تغییر و چالش از کـودکـی تـا جـوانی

دوره نوجوانی یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین دوران زندگانی است، چه از نظر سلامت جسمانی و چه از نظر سلامت روانی و اجتماعی. افرادی که این دوره را با موفقیت پشت‌سر می‌گذرانند، …

دوره نوجوانی یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین دوران زندگانی است، چه از نظر سلامت جسمانی و چه از نظر سلامت روانی و اجتماعی. افرادی که این دوره را با موفقیت پشت‌سر می‌گذرانند، آینده موفق‌تر و سالم‌تری دارند.

دوره نوجوانی را دوره تغییر و چالش نامیده‌اند. دوره تغییر چون در این دوره شما رشد زیادی می‌کنید (جسمانی ـ ذهنی ـ هیجانی) و دوره چالش یعنی دست و پنجه نرم کردن با زندگی و مسائل و مشکلات مربوط به آن.

تغییرات مهم دوره نوجوانی را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد:

۱) تغییرات جسمانی: آغاز فعالیت‌ برخی هورمون‌ها در بدن، عامل اصلی این تغییرات است که شامل افزایش قد و وزن، تغییر صدا، پیدایش خصوصیات ثانویه جنسی و... می‌شود. آنچه می‌تواند به نوجوان کمک کند تا این تغییرات بدنی و جسمی، به صورت مناسب و صحیحی صورت بگیرد و نوجوان بدن و اندام زیباتری داشته باشد، ورزش و تغذیه است.

نوجوانانی که در این دوره به ورزش می‌پردازند از بدن سالم و تندرست‌تر، روحیه سالم‌تر و مشکلات رفتاری کمتری (پرخاشگری، کم‌رویی، اعتماد به نفس پایین) برخوردارند.

۲) تغییرات هیجانی (احساسی و عاطفی): تغییرات هیجانی بر اثر تغییرات جسمانی از جمله تغییرات هورمونی به وجود می‌آید. نوجوان با احساسات و عواطف خاصی مواجه می‌شود که قبلاً تجربهٔ چندانی در مورد آنها نداشته است. برای مثال به وضعیت ظاهری خود می‌پردازد و دائماً خود را با دیگران مقایسه می‌کند و نظر دیگران در مورد او برایش اهمیت زیادی پیدا می‌کند (مثلاً دائماً خود را در آینه می‌بیند و درباره ظاهر خود از دیگران سؤال می‌کند.) احساسات دیگری مانند عشق هم به سراغ نوجوانان می‌آید. نوجوانان خیلی زود عاشق می‌شوند، به افکار و خیالات عاشقانه می‌پردازند و اکثراً این احساسات، زودگذر و کوتاه مدت است. از نظر علمی، توصیه می‌شود که نوجوان براساس عشق‌های دوره نوجوانی تصمیم نگیرند. اگرچه دوره نوجوانی، دوره‌ای است که احساس‌های مختلفی از رویاپردازی عاشقانه تا شادی و طراوت و غم، عصبانیت و ناراحتی تجربه می‌شود، ولی راه‌هایی وجود دارد که می‌توان بر آرامش و شادابی این دوره افزود و از ناراحتی‌ها کاست، مانند مطالعه کتاب، معاشرت با فامیل، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی ـ مذهبی، کمک به افراد نیازمند، رفتن به موزه، پارک، سینما، گردش علمی، خواندن قرآن، گوش دادن به موسیقی، پیاده‌روی، مشغولیت هنری و...

۳) تغییرات ذهنی: عمده‌ترین تغییر ذهنی در دوره نوجوانی، آغاز تفکر انتزاعی و منطقی است. معنی تفکر انتزاعی آن است که ذهن انسان می‌تواند در غیاب شکل و تصاویر به معنی و مفهوم واقعی مطالب پی ببرد.

دست‌یابی به تفکر انتزاعی یعنی مغز رشد زیادی کرده، قدرت حافظه افزایش یافته، ذهن بهتر می‌تواند به حل مسائل بپردازد و قدرت تفکر نقاد افزایش پیدا می‌کند به خصوص آموزش و تمرین می‌تواند کمک کند تا از ناتوانی‌های ذهنی حداکثر استفاده برده شود.

بهتر است که از این دوران طلایی زندگی خود استفاده کنید تا پایه‌های زندگی بزرگسالی خود را بسازید. چگونه؟ با جدی دنبال کردن ورزش، تحصیل، انجام‌ فعالیت‌های هنری، آموختن زبان‌های مختلف، یادگیری مهارت‌های ارتباطی و داشتن سرگرمی مناسب و سالم. برعکس آنچه به راحتی می‌تواند توان و استعداد و انرژی دوره نوجوانی را بخشکاند عبارت است از: بی‌هدفی، بی‌برنامگی و بطالت، بیماری‌های روانی مانند افسردگی و اضطراب، بی‌بند و باری، استفاده از موادمخدر و روانگردان، روابط دختر و پسر و درگیری‌های ذهنی متعاقب آن و اختلافات و درگیری‌های خانوادگی.

به یاد داشته باشید ذهن انسان مانند یک تلفن ساده دارای یک خط است و همانطور که اگر خط مشغول باشد، شما نمی‌توانید پیام‌های دیگری ارسال کنید، ذهن انسان نیز وقتی مشغول موضوعی شد نمی‌تواند به موضوعات دیگر بپردازد و در نتیجه با افت و یا شکست مواجه می‌شود.

۴) تغییرات اجتماعی: در این دوره ارتباطات و روابط اجتماعی نوجوان تغییر می‌کند. اکنون قادر است که به تنهایی با دیگران ارتباط برقرار کند، در جامعه رفت و آمد کند و با دیگران به ارتباط اجتماعی بپردازد.

آنها بیشتر تمایل دارند که با دوستان و همسالان خود باشند به همین دلیل لازم است نوجوانان بتوانند ارتباط‌های سالم همسالان را از ارتباطات ناسالم تشخیص دهند و در این زمینه از مهارت کافی برخوردار شوند.

یک نوجوان خلاق و سالم براساس خواسته‌های خود، شرایط خاص خانواده، دوستان، منطقه و فرهنگ خاص خودش رفتارهای سالم و مناسب را انتخاب و اجرا می‌کند.

خیلی طبیعی است که نوجوان گاهی با خانواده خود تفاوت و اختلاف نظر داشته باشند. همین طور بسیار عادی و طبیعی است که با دوستان و همسالان خود به اختلاف عقیده، اختلاف سلیقه و سایر اختلاف‌ها برسد. مهم این است که چگونه می‌توان با وجود این اختلافات و تفاوت‌ها در کنار یکدیگر به صورت سالم و مناسبی زندگی کرد.

ذهن نوجوان در حال رشد است. او با مطالعه، فکر کردن، راهنمایی گرفتن از دیگران می‌تواند در مسائل فکری و علمی رشد زیادی کند.

بسیاری از دانشمندان، متخصصان و افراد سالم از دوره جوانی برای پیشرفت‌های خود استفاده کرده‌اند و نهایتاً اینکه در دوره نوجوانی تغییرات زیادی در جسم، ذهن، فکر، اخلاق و کلاً زندگی یک نوجوان روی می‌دهد که اگر نتواند از روش‌های درستی برای برخورد با این تغییرات استفاده کند ممکن است دچار مشکلات زیادی شود. ـ تغییرات جسمانی، هیجانی، ذهنی و اجتماعی از عمده‌ترین تغییرات دورهٔ نوجوانی است.

شکرانه زارعی