کلیک, کلیک, مدرسه

سال ها پیش با ورود دستگاه کامپیوتر به دنیای آنالوگ, جمله ای مدام حوالی حس شنوایی مان هشدار می داد جمله ای با این مفهوم که از این پس بی سواد به افرادی که خواندن و نوشتن نمی دانند اطلاق نمی شود

سال‌ها پیش با ورود دستگاه کامپیوتر به دنیای آنالوگ، جمله‌ای مدام حوالی حس شنوایی‌مان هشدار می‌داد؛ جمله‌ای با این مفهوم که از این پس بی‌سواد به افرادی که خواندن و نوشتن نمی‌دانند اطلاق نمی‌شود بلکه این عنوان برای کسانی به کار گرفته می‌شود که روش‌ها و زبان استفاده از کامپیوتر را نمی‌دانند؛ جمله‌ای که پیامد آن ظهور قارچ‌گونه‌کلاس‌های آموزش کامپیوتر و هجوم کارآموزان برای دانستن زبان این دستگاه پررمز و راز بود.

اما در واقع چاره کار این نبود. وجود کلاس‌های آموزش کامپیوتر در مقام مقایسه، همانند کلاس‌های اکابر برای جاماندگان از قافله سوادآموزی بود. یعنی آموزش زبان رایانه برای زندگی‌کردن و تنفس در دنیایی که قرار است حد فاصل فرد با دنیای پیرامون‌اش، صفحه نمایشگر کامپیوتر و صفحه کلید آن باشد، گستردگی، عمومیت و ضرورت بیش‌تری می‌طلبد. از این رو به کاربستن فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش و پرورش عمومی کشور از مراحل ابتدایی یک راه‌حل منطقی برای این خلاء به شمار می‌رود.

● مدرسه هوشمند

مدرسه هوشمند رامی‌توان نقطه تلاقی نظام آموزشی و فناوری‌های روز اطلاعات و ارتباطات دانست. در مدرسه هوشمند علاوه بر امکانات و روال معمول آموزش، دانش‌آموزان با استفاده از تجهیزات الکترونیکی، آموزش را با روش‌های نوین و با قدرت فراگیری بیش‌تر تجربه می‌کنند.در سیستم مدارس هوشمند آموزش منحصر به معلم نیست، بلکه ارتباطی تعاملی میان دانش‌آموز و معلم برقرار است و دانش‌آموز نقشی محوری در این میان ایفا می‌کند، ضمن آنکه ابزار الکترونیکی موجب تفهیم بهتر محتوای دروس می‌شود. دانش‌آموزان این مدارس به دلیل دسترسی به اینترنت می‌توانند برای فهم بهتر مطالب، در فضای اینترنت جست‌وجو کنند و مصداق‌های بی‌شماری برای مفاهیم دریافت شده بیابند. این امر بیانگر نقش فعال دانش‌آموز در مدرسه هوشمند است.هدف اصلی در شکل‌گیری مدارس هوشمند، رشد همه‌جانبه دانش‌آموزان از نظر ذهنی، جسمی، عاطفی و روانی، ارتقای توانایی ها و قابلیت‌های فردی، تربیت نیروی انسانی متفکر و آشنا به فناوری و افزایش مشارکت مردمی است.سیستم کنترل و مدیریت نیز در مدرسه هوشمند، با اتکا به سیستم‌های الکترونیکی انجام می‌شود. ارتباط والدین دانش‌آموزان با مدرسه و آگاهی نسبت به وضعیت تحصیلی آنان از طریق شبکه مجازی که میان مدرسه و دانش‌آموزان وجود دارد برقرار می‌شود.شبکه این امکان را به دانش‌آموز می‌دهد تا در طول شبانه‌روز در ارتباط پیوسته با معلم خود باشد. کارشناسان معتقدند که مدرسه هوشمند نوعی نظام آموزشی است که روش‌های سنتی مبتنی بر محوریت معلم در کلاس و ارتباط یک‌سویه را کنار می‌زند و در حقیقت جهت‌گیری مدرسه هوشمند، تربیت دانش‌آموزانی است که به دانشجو تبدیل می‌شوند، یعنی آنها به جای فراگیری دانش‌های مختلف، روش فراگیری دانش را می‌آموزند.نکته بسیار مهم در این نوع مدارس تغییر شیوه یادگیری از شیوه مبتنی بر حافظه (memory based learning) به شیوه مبتنی بر تفکر و خلاقیت (Creative based learning) است.

● مالزی، کشور پیشگام

مالزی، کشور پیشگام در اجرای پروژه مدرسه هوشمند به شمار می‌رود. در این کشور، مقدمات راه‌اندازی مدرسه هوشمند از سال ۱۹۹۶ آغاز و در سال ۱۹۹۹ این طرح در ۹۰ مدرسه اجرا شد. همچنین پیش بینی شده است که تا سال ۲۰۱۰ تمامی مدارس مالزی هوشمند خواهند شد.

● مدارس هوشمند در ایران

شورای عالی آموزش و پرورش کشورمان در سال ۱۳۸۰، موضوع مدارس هوشمند را برای نخستین‌بار مطرح کرد که با تایید و تصویب این شورا مقرر شد از سال ۸۱ این مدارس راه‌اندازی شوند. این پروژه در چالش کمبود بودجه گرفتار آمد و متوقف شد، تا اینکه در نهایت در سال ۸۳ با انعقاد قراردادی میان وزارت آموزش و پرورش و جهاد دانشگاهی صنعتی شریف، سند راهبردی مدارس هوشمند با بودجه‌ای ۱۵ میلیارد تومانی تدوین شد.

● نخستین مدارس هوشمند ایرانی

سرانجام در سال تحصیلی ۸۵-۸۴، چهار دبیرستان آبسال، دکتر مصاحب، ندای آزادی و شهدای راه کارگر در تهران برای این کار در نظر گرفته شدند. این مدارس دارای سه سایت رایانه‌ای بوده و شبکه LAN این مدارس در تمامی کلاس‌ها و سایت‌ها و قسمت اداری دبیرستان نصب شده است. همچنین ۴۲ دستگاه رایانه و یک عدد ویدیو پروژکتور به این مدارس اختصاص یافته است.

● نخستین دبستان نیمه هوشمند

می‌توان گفت تا پیش از راه‌اندازی نخستین دبستان الکترونیکی در مهرماه امسال که توسط واحد ICT کودک و نوجوان مجتمع فنی تهران انجام شد، اقدامی در جهت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مقطع ابتدایی تحصیلی در ایران انجام نشده بود. دبستان «پیشتازان کامپیوتر ایران» که به گفته معماران آن، نمی‌توان بدان صفت «هوشمند» را نسبت داد، دبستانی است که در آن تمامی آموزش‌های علمی مبتنی بر فناوری‌های نوین رایانه‌ای است و تمامی برنامه‌های آموزش و پرورش ابتدا توسط استادان فن تبدیل به نرم‌افزارهای کامپیوتری شده و سپس با استفاده از جدیدترین متد آموزش به کودکان ارایه می‌شود.سلطانی، مدیر دپارتمان طرح ICT کودک و نوجوان مجتمع فنی تهران درباره روند شکل‌گیری این طرح می‌گوید: از سال ۸۱، اجرای طرح ICT کودکان و نوجوانان در دستور کار مدیر عامل مجتمع فنی تهران قرار گرفت و جنبه پژوهشی آن از سال ۸۲ به صورت رسمی اجرا شد. وی افزود: اکنون این طرح را می‌توان در مدارس کل کشور به اجرا گذاشت.دبستان پیشتازان کامپیوتر ایران، دارای ۲۰ کلاس درس، وب سایت، کتابخانه و آزمایشگاه استاندارد، کارگاه هنر با تمامی تجهیزات، اتاق موسیقی، یک دستگاه رایانه، دیتا پروژکتور و تابلوی هوشمند (Smart Board) در هر کلاس است. برای تجهیز و راه‌اندازی این دبستان، اعتباری معادل ۳۰۰ میلیون تومان هزینه شده است.

● شهروند خردسال الکترونیکی

علی معصومی، مدیر اجرایی طرح دبستان پیشتازان کامپیوتر ایران، هدف از اجرای این طرح را تربیت شهروند الکترونیکی از مقطع ابتدایی و آماده کردن افراد برای ورود به جامعه اطلاعات و بهره‌وری از دولت الکترونیکی عنوان می‌کند.وی می‌گوید: پیاده سازی دولت الکترو نیکی در دستور کار قرار گرفته است اما هنوز در جهت شهروند الکترونیکی، حرکت جدی انجام نشده است، با این حال ما با آموزش ICT به کودکان، درجهت پرورش شهروند الکترونیکی گام بر می‌داریم.وی درباره ساختار آموزش در این دبستان می‌گوید: روند آموزش، مبتنی بر آموزش کاربری رایانه و فراگیری دروس معمولی به واسطه رایانه و ابزار الکترونیکی است. وی ادامه می‌دهد: در این دبستان، تمامی استانداردهای فعلی آموزش و پرورش در محتوای دروس رعایت می‌شود اما روش فراگیری، با استفاده از رایانه انجام می‌شود. وی می‌افزاید: در طول هفته، دو جلسه آموزش کامپیوتر برای دانش‌آموزان برگزار می‌شود و معلم‌ها نیز پیش از افتتاح مدرسه، دوره‌ های آشنایی با کامپیوتر و استفاده از آن را در حین آموزش گذرانده‌اند. همچنین کارشناسان IT در کنار معلمان حضور دارند تا در صورت بروز هر مشکلی در استفاده از رایانه معلمان را یاری دهند.مدیر اجرایی دپارتمان پکا درباره دیگر ویژگی‌های این دبستان می‌گوید: محتوای تمامی کتاب‌های درسی روی CD پیاده شده و در اختیار دانش آموزان است. همچنین سایت مدرسه ارتباط مداوم دانش‌آموز و والدین با مدرسه را ممکن می‌سازد. وی با اشاره به تجهیز کلاس‌ها به دوربین فیلمبرداری می‌گوید: مراحل تدریس به واسطه این دوربین‌ها ضبط و در صورت غیبت دانش‌آموز در کلاس در اختیار وی قرار می‌گیرد.معصومی با اشاره به این موضوع که زبان انگلیسی و کامپیوتر دو بال توان‌مند در امر یادگیری به شیوه‌های نوین هستند، می‌گوید: جلسات آموزش زبان در تمامی روزها برای دانش‌آموزان برگزار می‌شود و همچنین کلاس‌های هنری دبستان هم علاوه بر زبان فارسی به زبان انگلیسی نیز برگزار می‌شود.در پیوستن یک نظام آموزشی به شیوه‌های نوین قطعا ابتدا پذیرش این امر به عنوان یک نیاز روز از سوی مدیران مدارس، ضروری است و در وهله دوم ضرورت فراهم آوردن زیرساخت‌های فنی رخ می‌نماید. معصومی درباره اجرای طرح پکا می‌گوید: طی چند سالی که برای اجرای این طرح فعالیت می‌کردیم به مدارس بسیاری مراجعه کردیم اما بزرگ‌ترین مشکل ما در این راه، موافق نبودن مدیران مدارس با اجرای چنین طرحی و در وهله بعد، نبود زیرساخت‌ها بود. براین اساس، در نهایت نظر بر آن شد تا دبستان "پیشتازان کامپیوتر ایران" به صورت مستقل توسط مجتمع فنی با هدف تاسیس نخستین دبستان مبتنی بر IT راه‌اندازی شود.اگرچه این نخستین دبستان الکترونیکی را که توسط بخش خصوصی راه‌اندازی شده است نمی‌توان یک مدرسه کاملا هوشمند در نظر گرفت، اما قطعا می‌توان این اقدام را گامی نخست در جهت تحول نظام آموزشی عمومی کشور قلمداد کرد.

گزارش : پریسا سجادی