دورکاری فرصت یا تهدید

نزدیک به یک چهارم از نیروی کار ایران فاقد اشتغال و بیکار است حدود ۷۰ درصد جمعیت ایران زیر ۳۵ سال سن دارند

نزدیک به یک‌چهارم از نیروی کار ایران فاقد اشتغال و بیکار است. حدود ۷۰ درصد جمعیت ایران زیر ۳۵ سال سن دارند. مرکز آمار ایران میزان بیکاری جوانان را ۲۱/۸ درصد اعلام کرده که تقریباً دوبرابر نرخ متوسط بیکاری در ایران است. نرخ بیکاری در استان‌های مختلف ایران متفاوت است. اما اغلب نرخ بیکاری در استان‌های مرزنشین از دیگر نقاط ایران بالاتر است. دولت در دو سال گذشته حجم زیادی از منابع بانکی را به سمت بنگاه‌های زودبازده هدایت کرده تا بلکه بتواند از فشار بیکاران بکاهد اما برآوردهای رسمی نشان می‌دهد تلاش دولت تاثیر چندانی بر کاهش نرخ بیکاری نداشته‌ است. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ایران برای اینکه بتواند بیکاری را کنترل کند و نرخ آن را کاهش دهد، باید سالانه بیشتر از یک میلیون شغل ایجاد کند در حالی که در طول سال‌های اخیر به طور متوسط نتوانسته برای بیشتر از ۵۵۰ هزار نفر شغل ایجاد کند.

حال اگر این یک میلیون شغل نیز ایجاد شود، آیا به‌واقع کلانشهری چون تهران آمادگی پذیرش این جمعیت اضافه‌شده را دارد. آیا یک میلیون کار جدید به معنای سفرهای درون‌شهری بیشتر، فضای اداری بیشتر، خدمات شهری بیشتر و در مقابل آلودگی محیط زیست بیشتر نیست؟ راه حل چیست؟ جواب این سوال می‌تواند یکی از دو طرح در دست اجرای دولت باشد؛ خروج شرکت‌های دولتی از تهران و دیگر شهرهای بزرگ و دورکاری.

دورکاری یعنی اینکه فرد، کار را بداند و بتواند بدون حضور فیزیکی در محل کار، با استفاده از نظام الکترونیکی، آن کار را انجام دهد یا به طور ساده‌تر بردن کار به خانه یا محلی دیگر و انجام درست وظایف محول‌شده به شما. دورکاری یعنی توانایی فرد در پیشبرد اهداف ازپیش تعیین‌شده سازمانی از راه دور با در اختیار داشتن امکانات مخابراتی و الکترونیکی مناسب و شایستگی و مهارت کافی بالقوه برای انجام کار.

نگاهی کوتاه به آمار زیر به ما نشان می‌دهد که چشم‌انداز کشورهای توسعه‌یافته نسبت به دورکاری مثبت است. در ایالات متحده امریکا ۵۰ میلیون از نیروی کار آمادگی دورکاری را حداقل برای مدتی از ساعت کاری دارا هستند (حدود ۴۰ درصد از کل نیروی کار در سال ۲۰۰۸). آمار نشان می‌دهد دورکارهایی که گاه‌به‌گاه و نه به طورکامل فعال هستند ۲/۱۷ میلیون در سال ۲۰۰۸ بوده‌اند. همچنین آمار نشان می‌دهد تا سه سال آینده متخصصان و تصمیم‌گیرندگان کلیدی در بخش فناوری اطلاعات در هر دو بخش خصوصی و دولتی دورکاری را قبول کرده و افزایشی۳۳ و ۶۵ درصدی در این دو بخش خواهیم داشت.

بنابراین با نگاه هدفمند به این برنامه می‌توان به موفقیت این برنامه در ایران نیز امیدوار بود هرچند برای موفقیت این برنامه در کنار نیاز به تغییرات مدیریتی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب باید به بخش انفورماتیک و مخابرات همچون اینترنت پرسرعت، سخت‌افزارهای لازم، سیستم‌های مخابراتی همراه و ثابت نسل ۴ و غیره نیز توجه داشت. اما یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت این برنامه نیروی انسانی و آمادگی آن برای قبول و انجام دورکاری است. کارگاه‌‌های آموزشی کوتاه‌مدت و بلندمدت، دوره‌های آموزشی حین و خارج از محل کار، آموزش مدیران صف از ملزومات آماده‌سازی نیروی کار برای قبول و انجام دورکاری است. این گونه می‌توان این بحث را جمع‌بندی ‌کرد که روند پیش‌روی ما کاملاً روشن و مشخص است و کشور ما نیز برای دستیابی به توسعه پایدار نیاز به اجرای چنین برنامه‌های راهبردی برای غلبه بر چالش‌های موجود دارد. همچنان که گفته شد، رمز موفقیت این برنامه راهبردی تغییر در نگرش مدیریت کلان و خرد و آموزش منابع انسانی است.

مقاومت در برابر تغییر امری اجتناب‌ناپذیر است، بنابراین شاید با بحث درباره نقاط‌ قوت، نقاط ‌ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها بتوان به جامع و کارآمد بودن این طرح و قبول آن کمک بیشتری کرد.

۱) نقاط‌قوت: کاهش سفرهای درون شهری/ کاهش آلودگی/ کاهش در هزینه‌های اداری و مالیاتی/ تقویت بنیان خانواده/ مدیریت زمان

۲) نقاط ضعف: مقاومت در برابر تغییر در سطوح بالای مدیریتی/ عدم امکان اندازه‌گیری درست از کارایی یا بهره‌وری/ تجربه ناکافی مدیران در دورکاری برای کنترل زیردستان/ انتخاب افراد مناسب برای دورکاری

۳) فرصت‌ها: توسعه زیرساخت‌ها/ اشتغال‌زایی/ توسعه فرهنگ کارآفرینی/ توسعه منابع انسانی

۴) تهدیدها: از بین رفتن روحیه کار تیمی/ احساس سرخوردگی و دوری از جامعه/ از بین رفتن انگیزه و روحیه موفقیت/ تهدید آینده شغلی افراد/ پایین آمدن سطح تولید.

گذار از مدیریت سنتی به سوی مدیریت راهبردی از مهم‌ترین مباحث در کشورهای در حال توسعه مانند ایران است. تغییر در نگرش مدیران ما در تمام بخش‌ها، بنگاه‌های کوچک و بزرگ، دولتی و غیردولتی اجتناب‌ناپذیر است. یکی از مهم‌ترین و راهبردی‌ترین شاخص‌های مدیریتی که متاسفانه در ایران در مورد آن تاکنون کوتاهی شده، بحث سرمایه انسانی و نگاه راهبردی به آن است. سرمایه انسانی امروزه به عنوان مهم‌ترین و اثرگذارترین شاخصه در موقعیت رقابتی یک شرکت مطرح است. به خاطر همین شاخصه‌ها، سرمایه‌گذاری روی منابع انسانی هر روز از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. سرمایه‌گذاری روی منابع انسانی ( نگاه راهبردی) در کشورهای توسعه‌یافته جواب خود را پس داده است. شرکت‌ها و دیگر موسسات (تجاری و غیرتجاری) نباید نگرانی در این زمینه داشته باشند. توسعه مهارت‌های فردی و تکنیکی وزن زیاد و مهمی را در تحولات بر دوش خود می‌کشند.

بهرنگ تخیری