نگاهی به فیلم «عیار ۱۴» ساخته پرویز شهبازی

چرا «عیار ۱۴» پس از آن همه انتظار، همان چیزی از آب در نیامده که انتظارش را می کشیدیم؟ چرا توقعات به جایی که پس از دیدن «نفس عمیق» درباره کارگردانی مثل پرویز شهبازی در مخاطبان حرفه …

چرا «عیار ۱۴» پس از آن همه انتظار، همان چیزی از آب در نیامده که انتظارش را می کشیدیم؟ چرا توقعات به جایی که پس از دیدن «نفس عمیق» درباره کارگردانی مثل پرویز شهبازی در مخاطبان حرفه ای سیمای ایران، پدید آمده بود، در «عیار ۱۴» اینچنین سخاوتمندانه به هدر رفته است و جوابی درخور نگرفته؟

چرا به همان اندازه که «نفس عمیق»، داغ و پرخون و درگیرکننده بود، «عیار ۱۴»، سرد و سست و بی مایه است؟

چرا این فیلم در رفت و آمدی میان تعلیق بی پایه و کاراکتری رخوت زده و فانتزی بازی های دافعه برانگیز و زمخت، اثر متنزلی شده که قابل دفاع نیست؟

وقتی فیلم به پایان رسید، جز همان چند سکانس آغازین یا بازی بازیگران در اثنای فیلم و خاصه آن نحوه النگو از دست بیرون آوردن فروتن، چیزی در ذهنم نمانده بود مگر همین کژی ها و کاستی ها که ... حیف!

«عیار ۱۴» گرچه در نوع روایت و پرداخت داستانی اش، غیر از چند سکانس حجیم و پرکشش، چندان پیچیدگی ندارد و به نوعی سادگی در بیان سینمایی اش، به ویژه در روند داستانی، اکتفا کرده و التزام بخشیده اما همین داستان ساده، تا اثنای فیلم، از تعلیق قابل توجهی برخوردار است، هرچند در ادامه آن جذابیت ابتدایی را دیگر ندارد و به نوعی با روشدن دست کارگردان در کشش نه چندان جذاب یک سوم پایانی فیلم، داستان و روایت و در مجموع کلیت فیلم روندی معکوس را آغاز می کنند و پایان بندی فیلم هم در همین راستا، چندان خوب و قابل از آب درنمی آید.گرچه فیلم حائز نکات قابل توجهی مثل بازیهای خوب در طول اثر است، اما همه چیز به همین چیزها ختم می شود و فیلم اصلاً قادر نیست سروشکلی متناسب و در خور را تا انتها به همراه داشته باشد. و این اتفاق تاحدی است که خاطره فیلم قبلی پرویز شهبازی یعنی «نفس عمیق» را بالکل از ذهن و دل تماشاگر می زداید و به فراموشی و دریغ می سپارد.

«عیار ۱۴» فیلم کشداری است. تعلیق آن پرفراز و نشیب و لخت و سست است و ریتم روایت در داستان خاص آن، خوب جانیفتاده و فیلم را پر از خلل و فرج و نابسامانی و افت و خیزهای معیوب کرده است.

فیلمی بی تناسب که معدود سکانس های جذاب و دوست داشتنی اش را باید در کنار انبوهی از لحظات رخوت زده و از آب درنیامده دید و نوعی از ریتم ناموزون و حرکت نامتناسب را در ساختی تجربی و قوام نیافته دنبال کرد.

در فیلم جدید شهبازی نه از آن شور و گرمای «نفس عمیق» خبری هست و نه آن حضور مستمر و متراکم و پرخون کارگردان. اینجا اساساً میزانسن ها شل و ول و مجموعه اثر، چند تکه است.

پایان بندی فیلم که گره گشایی تعلیقی آن هم هست اصلاً از آب درنیامده و در گیرودار طرحی که انتظام نیافته و به قوام نرسیده رها شده است.

چنین روندی باعث می شود، نهایت فیلم که از اثنای آن به روندی ناخوش رومی آورد حالتی مابین فانتزی و آبکی و توهمی و ناگزیری از موقعیتی برسد که گویا کارگردان خود را و مؤلفه های فیلمش را برای چنین فضایی آماده نکرده و تسلط و تفوقی هم بر آن نداشته است.

«عیار ۱۴» دقیقاً از زمانی که به تعلیق گشایی و روان سازی داستانی رو می آورد، آب می رود و آنقدر سست و رخوت آلود، تغییر شکل می دهدکه نه چیزی از آن سکانس های جذاب اولیه باقی می ماند و نه حتی از آن تعلیق مفصل ثانویه.

این مشکل بسیاری از فیلم های ماست که در «ایده» و «طرح داستان» متوقف می مانند و از پیش بردن درست و درمان قصه شان عاجزند.

«عیار ۱۴» را می توان مصداق تام و تمام این موضوع دانست؛ علاوه بر اینکه این فیلم یک ایراد فنی دیگر هم از جهت داستان و هم نوع میزانسن دارد که نوعی کرختی و ساده انگاری و فانتزی بودن را در امتداد فیلمی با عیار «عیار ۱۴» پدید می آورد که در نوع خود شایسته تعجب و تأثر است!

به امید آنکه پرویز شهبازی کارگردان جوان و خوش استعداد سینمای امروز ایران بتواند در فیلم آینده اش به همان فضایی برگردد که با خاطره خوب و جاندار «نفس عمیق» در ذهن و دل ما پدید آورده بود؛ امید!

محمدرضا محقق