمیز قوی‌ای ندارد تصور می‌کند برای خوش آمدن اطرافیان باید چیزهایی را بگوید که واقعیت هم ندارد. مسوولیت والدین و بزرگترهاست که به او بفهمانند ما مجبور نیستیم برای موافقت گرفتن از دیگران اخلاقیات و واقعیت‌ها را زیر پا بگذاریم. نشان دهید که خوب بودن و درست رفتار کردن اولویت اول است حتی اگر برخی افراد با ما موافق نباشند.

● درمان‌ دروغگویی‌

دروغگویی در نهایت برای کودک و جامعه زیان‌های فراوان دارد، بنابراین درمان آن لازم است. اگر درمان زودتر و در سنین پایین‌تر آغاز شود، نتایج امید بخش‌تری به دنبال خواهد داشت. در درمان دروغگویی، همکاری خانواده و مسوولان مدرسه ضروری است. در غیر این صورت، موفقیت چشمگیری از درمان حاصل نخواهد شد. برای درمان دروغگویی کودکان باید علل آن به خوبی شناخته شود.

بدون شناخت علل، درمان دروغگویی امکان‌پذیر نخواهد بود. برای پیشگیری و درمان دروغگویی، والدین و مربیان باید واقعیات را بپذیرند و برای شنیدن موارد شیرین و تلخ از طرف کودکان آماده شوند و با رفتار خود به کودک بیاموزند که گفتن واقعیات به هر صورتی که باشد، مقبول است و موجبات تنبیه و آزار کودک را فراهم نخواهد کرد. اگر کودک در عمل پی‌ببرد که والدین و مربیان، او را برای دروغگویی تشویق و برای راستگویی تنبیه نمی‌کنند، به تظاهر در رفتار و جعل واقعیت نخواهد پرداخت؛ همچنین والدین و مربیان باید از طرح پرسش‌هایی که کودک به آنها به احتمال قوی پاسخ‌های نادرست خواهد داد، خودداری کنند.

در صورت مشاهده دروغ، والدین و مربیان نباید شتابزده عمل کنند و به تنبیه کودک مبادرت ورزند. برای بازداشتن کودکان از دروغگویی و اصلاح رفتار آنان باید روش برخورد با توجه به موقعیت انتخاب شود. برخی روش‌ها به اختصار عبارت است از:

نشان دادن ارزش راست گفتن: در وهله اول کودک باید دریابد که دروغگویی کار نادرست و ناپسند و راستگویی عملی با ارزش و پسندیده است. کودک باید ارزش راست گفتن را در عمل تجربه کند. والدین و مربیان نباید در برابر دروغ‌های کودکان بر آشفته شوند و او را کتک بزنند. بیان نتایج زشت و تلخ دروغگویی به صورت داستان برای کودکان می‌‌تواند در آموزش عواقب تلخ دروغگویی مفید واقع شود؛ همچنین اگر والدین و مربیان،‌ کودک را در خلوت،‌نه در حضور جمع و در جوی محبت‌آمیز و پر عطوفت با مضرات و نتایج دروغگویی آشنا کنند و به او پند دهند، در جلوگیری و نیز درمان دروغگویی می‌‌تواند موثر باشد.

اجازه بیان احساسات: کودک باید احساسات خود را آزادانه ابراز کند. در صورتی که بیان احساسات، باعث آزار و اذیت اطرافیان شود باید به کودک آموخت که به تدریج این احساسات را جایگزین احساسات خوشایند کند و نباید برای احساسش تنبیه شود، برای نمونه، اگر کودکی از برادر کوچکترش خوشش نمی‌آید باید به او اجازه داده شود که احساسش را بیان کند. پس از استماع نظر کودک، والدین باید ضمن تحلیل رفتار خود با کودک و یافتن علل پیدایش چنان احساسی، به راهنمایی کودک و تغییر رفتار و احساس او مبادرت ورزند. در مواردی که کودک مرتکب کار خطایی شده ولی راست می‌گوید، باید با ملایمت و به طور صحیح به او تذکر داده شود که رفتارش درست و پسندیده نیست و باید آن را تغییر دهد. هشدار دادن به کودک، همدردی با او در مواردی که لازم است، نادیده گرفتن حرف‌های کودک و بی‌توجهی به آنها از روش‌هایی است که در مواقع مشخص می‌تواند برای پیشگیری و درمان دروغگویی کودکان استفاده شود.

تعدیل انتظارات از کودکان: والدین و مربیان باید از هر کودک انتظاراتی داشته باشند که با واقعیات و امکانات او منطبق است. در غیر این صورت، دروغگویی کودک تقویت و تشدید خواهد شد؛ چون کودک توان عملی ساختن خواسته‌های اطرافیان را ندارد به گفتن دروغ متوسل می‌شود؛ بنابراین از هر کودک باید انتظاراتی در حد توانش داشته باشیم.

همچنین برای این که کودکانمان دروغگو بار نیایند، بکوشیم:

‌ - خودمان دروغ نگوییم.

‌ - کودکان خود را مجبور به انجام کاری یا مجبور به گفتن چیزی نکنیم.

- ‌ رفتارمان با گفتارمان مطابقت داشته باشد و به وعده‌های خود عمل کنیم.

- ‌ کارهای خارج از توان آنها و همچنین کارهای فراوان به آنان واگذار نکنیم.

- ‌ کودکان خود را تحت تنبیه‌های سخت قرار ندهیم.

- ‌ آنان را با کودکان دیگر مقایسه نکنیم.

- ‌ نیازهای حال آنان را در نظر بگیریم.

- ‌ دخالت و سختگیری بی‌مورد و بیش از اندازه در کارهای کودکانمان نکنیم.

- ‌ زمانی که کودک مطلبی را تعریف می‌کند، او را به عجله و شتاب نیندازیم و او را مجبور به سریع گفتن تمام مطلب نکنیم.

- نتایج تلخ و زشت دروغگویی را در قالب داستان‌های ساده باید به کودکان بفهمانیم.

- با برنامه متنوع و گردش و مسافرت، اوقات فراغت آنان را پر کنیم.

‌- به کودکانمان اعتماد داشته باشیم تا احساس مسوولیت کنند.

-‌ به هیچ وجه کودکانمان را به دروغگویی متهم نکنیم، حتی اگر بدانیم دروغ می‌گویند.

-‌ اگر کودکانمان درحضور دیگران به ما دروغ می‌گویند، نباید درحضور جمع به تنبیه یا پند و نصیحت پرداخت، بلکه این پند و نصیحت باید در خفا و خلوت صورت بگیرد.

-‌ به آنان کاملا توجه و محبت و نیاز به توجه و محبت آنان را ارضاء کنیم تا آنان برای جلب توجه و محبت ما به دروغ متوسل نشوند.