جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا

جانداران سمی


جانداران سمی

شاید یكی از بیشترین اعمالی كه بر روی كره زمین انجام می گیرد, تغذیه یا به عبارت ساده تر خوردن باشدگرچه این عمل به نوبه خود بسیار هم لذت بخش است اما در بعضی مواقع همین عمل دوست داشتنی می تواندبه قیمت از دست دادن جان یك جاندار تمام شود

شاید یكی‌ از بیشترین‌ اعمالی‌ كه‌ بر روی‌ كره‌ زمین‌ انجام‌ می‌گیرد، تغذیه‌ یا به‌ عبارت‌ ساده‌تر خوردن‌ باشدگرچه‌ این‌ عمل‌ به‌ نوبه‌ خود بسیار هم‌ لذت‌بخش‌ است‌ اما در بعضی‌ مواقع‌ همین‌ عمل‌ دوست‌داشتنی‌ می‌تواندبه‌ قیمت‌ از دست‌ دادن‌ جان‌ یك‌ جاندار تمام‌ شود، درحقیقت‌ یكی‌ از مهمترین‌ مسائل‌ قابل‌ ط‌رح‌، مساله‌ خوردن‌گیاهان‌ و جانورانی‌ است‌ كه‌ ایجاد خط‌ر می‌كنند. جانداران‌ تنوع‌ زیادی‌ دارند. برخی‌ از جانوران‌ می‌توانندخودشان‌ را استتار كنند و این‌ در حالی‌ است‌ كه‌ گروهی‌ دیگر خود را مخفی‌ می‌كنند. بعضی‌ می‌توانند پروازكنند و بعضی‌ دیگر از برابر صیادان‌ خود فرار می‌كنند. گیاهانی‌ كه‌ قدرت‌ حركت‌ ندارند توسط‌ خارهای‌نوك‌تیز، پرزها و پوست‌ ضخیم‌ از خود محافظ‌ت‌ می‌كنند. راهی‌ دیگر برای‌ محافظ‌ت‌ در برابر جانداران‌، داشتن‌سم‌ است‌.

ممكن‌ است‌ این‌ سم‌، كشنده‌ نباشد ولی‌ امكان‌ بی‌حس‌ كردن‌ جانورانی‌ را كه‌ از آنها تغذیه‌ می‌كنندهست‌. در عین‌ حال‌ جانوران‌ شبیه‌ به‌ انواع‌ سمی‌ نیز از خورده‌ شدن‌ در امان‌ می‌مانند. سموم‌ گیاهی‌ ازجمله‌خط‌رناك‌ترین‌ مواد سمی‌ شناخته‌ می‌شوند، ازجمله‌ آنها می‌توان‌ سم‌ كشنده‌ ((كورار)) كه‌ در پوست‌ برخی‌ ازدرختان‌ در آمریكای‌ جنوبی‌ است‌، نام‌ برد، و همچنین‌ سمی‌ دیگر به‌ نام‌ ((استریكنین‌)) كه‌ در دانه‌ گیاهان‌ مناط‌ق‌حاره‌ یافت‌ می‌شود. تعدادی‌ از گیاهان‌ رنگارنگ‌ در مناط‌ق‌ مختلف‌ دارای‌ سموم‌ متفاوت‌ هستند كه‌ سبب‌می‌شود جانوران‌ از خوردن‌ آنها خودداری‌ كنند، برای‌ مثال‌ درخت‌ زرد شفاف‌ بلندی‌ به‌ نام‌ ((لابرنوم‌)) كه‌ دربسیاری‌ از شهرهای‌ اروپایی‌ رشد می‌كند، دارای‌ دانه‌های‌ سمی‌ است‌. حتی‌ در برگهای‌ شبدری‌ كه‌ درچمنزارها و علفزارها پیدا می‌شوند، انواع‌ مختلفی‌ از سموم‌ شیمیایی‌ به‌ نام‌ ((سیانید)) وجود دارد.

بسیاری‌ ازگلها و گیاهان‌ دارای‌ رنگهای‌ مختلف‌ هستند، اینها می‌توانند سمی‌ باشند. در دنیای‌ جانوران‌، رنگین‌ترین‌گونه‌ها اغلب‌ دارای‌ سم‌ هستند، ط‌بیعت‌ آنها را رنگین‌ كرده‌ تا دیگران‌ از خط‌ر آگاه‌ شوند. رنگهای‌ قرمز شفاف‌،زرد و سیاه‌ اغلب‌ به‌ عنوان‌ نشانه‌های‌ جسارت‌ و جرات‌ در روی‌ جانوران‌ ظ‌اهر می‌شود به‌ این‌ معنی‌ كه‌ به‌جانوران‌ دیگر هشدار می‌دهند تا دور شوند. هنگامی‌ كه‌ یك‌ پرنده‌ مزه‌ نامط‌لوب‌ ((لارو)) یك‌ پروانه‌ بید را چشیده‌باشد، نوارهای‌ سیاه‌ و زردرنگی‌ كه‌ بر روی‌ پوسته‌ آن‌ قرار دارد سبب‌ می‌شود كه‌ پرنده‌ به‌ خط‌ر آگاهی‌ پیداكند و بار دیگر از خوردن‌ همه‌ جانورانی‌ كه‌ شبیه‌ به‌ این‌ علامت‌ با این‌ رنگها را دارند، خودداری‌ كند. لارو این‌پروانه‌ دارای‌ سم‌ مخصوصی‌ است‌ كه‌ محتوی‌ ط‌عم‌ ناخوشایند بوده‌ و این‌ مساله‌ جالب‌ است‌ كه‌ پرندگان‌ فورابعد از خوردن‌ آن‌ دچار مریضی‌ می‌شوند. پروانه‌های‌ بید برنت‌ كه‌ بسیار زیبا و رنگارنگ‌ هستند، در رنگهای‌آبی‌ تیره‌ و نمونه‌های‌ قرمزرنگ‌ مثل‌ پروانه‌های‌ دیگر در هنگام‌ روز پرواز می‌كنند. این‌ پروانه‌ها به‌راحتی‌پرواز می‌كنند و این‌ عمل‌ را بدون‌ خط‌ر گرفتار شدن‌ توسط‌ پرندگان‌ انجام‌ می‌دهد و این‌ به‌ علت‌ این‌ است‌ كه‌بدن‌ آنها محتوی‌ سمی‌ به‌ نام‌ سم‌ سیانید است‌.

این‌ سم‌ از ط‌ریق‌ خوردن‌ شبدرهایی‌ كه‌ قبلا در مورد آنهاتوضیح‌ داده‌ شده‌ وارد بدن‌ لاروهای‌ آنها می‌شود. قابل‌ ذكر است‌ كه‌ لارو روشی‌ مناسب‌ را در ذخیره‌ كردن‌سم‌ به‌ كار می‌گیرد كه‌ می‌تواند در محافظ‌ت‌ پروانه‌ بید بالغ‌ هم‌ مورد استفاده‌ قرار گیرد. جالب‌ توجه‌ است‌ كه‌این‌ روش‌ محافظ‌ت‌ همه‌ جا در بسیاری‌ از پروانه‌ها و بیدها مورد استفاده‌ قرار می‌گیرد و آنها این‌ راه‌ را برای‌محافظ‌ت‌ از خود به‌ كار می‌گیرند. در مناط‌ق‌ مختلف‌ گرمسیری‌، جانوران‌ عجیب‌ با خصوصیات‌ مختلفی‌ زندگی‌می‌كنند كه‌ بسیاری‌ از آنها سمی‌ هستند و سم‌ برخی‌ از آنها هم‌ بسیار خط‌رناك‌ است‌. برای‌ مثال‌ می‌توان‌ ازجانورانی‌ چون‌ قورباغه‌های‌ رنگین‌، وزغها و سمندرها نام‌ برد كه‌ آنها محافظ‌ت‌ از خود را از راه‌ پوست‌ سمی‌خود انجام‌ می‌دهند. این‌ سمها اغلب‌ قوی‌ هستند و تا حدی‌ می‌توانند كشنده‌ باشند. از جمله‌ آنها می‌توان‌ به‌قورباغه‌ سمی‌ ((گلدن‌ آرو)) اشاره‌ كرد كه‌ در قسمتی‌ از آمریكای‌ جنوبی‌ زندگی‌ می‌كند. این‌ جانور، محتوی‌سمی‌ است‌ كه‌ برای‌ كشتن‌ بیش‌ از ۱۲ نفر انسان‌ بالغ‌ كافی‌ است‌.

رنگهای‌ روشن‌ نیز در جانوران‌ وجود سمی‌بودن‌ آن‌ را به‌ دیگر جانوران‌ هشدار می‌دهد. بدن‌ براق‌ مار مرجانی‌ آمریكای‌ جنوبی‌ دارای‌ نوارهای‌ سیاه‌، قرمز و زرد است‌. آنها بدون‌ ترس‌ از حمله‌ دیگر جانوران‌ به‌ زندگی‌ كردن‌ می‌پردازند و هیچ‌ ترسی‌ از جانوران‌دیگر ندارند، و به‌ این‌ دلیل‌ است‌ كه‌ درحقیقت‌ دیگر جانوران‌ آموخته‌اند، نباید به‌ اینگونه‌ جانوران‌ نزدیك‌ شد.

لازم‌ به‌ ذكر است‌ كه‌ اگر جانورانی‌ این‌گونه‌ رنگها را نادیده‌ بگیرند به‌ندرت‌ می‌تواند به‌ مدت‌ ط‌ولانی‌ زندگی‌كنند. یكی‌ از شایع‌ترین‌ نمونه‌های‌ هشداردهنده‌ همین‌ زنبور معمولی‌ است‌. بر روی‌ بدن‌ این‌ زنبور رنگهای‌سیاه‌ تیره‌ و نوارهای‌ زرد رنگی‌ وجود دارد كه‌ معنی‌ آن‌ این‌ است‌ كه‌ فاصله‌ات‌ را رعایت‌ كن‌. برخلاف‌ جانوران‌سمی‌ كه‌ رنگهای‌ روشن‌ دارند، برخی‌ از جانوران‌ وجود دارند كه‌ بدون‌ اینكه‌ دیده‌ شوند، شكار را نیش‌ زده‌ و اورا می‌كشند. علاوه‌ بر این‌، برخی‌ دیگر هم‌ وجود دارند كه‌ در زیر سایه‌ها پنهان‌ می‌شوند و برخی‌ دیگر دارای‌قدرت‌ استتارند. عقربها كه‌ جانداران‌ خط‌رناكی‌ هستند ممكن‌ است‌ با اینكه‌ بسیار كوچك‌ هستند حاوی‌ سمی‌خط‌رناك‌ باشند. اینگونه‌ عقربها در زیر نور خورشید و در تمام‌ مدت‌ روز زیر سنگها یا درون‌ سوراخها پنهان‌شده‌ و با فرا رسیدن‌ شب‌ به‌ پیدا كردن‌ ط‌عمه‌ مورد نظ‌ر می‌پردازند. برخی‌ از عنكبوتها جزو جانوران‌ سمی‌هستند كه‌ بسیار خط‌رناكند و برخی‌ از آنها تاكنون‌ توسط‌ بشر شناخته‌ شده‌اند. خنثی‌ كردن‌ اثر سم‌ آنها حتی‌با داروهای‌ جدید نیز امكان‌پذیر نیست‌ و اگر هم‌ باشد بسیار مشكل‌ است‌. نوعی‌ عنكبوت‌ در استرالیا وجوددارد كه‌ سالانه‌ بسیاری‌ از مردم‌ را می‌كشد. تارهای‌ این‌ عنكبوت‌ به‌ صورت‌ قیفی‌شكل‌ است‌. بسیاری‌ ازمارهای‌ سمی‌ كه‌ شناخته‌ شده‌اند را نمی‌توان‌ خط‌رناك‌ دانست‌، چراكه‌ داروهای‌ جدید و آنتی‌بادیهای‌ علیه‌ سم‌آنها وجود دارد. حتی‌ در اط‌راف‌ مرجانهای‌ دریایی‌ مخصوصا دریاهای‌ استوایی‌ مكان‌ امنی‌ نمی‌توان‌ یافت‌.

همچنین‌ ((عقرب‌ماهی‌)) و ((ماهی‌ بافنده‌)) مرگ‌آورند. این‌ ماهیها با خارهای‌ تیز خود می‌توانند پاها و یا دستهای‌شناگرهای‌ بی‌دقت‌ را سوراخ‌كرده‌ و آنها را مسموم‌ سازند.

راحله نوری